Ο θωρακικός πόνος, αποτελεί μια λιγότερο συχνή αλλά εξίσου σημαντική μορφή μυοσκελετικού πόνου.

Μπορεί να προκύψει από μηχανικές αιτίες, όπως κακή στάση, παρατεταμένη καθιστική εργασία, μυϊκές ανισορροπίες ή σπονδυλικές δυσλειτουργίες, καθώς και από ψυχογενείς παράγοντες. Η φυσικοθεραπεία, ως βασικός άξονας της μη φαρμακευτικής αντιμετώπισης, προσφέρει τεκμηριωμένες παρεμβάσεις όπως θεραπευτική άσκηση, κινητοποίηση αρθρώσεων, τεχνικές χειροθεραπείας (manual therapy) και εκπαίδευση του ασθενούς στη σωστή στάση και κίνηση. Θα παρουσιαστεί μια αναλυτική επισκόπηση των υπαρχουσών ερευνητικών δεδομένων, τόσο από τυχαιοποιημένες όσο και από μη τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, ώστε να αναδειχθούν οι πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές πρακτικές για τη διαχείριση του θωρακικού πόνου.

Ο θωρακικός πόνος αφορά την περιοχή μεταξύ των αυχενικών και οσφυϊκών σπονδύλων, όπου εντοπίζονται τα δώδεκα θωρακικά σπονδυλικά τμήματα της σπονδυλικής στήλης. Η περιοχή αυτή, αν και δομικά πιο σταθερή λόγω της σύνδεσης με τα πλευρά και το στέρνο, μπορεί να επηρεαστεί από μηχανικές επιβαρύνσεις, χρόνιο μυϊκό σπασμό, κακή εργονομία κατά την εργασία ή τη ξεκούραση, καθώς και ψυχολογικούς παράγοντες όπως άγχος και stress, που συχνά εκδηλώνονται ως μυοπεριτονιακή ένταση. Επίσης, η υπερβολική κάμψη προς τα εμπρός (kyphotic posture) λόγω καθιστικής ζωής αποτελεί κοινή αιτία θωρακικής δυσφορίας. Αν και η συχνότητα εμφάνισης του θωρακικού πόνου είναι μικρότερη συγκριτικά με τις άλλες περιοχές της σπονδυλικής στήλης, η λειτουργική και κλινική του σημασία είναι υψηλή, καθώς μπορεί να προκαλέσει αναφερόμενο πόνο προς τον αυχένα, την ωμοπλάτη ή ακόμα και προς την πρόσθια θωρακική περιοχή, προκαλώντας διαγνωστικές συγχύσεις. Η θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει εξατομικευμένες παρεμβάσεις όπως η κινητοποίηση των αρθρικών τμημάτων, η ενεργητική σταθεροποίηση μέσω ασκήσεων ενίσχυσης και διατάσεων, καθώς και η επανεκπαίδευση της στάσης, με απώτερο στόχο την ανακούφιση από τον πόνο, τη βελτίωση της κινητικότητας και τη λειτουργική αποκατάσταση.

Τυχαιοποιημένες Κλινικές Δοκιμές (RCTs)

Χειροθεραπεία και Θεραπευτική Άσκηση: Σε πρόσφατη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη (RCT) με δείγμα 100 ασθενών που παρουσίαζαν μη ειδικό θωρακικό μυοσκελετικό πόνο, συγκρίθηκαν δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις: (α) θεραπευτική άσκηση μόνη της και (β) συνδυασμός θεραπευτικής άσκησης με χειροθεραπεία/σπονδυλική κινητοποίηση (spinal manipulation). Η παρέμβαση διήρκεσε τέσσερις εβδομάδες με δύο συνεδρίες εβδομαδιαίως. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ομάδα που έλαβε τη συνδυαστική θεραπεία παρουσίασε στατιστικά σημαντική μείωση στον δείκτη πόνου (VAS) και βελτίωση στην λειτουργικότητα, όπως αυτή αξιολογήθηκε με το ερωτηματολόγιο Oswestry Disability Index (ODI). Επιπλέον, σημειώθηκε ταχύτερη βελτίωση των κλινικών συμπτωμάτων. Ωστόσο, κατά την επανεκτίμηση στις 12 εβδομάδες, η διαφορά μεταξύ των ομάδων μειώθηκε, γεγονός που υποδηλώνει την ανάγκη για διατήρηση της θεραπευτικής αγωγής ή/και ενσωμάτωσης στρατηγικών αυτοδιαχείρισης (Basmajian et al., 2023).

Μετα-ανάλυση για την Χειροθεραπεία σε Μυοσκελετικές Παθήσεις: Μία συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών (RCTs), που δημοσιεύθηκε από τους Cross et al. (2010), διερεύνησε την αποτελεσματικότητα τεχνικών χειροθεραπείας στην περιοχή της θωρακικής μοίρας σε σχέση με τον μυοσκελετικό πόνο. Η ανάλυση περιέλαβε 10 υψηλής ποιότητας RCTs με συνολικό δείγμα άνω των 800 ασθενών. Οι παρεμβάσεις αφορούσαν τεχνικές θωρακικής κινητοποίησης και χειρισμού (manipulation), είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό με θεραπευτικές ασκήσεις. Τα αποτελέσματα έδειξαν σημαντική μείωση του πόνου (μέσω μέτρησης με VAS και NPRS) και της σχετιζόμενης αναπηρίας (με εργαλεία όπως το Neck Disability Index και το Roland-Morris Questionnaire), ιδιαίτερα σε ασθενείς με μη ειδικό αυχενικό ή μεσοπλεύριο πόνο. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε βελτίωση στην ενεργητική κινητικότητα της θωρακικής μοίρας και στη γενική λειτουργική στάση. Οι συγγραφείς κατέληξαν ότι η χειροθεραπευτική προσέγγιση στη θωρακική μοίρα θα πρέπει να εξετάζεται ως συμπληρωματική στρατηγική σε πολυπαραγοντικά θεραπευτικά πρωτόκολλα.

