Η χρόνια μη ειδική οσφυαλγία αποτελεί, παγκοσμίως, μια από τις κύριες αιτίες αναπηρίας, επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και επιβαρύνει τα συστήματα υγείας.

Οι "Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διαχείριση της Χρόνιας Μη Ειδικής Οσφυαλγίας", που αναπτύχθηκαν από την ομάδα εργασίας COST B13, παρέχουν τεκμηριωμένες συστάσεις για την αξιολόγηση και τη θεραπεία αυτής της πάθησης

Διάγνωση και Αξιολόγηση

Η αρχική αξιολόγηση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας επικεντρώνεται στον αποκλεισμό σοβαρών παθολογιών, όπως κακοήθειες ή λοιμώξεις, και στην αναγνώριση συγκεκριμένων αιτιών πόνου, όπως η ριζοπάθεια. Σημαντικό εργαλείο σε αυτή τη διαδικασία είναι η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η φυσική εξέταση. Η ρουτίνα χρήσης απεικονιστικών μεθόδων δεν συνιστάται, εκτός εάν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής παθολογίας ή επιδείνωσης των συμπτωμάτων.

Θεραπευτικές Παρεμβάσεις

Οι οδηγίες προτείνουν μια πολυδιάστατη προσέγγιση στη διαχείριση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας:

• 

  Εκπαίδευση και Ενημέρωση: Η παροχή πληροφοριών στους ασθενείς σχετικά με τη φύση τής πάθησης, την καλοήθη πρόγνωση και τη σημασία διατήρησης της δραστηριότητας είναι θεμελιώδης.
• Σωματική Δραστηριότητα και Άσκηση: Η τακτική άσκηση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες και τις προτιμήσεις τού ασθενούς, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον πόνο και βελτιώνει τη λειτουργικότητα. Ειδικά προγράμματα άσκησης, όπως οι ασκήσεις σταθεροποίησης και ενδυνάμωσης, είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα.
• Φαρμακευτική Αγωγή: Η χρήση αναλγητικών, όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο. Η μακροχρόνια χρήση οπιοειδών δεν συνιστάται λόγω του κινδύνου εξάρτησης και παρενεργειών.
• Συμπληρωματικές Θεραπείες: Θεραπείες όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, ο βελονισμός και η χειροθεραπεία (manual therapy) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέρος μιας ολοκληρωμένης θεραπευτικής προσέγγισης, ανάλογα με τις ανάγκες τού ασθενούς.

Πολυεπιστημονική Προσέγγιση στη Διαχείριση της Χρόνιας Μη Ειδικής Οσφυαλγίας

Η πολυεπιστημονική αποκατάσταση είναι μια συνδυαστική θεραπευτική προσέγγιση που ενσωματώνει διάφορες ειδικότητες για την αντιμετώπιση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας (Chronic Non-Specific Low Back Pain – CNSLBP). Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες, η πολυεπιστημονική θεραπεία αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική σε σύγκριση με τις μονοθεραπευτικές προσεγγίσεις, ιδιαίτερα σε ασθενείς με παρατεταμένα συμπτώματα και σημαντικό λειτουργικό περιορισμό (Hildebrandt et al., 2006).

Η πολυεπιστημονική αποκατάσταση βασίζεται σε τέσσερις βασικούς άξονες:

Α. Σωματική Άσκηση και Φυσικοθεραπεία: Η φυσική δραστηριότητα αποτελεί βασικό στοιχείο τής θεραπείας, καθώς συμβάλλει στη βελτίωση της μυϊκής ενδυνάμωσης, της κινητικότητας και της αντοχής. Σύμφωνα με έρευνες, ασκήσεις σταθεροποίησης του κορμού, προγράμματα αερόβιας άσκησης και διατάσεις μπορούν να μειώσουν τον πόνο και να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα (Macedo et al., 2009). Προγράμματα αποκατάστασης, όπως η McKenzie therapy και η μέθοδος Pilates, έχουν αποδειχθεί ωφέλιμα για την ενίσχυση των μυών τής σπονδυλικής στήλης (Marshall et al., 2013). Η υδροθεραπεία και η θεραπευτική γιόγκα είναι, επίσης, αποτελεσματικές στη μείωση του πόνου και στη βελτίωση της ευελιξίας (Cramer et al., 2013).

