Ο μυοσκελετικός πόνος, είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένας θεραπευτής, καθώς οφείλει να δώσει τη δυνατότητα στον ασθενή του να επιστρέψει, ελεύθερος πόνου, στις καθημερινές του δραστηριότητες.

Με τον όρο Μυοσκελετικά Συμβάντα ή Μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ), εννοούμε τραυματισμό ή πόνο που αφορά το Μυοσκελετικό Σύστημα, δηλαδή τους μύες, τους τένοντες, τους αρθρικούς θύλακες, τα περιφερειακά νεύρα και τα οστά. Το Αυχενικό Σύνδρομο, η Χαμηλή Οσφυαλγία, οι τενοντοπάθειες, αρθροπάθειες, νευραλγίες κ.α. είναι μερικές από τις πλέον γνωστές ΜΣΠ. Οι κυριότερες εκδηλώσεις αφορούν όλα τα τμήματα της σπονδυλικής στήλης (αυχενική, θωρακική, οσφυϊκή μοίρα), τα άνω άκρα και τα κάτω άκρα. Οι ΜΣΠ μπορεί να προκύψουν από την αλληλεπίδραση σωματικών με εργονομικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς και επαγγελματικούς παράγοντες. Πιο αναλυτικά, Μυοσκελετικές παθήσεις μπορεί να προκύψουν από δραστηριότητες που εμπλέκονται με βαριά φορτία, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, επαναλαμβανόμενες κακές στάσεις/θέσεις ή διατήρηση μίας στατικής θέσης για μεγάλο χρονικό διάστημα, δραστηριότητες που δεν απαιτούν μεγάλη μυϊκή δύναμη αλλά επαναλαμβάνονται συχνά σε μικρό χρονικό διάστημα. Ιδιαίτερα ανησυχητικός είναι ο συνδυασμός βαρύ φορτίου με επανάληψη ή στροφικές κινήσεις. Το φύλο φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στην εμφάνιση ΜΣΠ, οι γυναίκες υποφέρουν σε μεγαλύτερο ποσοστό από ότι οι άνδρες, όπως επίσης οι παχύσαρκοι άνθρωποι.

Υπάρχει μια αυξανόμενη παραδοχή στην επιστημονική κοινότητα ότι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες μπορεί να είναι αιτία ορισμένων ΜΣΠ. Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ τους είναι οι στρεσογόνες καταστάσεις. Το ανθρώπινο σώμα είναι γενετικά προγραμματισμένο να ανταποκρίνεται σε στρεσογόνες καταστάσεις, ενεργοποιώντας ένα τμήμα του εγκεφάλου, γνωστό ως μεταιχμιακό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για την συναισθηματική αντίδραση "μάχης ή φυγής". Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων. Στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο μέρος του ελέγχεται από το υποσυνείδητο και λιγότερο από το συνειδητό του ανθρώπου. Μέσω της αντίδρασης του μεταιχμιακού συστήματος, το σώμα απελευθερώνει ορμόνες (π.χ. κορτιζόλη, αδρεναλίνη από τα επινεφρίδια) με αποτέλεσμα να παρατηρούνται ταχύπνοια, εφίδρωση, ταχυπαλμία, μυϊκός σπασμός, δύσκαμπτες αρθρώσεις, ή άλλες καταστάσεις που σχετίζονται με την "αντίδραση μάχης ή φυγής". Το stress, σε κάποιο βαθμό, είναι δημιουργικό γιατί μας κινητοποιεί. Μακροχρόνια, όμως, διαταράσσει τη συνολική λειτουργία του οργανισμού. Σκεφτείτε πώς νιώθουμε όταν περπατάμε πάνω σε πάγο. Το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού στη προσπάθεια να μας προστατεύσει από ενδεχόμενη πτώση και τραυματισμό. Μπορείτε να φανταστείτε τις συνέπειες αν η κατάσταση αυτή διαρκούσε μέρες, μήνες, ή χρόνια, αλλά και την ενέργεια που απαιτείται; Είναι εύκολο να αντιληφθούμε την εξάντληση και αδιαθεσία που θα προκαλούσε κάτι τέτοιο στον οργανισμό μας. Αυτό ακριβώς προκαλεί το χρόνιο stress. Μακροχρόνια υψηλές τιμές των συγκεκριμένων ορμονών στο σώμα θα προκαλέσουν φλεγμονώδεις αντιδράσεις και παραγωγή κυτοκινών (ουσιών που προκαλούν φλεγμονή στα μυϊκά κύτταρα), με αποτέλεσμα τον χρόνιο πόνο.

