Ποια θεραπευτική προσέγγιση προσφέρει την πιο αποτελεσματική και τεκμηριωμένη παρέμβαση στην αντιμετώπιση του αυχενικού πόνου;

Ο αυχενικός πόνος συγκαταλέγεται στα συχνότερα μυοσκελετικά προβλήματα του σύγχρονου πληθυσμού και επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής. Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι η συχνότητα εμφάνισής του είναι ιδιαίτερα υψηλή, με την κακή στάση τού σώματος και την πρόσθια ολίσθηση της κεφαλής να αποτελούν βασικούς επιβαρυντικούς παράγοντες (Mahmoud et al., 2019). Η εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και η καθιστική καθημερινότητα έχουν εντείνει το πρόβλημα, καθιστώντας τον αυχενικό πόνο ένα από τα πιο συχνά αίτια αναζήτησης φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης.

Πρόσθια ολίσθηση της κεφαλής και βιομηχανικές επιπτώσεις

Η πρόσθια ολίσθηση της κεφαλής ορίζεται ως η μετατόπιση της κεφαλής προς τα εμπρός σε σχέση με την ιδανική κάθετη ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης (Mahmoud et al., 2019). Η μεταβολή αυτή επιβαρύνει σημαντικά τη βιομηχανική της αυχενικής μοίρας, καθώς αυξάνει τα φορτία που καλούνται να διαχειριστούν οι μύες, οι σύνδεσμοι και οι αρθρικές δομές. Καθώς το κεφάλι μετακινείται πρόσθια, οι δυνάμεις που ασκούνται στην αυχενική μοίρα πολλαπλασιάζονται, οδηγώντας σε μυϊκή κόπωση, μειωμένη κινητικότητα και εμφάνιση πόνου. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με τον βαθμό απόκλισης από τη φυσιολογική στάση, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της σωστής ευθυγράμμισης στη διαχείριση του αυχενικού πόνου.

Μυϊκές ανισορροπίες και άνω διαγώνιο σύνδρομο

Η χρόνια κακή στάση και η πρόσθια ολίσθηση της κεφαλής συνδέονται στενά με την ανάπτυξη μυϊκής ανισορροπίας, γνωστής ως άνω διαγώνιο σύνδρομο (Upper Crossed Syndrome), όπως περιεγράφηκε αρχικά από τον Janda (1988) και επιβεβαιώθηκε από μεταγενέστερες κλινικές μελέτες (Page et al., 2010). Στο σύνδρομο αυτό, ορισμένοι μύες της αυχενικής και θωρακικής περιοχής παρουσιάζουν αυξημένο τόνο και βράχυνση, ενώ άλλοι εμφανίζουν μειωμένη ενεργοποίηση και αντοχή. Το αποτέλεσμα είναι αστάθεια στην περιοχή, διαταραχή του εύρους κίνησης και αυξημένη μηχανική καταπόνηση. Κλινικά, οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν πρόσθια θέση κεφαλής, κύφωση της θωρακικής μοίρας, πόνο στον αυχένα και στους ώμους, ενώ είναι συνηθισμένος ο πονοκέφαλος τάσης.

Χειροθεραπεία: μηχανισμοί και κλινική αποτελεσματικότητα

Η χειροθεραπεία αποτελεί βασικό πυλώνα στη συντηρητική αντιμετώπιση του αυχενικού πόνου και περιλαμβάνει τεχνικές αρθρικής κινητοποίησης, χειρισμούς μαλακών μορίων -ιστών- και θεραπευτική άσκηση. Στόχος της είναι η αποκατάσταση της κινητικότητας, η μείωση του μυϊκού σπασμού και η βελτίωση της νευρομυϊκής λειτουργίας. Σύμφωνα με συστηματικές ανασκοπήσεις, ο συνδυασμός χειροθεραπείας και θεραπευτικής άσκησης οδηγεί σε σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με την εφαρμογή κάθε παρέμβασης μεμονωμένα (Miller et al., 2010· Bier et al., 2018). Η κλινική βελτίωση αφορά τόσο τη μείωση του πόνου, όσο και τη βελτίωση της λειτουργικότητας.