Μη Τυχαιοποιημένες Μελέτες

Ανασκόπηση μη RCTs για Χειροθεραπεία της Θωρακικής Μοίρας: Μία σειρά από μη τυχαιοποιημένες μελέτες και αναφορές περιστατικών (case series) που αξιολογήθηκαν από το NIH (2014), ανέδειξαν ότι η εφαρμογή τεχνικών χειροθεραπείας στην περιοχή της θωρακικής μοίρας συσχετίστηκε με μείωση της υποκειμενικής έντασης πόνου και βελτίωση της κινητικότητας του θωρακικού κλωβού. Οι μελέτες αυτές περιλάμβαναν μικρά δείγματα, κυμαινόμενα από 15 έως 40 ασθενείς, και χρησιμοποιούσαν δείκτες αξιολόγησης όπως η Κλίμακα Αριθμητικής Βαθμολόγησης (NPRS) και η ενεργητική/παθητική τροχιά κίνησης (ROM). Η αποτελεσματικότητα των τεχνικών αυξήθηκε όταν εφαρμόζονταν σε συνδυασμό με στοχευμένες ενεργητικές ασκήσεις ενίσχυσης των μυών της ραχιαίας αλυσίδας, καθώς και με ασκήσεις διατήρησης σωστής στάσης. Παρότι οι μελέτες αυτές στερούνται της μεθοδολογικής αυστηρότητας των RCTs, παρέχουν ενδείξεις ότι οι τεχνικές χειροθεραπείας στη θωρακική μοίρα μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση, ειδικά όταν εντάσσονται σε εξατομικευμένο θεραπευτικό πλαίσιο με πολυδιάστατη παρέμβαση.

Κλινικές Εφαρμογές και Εμπειρικά Δεδομένα

Έρευνες παρατήρησης και επιδημιολογικές μελέτες πεδίου καταδεικνύουν ότι η εξατομικευμένη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση αποτελεί ουσιώδες στοιχείο στη διαχείριση του χρόνιου πόνου στη θωρακική μοίρα. Ειδικότερα, η διαδικασία της κλινικής αξιολόγησης πρέπει να περιλαμβάνει: α) λεπτομερή ανάλυση της στάσης σώματος (με χρήση εργονομικών ή ψηφιακών εργαλείων), β) καταγραφή της κινητικότητας της θωρακικής μοίρας σε όλα τα επίπεδα κίνησης (κάμψη, έκταση, πλάγια κάμψη, στροφή), και γ) εκτίμηση της λειτουργικής συμμετοχής του θωρακικού τμήματος σε δυναμικές κινήσεις όπως η αναπνοή, η ανύψωση άκρων και η βάδιση. Επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενεργοποίηση των βαθιά ευρισκομένων σταθεροποιητικών μυών -όπως οι πολυσχιδείς (multifidus), οι στροφείς (rotatore) και οι θωρακικοί εκτείνοντες-, μέσω νευρομυϊκής επανεκπαίδευσης, καθώς και στην ενσωμάτωση ασκήσεων που αποκαθιστούν τη συντονισμένη λειτουργία μεταξύ του θώρακα και των γειτονικών περιοχών (αυχενική, ωμική και οσφυϊκή μοίρα). Οι Heneghan et al. (2018) αναφέρουν ότι προγράμματα άσκησης που προσαρμόζονται συνεχώς βάσει αξιολογήσεων σε πραγματικό χρόνο και εστιάζουν σε σταδιακή αύξηση φορτίου και δυσκολίας, παρουσιάζουν καλύτερη συμμόρφωση, μικρότερη υποτροπή και υψηλότερα ποσοστά μακροχρόνιας ανακούφισης από τον πόνο. Η συστηματική αξιολόγηση και αναπροσαρμογή του θεραπευτικού πλάνου σε τακτά χρονικά διαστήματα αποτελεί βασική αρχή αποτελεσματικής κλινικής πρακτικής.

Συμπεράσματα

Οι φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις, ιδιαίτερα όταν βασίζονται σε πολυδιάστατη προσέγγιση, που συνδυάζει κινητοποίηση, άσκηση και εκπαίδευση, είναι αποτελεσματικές στη διαχείριση του πόνου της θωρακικής περιοχής. Τα δεδομένα από RCTs και μη RCTs καταδεικνύουν τη σημασία της στοχευμένης και εξατομικευμένης θεραπείας. Απαιτείται ωστόσο περισσότερη έρευνα με μακροχρόνια παρακολούθηση για την πλήρη τεκμηρίωση της αποτελεσματικότητας.

Πηγές

• Basmajian, S. et al. (2023). Thoracic spinal manipulation and exercise for mechanical thoracic pain: a randomized controlled trial. Journal of Manual & Manipulative Therapy.
• Cross, K. M., et al. (2010). Thoracic spine manipulation in musculoskeletal conditions: a systematic review. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy.
• Heneghan, N. R., Smith, R., Rushton, A. (2018). Management of thoracic spine pain and dysfunction: A survey of clinical practice. Musculoskeletal Science and Practice, 36, 1-7.
• National Institutes of Health (NIH). (2014). Spinal Manipulative Therapy for Back Pain. NIH Clinical Practice Guidelines.