Εργασιακό άγχος

Το εργασιακό άγχος, δηλαδή οι υψηλές απαιτήσεις στην εργασία, η χαμηλή κοινωνική στήριξη, η συνολική πίεση και δυσαρέσκεια στην εργασία, επίσης συνδέεται με την εμφάνιση ΜΣΠ. Ως εργονομικοί κίνδυνοι θεωρούνται οι παράγοντες που προκαλούν σωματική καταπόνηση καθώς και οι συνθήκες του χώρου εργασίας που θέτουν σε κίνδυνο το µυοσκελετικό σύστημα του εργαζόμενου µέσω τραυματισμού ή πάθησης. Πιο συγκεκριμένα, εργονομικοί κίνδυνοι είναι οι μονότονα επαναλαμβανόμενες κινήσεις, οι κινήσεις που απαιτούν δύναμη, οι δονήσεις, οι ακραίες θερμοκρασίες, οι άβολες/επίπονες στάσεις εργασίας εξαιτίας: ακατάλληλα σχεδιασμένου εξοπλισμού, εργαλείων και εργασιακού χώρου καθώς και ακατάλληλων μεθόδων εργασίας. Στους εργονομικούς κινδύνους περιλαμβάνονται επίσης διάφοροι οργανωτικοί παράγοντες, όπως: υπερβολικός ρυθμός εργασίας, εργασία µε µη ελεγχόμενο ή προκαθορισμένο ρυθμό (π.χ. γραμμή παραγωγής), υπερβολική διάρκεια εργασίας, εργασία σε βάρδιες, µη ισορροπημένη αναλογία εργασίας και ξεκούρασης, περιορισμός των κινήσεων κατά την εργασία και περιορισμός του εργαζομένου σε ένα χώρο εργασίας χωρίς επαρκείς περιόδους ξεκούρασης, ηλεκτρονικός έλεγχος, μονότονη εργασία.

Διάγνωση

Η διάγνωση στηρίζεται στο λεπτομερές ιστορικό, την εξέταση, που περιλαμβάνει ειδικά tests και σε διάφορες διαγνωστικές μεθόδους όπως είναι η απλή ακτινογραφία ή άλλες περισσότερο εξελιγμένες όπως η αξονική ή μαγνητική τομογραφία το ηλεκτρομυογράφημα κ.α.

Κλινική Αξιολόγηση

Η διάγνωση είναι δουλειά του θεράποντος ιατρού. Ο θεραπευτής όμως που είναι επιφορτισμένος με την αποκατάσταση του ασθενή, για να είναι αποτελεσματικός, μέσω της κλινικής αξιολόγησης, επιβάλλεται να αντιληφθεί τον μηχανισμό πίσω από τα συμπτώματα του ασθενή. Η θεραπευτική προσέγγιση αρχίζει πάντα με την κλινική αξιολόγηση. Πρόκειται για μια διαδικασία, κατά την οποία ο θεραπευτής προσπαθεί να εκτιμήσει σφαιρικά τη κατάσταση που βρίσκεται ο ασθενής, με ολιστική διάθεση, προσμετρά τις επιπτώσεις της όποιας δυσλειτουργίας στη συνολική λειτουργία του οργανισμού και καθορίζει τους άμεσους, μεσοπρόθεσμους και μακροπροθέσμους στόχους. Ο σωστός θεραπευτικός σχεδιασμός είναι αποτέλεσμα της ενδελεχούς αξιολόγησης των συμπτωμάτων του ασθενή. Η κλινική αξιολόγηση είναι απαραίτητο να γίνεται, στο μέτρο του δυνατού, σε κάθε συνεδρία, αν ο σκοπός μας είναι η υλοποίηση ενός ορθολογικού και κατά συνέπεια αποτελεσματικού θεραπευτικού προγράμματος.