Η δράση τής χειροθεραπείας δεν περιορίζεται μόνο σε μηχανικά αποτελέσματα. Νευροφυσιολογικοί μηχανισμοί φαίνεται να συμβάλλουν στη μείωση της αντίληψης του πόνου, μέσω της ενεργοποίησης κατασταλτικών οδών στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Επιπλέον, έχει φανεί ότι παρεμβάσεις στη θωρακική μοίρα μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική ανακούφιση από τον αυχενικό πόνο, μειώνοντας παράλληλα τους κινδύνους που σχετίζονται με άμεσους χειρισμούς στον αυχένα (Gross et al., 2015).

Ηλεκτροθεραπεία: θεωρητική βάση και περιορισμοί

Η ηλεκτροθεραπεία χρησιμοποιείται ευρέως για τη διαχείριση του πόνου και περιλαμβάνει μεθόδους όπως η διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση (TENS), η ηλεκτρική μυϊκή διέγερση και τα παλμικά μαγνητικά πεδία. Η θεωρητική της βάση εδράζεται κυρίως στη θεωρία τής πύλης τού πόνου, σύμφωνα με την οποία η ηλεκτρική διέγερση μπορεί να τροποποιήσει τη μετάδοση των επώδυνων ερεθισμάτων στον νωτιαίο μυελό.

Παρά τη συχνή χρήση της, η επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα της ηλεκτροθεραπείας στον αυχενικό πόνο είναι περιορισμένη. Συστηματικές ανασκοπήσεις δείχνουν ότι τα αποτελέσματά της είναι συνήθως βραχυπρόθεσμα και λιγότερο σταθερά, ιδιαίτερα όταν εφαρμόζεται ως μοναδική θεραπευτική παρέμβαση (Kroeling et al., 2013). Για τον λόγο αυτό, η ηλεκτροθεραπεία θεωρείται κυρίως συμπληρωματική μέθοδος.

Σύγκριση θεραπευτικών προσεγγίσεων

Η άμεση σύγκριση της χειροθεραπείας με την ηλεκτροθεραπεία δείχνει σαφή υπεροχή τής πρώτης, ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με στοχευμένη θεραπευτική άσκηση (Fredin & Lorås, 2017). Η χειροθεραπεία φαίνεται να προσφέρει πιο διαρκή και κλινικά ουσιαστικά αποτελέσματα, καθώς στοχεύει στις υποκείμενες μηχανικές και λειτουργικές διαταραχές και όχι μόνο στη διαχείριση των συμπτωμάτων.

Η ηλεκτροθεραπεία μπορεί να συμβάλει στην αρχική ανακούφιση του πόνου, ωστόσο από μόνη της σπάνια επαρκεί για τη μακροπρόθεσμη αποκατάσταση. Τα καλύτερα αποτελέσματα παρατηρούνται όταν εντάσσεται σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που περιλαμβάνει ενεργητικές παρεμβάσεις.

Ο ρόλος τής θεραπευτικής άσκησης

Η θεραπευτική άσκηση αποτελεί καθοριστικό στοιχείο στη μακροπρόθεσμη διαχείριση του αυχενικού πόνου, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις πρόσθιας ολίσθησης της κεφαλής. Ασκήσεις σταθεροποίησης, ενδυνάμωσης και επανεκπαίδευσης της στάσης έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στη μείωση του πόνου, στη βελτίωση της λειτουργικότητας και στη διόρθωση της στάσης (Sheikhhoseini et al., 2018· Choi et al., 2023).

Η ενεργός συμμετοχή τού ασθενούς, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση στη σωστή εργονομία, συμβάλλει καθοριστικά στη διατήρηση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων και στην πρόληψη υποτροπών.

Συμπεράσματα

Η σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία υποστηρίζει μια ολιστική και εξατομικευμένη προσέγγιση στη διαχείριση του αυχενικού πόνου. Ο συνδυασμός χειροθεραπείας, θεραπευτικής άσκησης και εκπαίδευσης του ασθενούς φαίνεται να αποτελεί την πιο αποτελεσματική στρατηγική για τη μείωση του πόνου και τη βελτίωση της λειτουργικότητας. Η ηλεκτροθεραπεία μπορεί να έχει υποστηρικτικό ρόλο, αλλά δεν υποκαθιστά την ανάγκη για ενεργή αποκατάσταση και διόρθωση της στάσης.

Πηγές

• Bier, J. D., Scholten-Peeters, W. G. M., Staal, J. B., Pool, J., van Tulder, M. W., Beekman, E., Knoop, J., Meerhoff, G., & Verhagen, A. P. (2018). Clinical practice guideline for physical therapy assessment and treatment in patients with nonspecific neck pain. Physical Therapy, 98(3), 162-171.
• Choi, Y. E., Jeon, H. S., Jung, D. Y., & Lee, K. J. (2023). Treatment of chronic neck pain in patients with forward head posture: A systematic narrative review. Healthcare, 11(19), 2604.
• Fredin, K., & Lorås, H. (2017). Manual therapy, exercise therapy or combined treatment in the management of adult neck pain – A systematic review and meta-analysis. Musculoskeletal Science and Practice, 31, 62-71.
• Gross, A., Langevin, P., Burnie, S. J., Bédard-Brochu, M. S., Empey, B., Dugas, E., Faber-Dobrescu, M., Andres, C., Graham, N., Goldsmith, C. H., Bronfort, G., Hoving, J. L., & LeBlanc, F. (2015). Manipulation and mobilisation for neck pain contrasted against an inactive control or another active treatment. Cochrane Database of Systematic Reviews, 9, CD004249.
• Kroeling, P., Gross, A., Graham, N., Burnie, S. J., Szeto, G., Goldsmith, C. H., Haines, T., & Forget, M. (2013). Electrotherapy for neck pain. Cochrane Database of Systematic Reviews, 8, CD004251.
• Mahmoud, N. F., Hassan, K. A., Abdelmajeed, S. F., Moustafa, I. M., & Silva, A. G. (2019). The relationship between forward head posture and neck pain: A systematic review and meta-analysis. Current Reviews in Musculoskeletal Medicine, 12(4), 562-577.
• Martimbianco, A. L. C., Porfírio, G. J. M., Pacheco, R. L., Torloni, M. R., & Riera, R. (2019). Transcutaneous electrical nerve stimulation (TENS) for chronic neck pain. Cochrane Database of Systematic Reviews, 12, CD011927.
• Miller, J., Gross, A., D'Sylva, J., Burnie, S. J., Goldsmith, C. H., Graham, N., Haines, T., Bronfort, G., & Hoving, J. L. (2010). Manual therapy and exercise for neck pain: A systematic review. Manual Therapy, 15(4), 334-354.
• Nasir, M. F., Jawed, R., Baig, N. N., Younus, M., Arshad, A., & Tahir, A. (2021). A study to observe the effects of physiotherapy with and without manual therapy in the management postural neck pain: A randomized control trial. Journal of Pakistan Medical Association, 71, 8-11.
• Sheikhhoseini, R., Shahrbanian, S., Sayyadi, P., & O'Sullivan, K. (2018). Effectiveness of therapeutic exercise on forward head posture: A systematic review and meta-analysis. Journal of Manipulative and Physiological Therapeutics, 41(6), 530-539.
• Vincent, K., Maigne, J. Y., Fischhoff, C., Lanlo, O., & Dagenais, S. (2013). Systematic review of manual therapies for nonspecific neck pain. Joint Bone Spine, 80(5), 508-515.
• Melzack, R., & Wall, P. D. (1996). The Challenge of Pain. London: Penguin Books.
• Wall, P. D. (1978). The gate control theory of pain mechanisms: A re-examination and re-statement. Brain, 101(1), 1-18.
• Melzack, R. (1999). From the gate to the neuromatrix. Pain, 82, S121-S126
• Janda, V. (1988). Muscles and motor control in low back pain: assessment and management. Pain, 1, 253–260.
• Page, P., Frank, C. C., & Lardner, R. (2010). Assessment and Treatment of Muscle Imbalance: The Janda Approach. Human Kinetics.
• Lee, J. H., et al. (2015). The effect of forward head posture on muscle activity during neck protraction and retraction. Journal of Physical Therapy Science, 27(3), 977–979. https://doi.org/10.1589/jpts.27.977 .
• Fernández-de-Las-Peñas, C., et al. (2006). Forward head posture and neck mobility in chronic tension-type headache: a blinded, controlled study. Cephalalgia, 26(3), 314–319.