Λειτουργική διαταραχή

Το 90-95% των προβλημάτων που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε είναι μη ειδικής αιτιολογίας, δηλαδή λειτουργικές διαταραχές. Μόνο το 5% ή λιγότερο αφορούν άλλα προβλήματα (π.χ. προχωρημένη οστεοπόρωση, κατάγματα, παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν προβαλλόμενο πόνο, σπλάχνα, μακροχρόνια θεραπεία με κορτιζόνη, ογκολογικά περιστατικά κ.ά.).

Η μορφή του σώματος εκφράζει την λειτουργικότητά του

Κακή στάση, επαναλαμβανόμενη κουραστική εργασία, ατυχήματα, κακό μυϊκό σύστημα, κ.α. μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στην διάταξη του σκελετού και κατά συνέπεια διαταραχή στην λειτουργικότητα του σώματος. Ο περιορισμός αυτής της λειτουργικότητας είναι υπεύθυνος για πολλές επώδυνες καταστάσεις, όπως χρόνιους ή οξύς πόνους στον αυχένα, την πλάτη, την μέση, πονοκεφάλους, ημικρανίες, κ.α. Ας πάρουμε για παράδειγμα την σπονδυλική στήλη:  Αποτελείται από τους σπονδύλους, τους μεσοσπονδύλιους δίσκους, από τους συνδέσμους και τους μύες που στηρίζουν αυτήν την κατασκευή. Μέσα από τα μεσοσπονδύλια διαστήματα, εκβάλλουν τα νωτιαία νεύρα, τα οποία νευρώνουν διάφορα τμήματα του σώματος. Η ένταση των καθημερινών δραστηριοτήτων προκαλεί σημαντική επιβάρυνση πάνω στην σπονδυλική στήλη, που συχνά επιδεινώνεται από την κακή στάση, το αδύνατο μυϊκό σύστημα ή τραυματισμούς, με αποτέλεσμα επιβάρυνση στους μύες και τους συνδέσμους της περιοχής, παράλληλα με ελάττωση της λειτουργικότητας της. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαταραχή τόσο περισσότερο αλλάζει η ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης (λειτουργική σκολίωση), επηρεάζοντας τα νεύρα της περιοχής. Αρχικά το σώμα προσπαθεί να προσαρμοστεί σε αυτή τη κατάσταση, μέσω των μηχανισμών που διαθέτει. Κάποια στιγμή, είτε λόγω της διάρκειας, της έντασης και των απαιτήσεων από τους επιβαρυντικούς παράγοντες που επιδρούν, είτε από μείωση της αποτελεσματικότητας των μηχανισμών αντίδρασης, έρχεται η προσαρμοστική εξάντληση. Τότε τα συμπτώματα που προκαλούνται είναι πόνος, περιορισμός της κίνησης, μυϊκή αδυναμία και σε κάποιες περιπτώσεις μυϊκός σπασμός ή δημιουργία trigger points. Η επιπλέον επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε εκφυλιστικές αλλοιώσεις, δηλαδή μη αναστρέψιμες φθορές.

Μυοσκελετικός πόνος

Ο μυοσκελετικός πόνος, είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένας θεραπευτής, καθώς οφείλει να δώσει τη δυνατότητα στον ασθενή του να επιστρέψει, ελεύθερος πόνου, στις καθημερινές του δραστηριότητες. Όταν ο ασθενής αναζητήσει βοήθεια από τον θεραπευτή, τις περισσότερες φορές το κάνει εξαιτίας του πόνου. Ο πόνος όμως είναι το σύμπτωμα μιας υποκείμενης αιτιολογίας. Αν ο θεραπευτής σπαταλήσει την ενέργεια του στην αντιμετώπιση του συμπτώματος και όχι στην υποκείμενη αιτιολογία, τότε, είτε θα έχει έναν ασθενή που θα εξαρτάται από αυτόν για τον έλεγχο του πόνου, είτε θα αναζητήσει αλλού βοήθεια, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει. Όπως πολύ πειστικά ανέφερε ο Sir William Osler: «Για να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε κάτι, πρέπει πρώτα να είμαστε σε θέση να το αναγνωρίσουμε». Άρα αρχικά θα πρέπει να είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τον μηχανισμό που προκαλεί τον πόνο και στην συνέχεια να σχεδιάσουμε ένα θεραπευτικό πλάνο προσαρμοσμένο στις ατομικές ανάγκες του ασθενή, ώστε να επιτύχουμε μακροχρόνια αποτελέσματα. Σε μορφολογικές αλλαγές της δομής, υπάρχουν εσώτοκα ερεθίσματα κυρίως από το ιδιοδεκτικό σύστημα και το περιφερειακό νευρικό σύστημα που πληροφορούν τον εγκέφαλο ότι κάτι δεν πάει καλά. Η έκφραση του πόνου ρυθμίζεται πλέον από τον εγκέφαλο. Μπορεί να υπάρχει, ή μπορεί να μην υπάρχει πόνος καθώς στο σώμα υπάρχουν σημαντικές δομικές αλλαγές χωρίς πόνο. Στον θεραπευτή, όμως, θα προσέλθει ο ασθενής με πόνο. Ως εκ τούτου οδηγός μας είναι η ύπαρξη συμπτωματολογίας σε λειτουργικές κινήσεις. Στο μυοσκελετικό πεδίο, μια γενική αρχή είναι πως η δομική ανισορροπία (διαταραχή της ευθυγράμμισης) έχει ως αποτέλεσμα τον πόνο και την δυσλειτουργία, αντίθετα η δομική ισορροπία (ευθυγράμμιση) ισοδυναμεί με λειτουργικότητα απαλλαγμένη από συμπτώματα. Η προέλευση του μυοσκελετικού πόνου και η δυσλειτουργία είναι ανιχνεύσιμη από τον εκπαιδευμένο θεραπευτή, σε ασθενή που παραπονιέται για πόνο. Μέσα από την λεπτομερή κλινική αξιολόγηση του σώματος του ασθενή, εκτιμούμε την κατάσταση του, κατανοούμε τον μηχανισμό που έχει προκαλέσει τα προβλήματα και στην συνέχεια σχεδιάζουμε ένα ασφαλή θεραπευτικό πρόγραμμα. Έτσι οι πάσχουσες περιοχές μπορούν να αναγνωρισθούν και να αποκατασταθούν πριν προκαλέσουν μεγαλύτερη επιβάρυνση.

Αποκατάσταση

Το πλάνο της αποκατάστασης δεν είναι «πακέτο» ή συνταγή που πρέπει να εκτελεσθεί. Είναι ένα πλάνο δυναμικό, ευέλικτο και τροποποιήσιμο. Η κλινική αξιολόγηση σχετίζεται πάντα με την θεραπεία. Η αξιολόγηση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εκάστοτε συνεδρίας. Ο θεραπευτής αξιολογεί και επαναξιολογεί συνεχώς τα δεδομένα κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής προσέγγισης, ώστε αν χρειαστεί να κάνει τις απαραίτητες διορθωτικές παρεμβάσεις. Σε ασθενή με πόνο μυοσκελετικής προέλευσης (αυχενικό σύνδρομο, χαμηλή οσφυαλγία, ισχιαλγία, τενοντοπάθεια κ.α.), το δίλλημα που καλούμαστε να απαντήσουμε, σχετικά με τον σχεδιασμό του κατάλληλου ατομικού προγράμματος αποκατάστασης είναι: τι προηγείται η λειτουργικότητα ή η σταθερότητα; Το δίλλημα αυτό είναι ψεύτικο καθώς κανένα από τα δυο δεν προηγείται!

Ιεραρχώντας τις προτεραιότητες η σειρά είναι:

1. Τεχνικές απελευθέρωσης του μυϊκού σπασμού ή των trigger points (ισχαιμική πίεση, στεγνή-ξηρά- βελόνη, Θεραπεία Θέσης Απελευθέρωσης –Positional Release Therapy-, Muscle Energy Technique, κ.α.)
2. Δομική ισορροπία - ευθυγράμμιση, αποκατάσταση των δομικών αλλαγών ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά προς το φυσιολογικό (ήπια χειροπρακτική –mobilization-, τεχνικές κινητοποίησης –manipulation- κ.α.).
3. Λειτουργικότητα, αποκατάσταση πλήρους εύρους κίνησης (θεραπευτική άσκηση, ειδικές τεχνικές –Μέθοδος McKenzie, Mulligan's Concept- κ.α.).
4. Σταθεροποίηση, δηλαδή η δυνατότητα αυτόματης (χωρίς σκέψη) διατήρησης ή ελέγχου των κινήσεων ή στάσεων του σώματος. Επιτυγχάνεται με συντονισμένη δράση του μυϊκού και νευρικού συστήματος (Ιδιοδεκτικότητα).

Ρεαλιστικά μιλώντας, η λειτουργικότητα/ευθυγράμμιση και η σταθερότητα μοιάζουν με "δίδυμο" ποδήλατο, αλλά η ευθυγράμμιση πάντα κρατά το τιμόνι! Διαφορετικά ενθαρρύνουμε την επανεκπαίδευση και ενδυνάμωση σε λειτουργικότητα και σταθερότητα εκτός ευθυγράμμισης. Ο ασθενής γίνεται επιρρεπής σε νέους τραυματισμούς, καθώς ο σκελετός, το μυϊκό και νευρικό σύστημα λειτουργούν έξω από τα φυσιολογικά όρια, για να εισέλθει τελικά σε ένα φαύλο κύκλο επαναλαμβανόμενων υποτροπών.

Θα παρατηρήσατε πως στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων μου δεν αναφέρθηκα στον πόνο. Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε ασθενή που βιώνει πόνο, είναι προτιμότερο να εστιάσουμε τη προσοχή μας στη βελτίωση της κίνησης, παρά να επικεντρωθούμε στη μείωση του πόνου. Για παράδειγμα αν σε ασθενή με επώδυνο ώμο και σημαντική μείωση στο εύρος κίνησης στην άρθρωση του ώμου, σπαταλήσουμε μια ολόκληρη ημέρα για να τον ανακουφίσουμε από τον πόνο, χωρίς να εστιάσουμε στη κατάσταση που βρίσκονται τα μαλακά μόρια της περιοχής (μύες, σύνδεσμοι κ.α.), την αρθρωκινηματική της γληνοβραχιόνιας άρθρωσης και στη θωρακική κινητικότητα, δεν θα έχουμε κανένα σημαντικό και μόνιμο αποτέλεσμα. Αντίθετα αν εστιάσουμε την προσοχή μας σε ένα πλάνο αποκατάστασης της λειτουργικότητας και σταθεροποίησης της περιοχής, στο τέλος της ημέρας θα επιτύχουμε σημαντική μείωση του πόνου μακροπρόθεσμα.

Χρόνιος Μυοσκελετικός Πόνος

Ο οξύς πόνος εξυπηρετεί την εξελικτική λειτουργία προειδοποίησης για βλάβη ιστού, αλλά ο χρόνιος πόνος (ο πόνος που διαρκεί πάνω από 6 μήνες), χαρακτηρίζεται ως «ολικός πόνος» συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, όπως το αίσθημα του αβοήθητου, αδυναμία, κατάθλιψη, απελπισία, θυμό, έντονο άγχος. Ο ασθενής δεν πονά απλά, αλλά υποφέρει!

Οι πάσχοντες από χρόνιο μυοσκελετικό πόνο θεωρούν ότι είναι το αποτέλεσμα τραυματισμού ή βλάβης στο σώμα τους. Αυτή την αντίληψη ενισχύουν οι "δραματοποιημένες" εικόνες και απόψεις με τις οποίες "βομβαρδίζονται" εκεί όπου προστρέχουν για αναζήτηση βοήθειας. Ο πόνος μεγαλώνει – αυξάνει ακόμη και όταν με τη φαντασία μας συνθέσουμε ή «δούμε» τις δραματοποιημένες εικόνες που συναντάμε στο διαδύκτιο, αλλά και σε ιατρεία, ή θεραπευτήρια ή στο διαδύκτιο. Γιατί η εικόνα του σκελετού – μοντέλου που μας επιδεικνύει ο ιατρός ή ο θεραπευτής προκειμένου να μας εξηγήσει από τι πάσχουμε μπορεί να δείχνει τον μεσοσπονδύλιο δίσκο να έχει «φύγει» από τη θέση του και να εξέχει(!). Η εικόνα αυτή μας πείθει ότι και εμείς κινδυνεύουμε να βρεθούμε σε χειρότερη θέση από εκείνη του μοντέλου. Έτσι, αυξάνεται η αίσθηση κινδύνου και επομένως η αίσθηση του πόνου.
Η αλληλουχία της σκέψης: ''πιο πολύς πόνος = πιο πολύ ζημιά = πιο πολύς κίνδυνος = περισσότερος πόνος'', είναι εκείνη που θα οδηγήσει τον πάσχοντα σε αυτοπεριορισμό, όσο αφορά στη λειτουργικότητά του για να καταλήξει σε μια "τεχνητή" αναπηρία. Η ιδέα της ανακριβούς αντίληψης στο χρόνιο πόνο, εγείρει το ερώτημα αν τελικά και αυτός είναι ένας από τους λόγους πρόκλησής του.

Ο πόνος είναι απλά ένα σύμπτωμα βλάβης ιστού, ή είναι κάτι πιο πολύπλοκο;

Ένας τρόπος για να απαντήσουμε είναι να μπορέσουμε να διαπιστώσουμε εάν το ένα γεγονός μπορεί συμβαίνει με την απουσία του άλλου. Δηλαδή να υπάρξει τραυματισμός ιστού χωρίς πόνο, ή πόνος χωρίς τραυματισμό του ιστού. Όταν, για παράδειγμα, διαπιστώσουμε την ύπαρξη μιας μελανιάς που δεν καταλάβαμε πώς έγινε, τότε υπάρχει τραυματισμός ιστού χωρίς να υπάρχει πόνος. Επίσης, μετά από μια ημέρα έντονης ηλιοθεραπείας, το ζεστό ντους -που σε άλλες περιπτώσεις μας προσφέρει ευχάριστη χαλαρωτική αίσθηση- τώρα είναι οδυνηρό. Αυτό δεν σημαίνει ότι μας προκαλεί τραυματισμό, αλλά ότι η δυσάρεστη αίσθηση προέρχεται από την ενεργοποίηση των αισθητικών υποδοχέων που βρίσκονται στο δέρμα. Δηλαδή έχουμε πόνο χωρίς τραυματισμό ιστού. Οπότε ο πόνος δεν είναι ασφαλής ένδειξη τραυματισμού των ιστών! Ο χρόνιος μυοσκελετικός πόνος είναι κεντρικής αιτιολογίας. Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από την διαταραχή της λειτουργικής αρμονίας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Έχει, δηλαδή, διαταραχθεί η ομοιόσταση, η οποία εκφράζεται ως δυσλειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (όχι παθολογία) και μπορεί να εκδηλωθεί με ένα σύνολο αισθητικών, κινητικών ή νευρολογικών διαταραχών. Πρόκειται για μια παραφωνία του Εγκεφάλου, αν θεωρήσουμε τον Εγκέφαλο ως τον μαέστρο που ελέγχει την αρμονία στη λειτουργία του σώματος! Θεραπευτικός μας στόχος, λοιπόν, είναι να αποκαταστήσουμε τη λειτουργικότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, να ενισχύσουμε τον φυσικό αμυντικό μηχανισμό του σώματος, με τελικό σκοπό να διευκολύνουμε την προσαρμοστική ικανότητα του οργανισμού, δηλαδή την ομοιόσταση.

Πως το επιτυγχάνουμε αυτό;

Η κλινική εμπειρία με έχει βοηθήσει να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι η Κρανιοϊερή Θεραπεία του Αμερικάνου Οστεοπαθητικού Ιατρού Dr John Upledger, έχει τη δυναμική να ενισχύσει την προσαρμοστική ικανότητα του οργανισμού, ώστε να προσφέρει ποιότητα ζωής στο πάσχοντα. Συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται από δημοσιευμένες ερευνητικές εργασίες όπως για παράδειγμα: «Craniosacral Therapy for the Treatment of Chronic Neck Pain: A Randomized Sham-controlled Trial» Haller -Heidemarie MSc, Lauche -Romy PhD, Cramer -Holger PhD, Rampp -Thomas MD, Saha -Felix J. MD, Ostermann -Thomas PhD, Dobos -Gustav MD. Στην εργασία αυτή οι ερευνητές αναφέρουν ότι η Κρανιοϊερή Θεραπεία αποδεικνύεται τόσο αποτελεσματική, όσο και ασφαλής στην βελτίωση του χρόνιου πόνου στον αυχένα, ενώ μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην βελτίωση της λειτουργικής δυσλειτουργίας και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του ασθενή. Φυσικά χρειάζονται περισσότερες μελέτες να γίνουν στο μέλλον.