Β. Ψυχολογική Υποστήριξη και Συμπεριφορικές Παρεμβάσεις: Η χρόνια οσφυαλγία συχνά συνοδεύεται από άγχος, κατάθλιψη και φόβο κίνησης (κινησιοφοβία/kinesiophobia) που επιδεινώνουν τον πόνο. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy – CBT) έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στη μείωση του φόβου αποφυγής τής κίνησης και στη βελτίωση της λειτουργικής αποκατάστασης (Williams et al., 2012). Οι τεχνικές ενσυνειδητότητας (Mindfulness-Based Stress Reduction – MBSR) έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα στη διαχείριση του χρόνιου πόνου και στην ψυχολογική ευεξία (Cherkin et al., 2016). Η εκπαίδευση στη διαχείριση του πόνου και η αλλαγή τής πεποίθησης ότι ο πόνος συνεπάγεται βλάβη τής σπονδυλικής στήλης αποτελούν κεντρικό στοιχείο τής πολυεπιστημονικής αποκατάστασης.

Γ. Φαρμακευτική αγωγή: Η φαρμακευτική αγωγή έχει βοηθητικό ρόλο στη θεραπεία και περιλαμβάνει:

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα – πρώτης γραμμής επιλογή για την ανακούφιση του πόνου.
• Μυοχαλαρωτικά και αντικαταθλιπτικά (τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης/νοραδρεναλίνης – SNRI) – ενδείκνυνται για χρόνιο νευροπαθητικό πόνο (Foster et al., 2018).
• Οπιοειδή – η χρήση τους είναι περιορισμένη λόγω του κινδύνου εθισμού και σοβαρών παρενεργειών.

Δ. Συμπληρωματικές ή εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις: Οι συμπληρωματικές ή εναλλακτικές θεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως ο βελονισμός, η χειροθεραπεία, η χειροπρακτική και η κινησιοθεραπεία μπορεί να προσφέρουν επιπλέον οφέλη, ιδιαίτερα σε ασθενείς με ανθεκτικά συμπτώματα (Vickers et al., 2018).

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα πολυεπιστημονικά προγράμματα αποκατάστασης προσφέρουν:

• Μείωση του πόνου έως και 30-50% σε σύγκριση με τις κλασικές μονοθεραπευτικές προσεγγίσεις (Kamper et al., 2015).
• Βελτίωση της κινητικότητας και της λειτουργικότητας (ιδιαίτερα σε ασθενείς που είχαν περιορισμένη δραστηριότητα).
• Μείωση της χρήσης φαρμακευτικής αγωγής, καθώς οι ασθενείς βασίζονται περισσότερο στη φυσική θεραπεία και στη συμπεριφορική διαχείριση.
• Πρόληψη της υποτροπής και μείωση του κινδύνου αναπηρίας μακροπρόθεσμα.

Σύγκριση με Μονοθεραπευτικές Παρεμβάσεις

Η πολυεπιστημονική αποκατάσταση αποτελεί την πιο αποτελεσματική προσέγγιση στη διαχείριση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας, καθώς συνδυάζει σωματική άσκηση, ψυχολογική υποστήριξη και συμπληρωματικές θεραπευτικές παρεμβάσεις. Οι κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων, ιδίως σε περιπτώσεις ανθεκτικών ή χρόνιων συμπτωμάτων. Η ενσωμάτωση αυτής της προσέγγισης στα συστήματα υγείας μπορεί να μειώσει το οικονομικό φορτίο τής χρόνιας οσφυαλγίας, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών και να συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη λειτουργική αποκατάσταση.

Συμπληρωματικές θεραπευτικές παρεμβάσεις για τη Διαχείριση της Χρόνιας Μη Ειδικής Οσφυαλγίας

Η διαχείριση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας (CNSLBP) δεν περιορίζεται μόνο στη φυσιοθεραπεία ή στη φαρμακευτική αγωγή. Οι συμπληρωματικές και εναλλακτικές θεραπευτικές παρεμβάσεις έχουν αποκτήσει αυξημένο ενδιαφέρον ως μέρος μιας πολυδιάστατης θεραπευτικής προσέγγισης. Οι πιο μελετημένες και αποτελεσματικές θεραπείες περιλαμβάνουν τη γνωσιακή -συμπεριφορική θεραπεία (CBT), τον βελονισμό και την χειροθεραπεία.

Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) και Χρόνιος Πόνος

Η Γνωσιακή - Συμπεριφορική Θεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy - CBT) είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη ψυχολογική παρέμβαση που βοηθά τους ασθενείς να αναγνωρίσουν και να τροποποιήσουν αρνητικά πρότυπα σκέψης και συμπεριφοράς που σχετίζονται με τον χρόνιο πόνο. Πιο αναλυτικά:

• Μειώνει τον φόβο αποφυγής τής κίνησης (kinesiophobia), ο οποίος συχνά επιδεινώνει τον πόνο.
• Αλλάζει τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις για τον πόνο, προάγοντας μια πιο ενεργή αντιμετώπιση.
• Εκπαιδεύει τον ασθενή στη διαχείριση του άγχους και της κατάθλιψης, που συχνά συνοδεύουν τη χρόνια οσφυαλγία.
• Βελτιώνει την ποιότητα ζωής μέσω τεχνικών χαλάρωσης και αναπροσαρμογής συμπεριφοράς.

Έρευνα του Williams et al. (2012) που δημοσιεύτηκε στο Cochrane Database of Systematic Reviews έδειξε ότι η CBT οδηγεί σε σημαντική μείωση του πόνου και βελτίωση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με χρόνια οσφυαλγία. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη η CBT μείωσε τον πόνο κατά 30% και τη σχετιζόμενη αναπηρία κατά 20% σε διάστημα 6-12 μηνών.

Βελονισμός και Ανακούφιση από τον Πόνο

Ο βελονισμός είναι μια παραδοσιακή κινεζική ιατρική πρακτική που βασίζεται στη διέγερση συγκεκριμένων σημείων τού σώματος με λεπτές βελόνες. Πιο αναλυτικά:

• Απελευθερώνει ενδορφίνες, φυσικά αναλγητικά τού οργανισμού.
• Ρυθμίζει τη ροή τής ενέργειας (Qi) σύμφωνα με την παραδοσιακή κινεζική ιατρική.
• Βελτιώνει τη μικροκυκλοφορία και μειώνει τη φλεγμονή σε περιοχές πόνου.
• Διεγείρει το νευρικό σύστημα, επηρεάζοντας τη διαχείριση του πόνου από τον εγκέφαλο.

Μετα-ανάλυση του Vickers et al. (2018) που δημοσιεύτηκε στο Journal of Pain έδειξε ότι ο βελονισμός προσφέρει στατιστικά σημαντική ανακούφιση από τον πόνο σε σύγκριση με εικονική θεραπεία (placebo). Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη ο βελονισμός μείωσε την ένταση του πόνου κατά 20-30%, με μακροχρόνια αποτελέσματα που διήρκεσαν έως 12 μήνες. Ο βελονισμός προτείνεται ως συμπληρωματική θεραπεία, ειδικά σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στα συμβατικά μέτρα θεραπείας.

Χειροπρακτικές Παρεμβάσεις και Χειροθεραπεία

Η χειροπρακτική θεραπεία και η χειροθεραπεία (manual therapy) περιλαμβάνουν εξειδικευμένες τεχνικές για τη ευθυγράμμιση του σκελετού, τη βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων και τη μείωση του πόνου. Πιο αναλυτικά:

• Αποκαθιστούν την ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης,
• Βελτιώνουν την κινητικότητα σε περιπτώσεις δυσκαμψίας.
• Μειώνουν τον μυϊκό σπασμό και αποκαθιστούν τη φυσιολογική λειτουργία.

Μελέτη του Rubinstein et al. (2011) στο Cochrane Database έδειξε ότι η χειροθεραπεία προσφέρει συγκρίσιμα ή ανώτερα αποτελέσματα σε σχέση με άλλες φυσικοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Αυτή η θεραπευτική προσέγγιση προτείνεται κυρίως για μηχανικά προβλήματα της σπονδυλικής στήλης και εφαρμόζεται σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες.

Συγκριτική Αποτελεσματικότητα Συμπληρωματικών Θεραπειών

📌 Η CBT εμφανίζει τα πιο σταθερά αποτελέσματα, ενώ ο βελονισμός και η χειροπρακτική λειτουργούν καλύτερα ως συμπληρωματικές προσεγγίσεις.

Από τα προηγούμενα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι: Οι συμπληρωματικές θεραπείες μπορούν να ενσωματωθούν σε μια πολυδιάστατη προσέγγιση για τη διαχείριση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας. Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) έχει την ισχυρότερη επιστημονική τεκμηρίωση ως προς τη μακροχρόνια ανακούφιση του πόνου. Ο βελονισμός και η χειροθεραπεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συμπληρωματικές παρεμβάσεις, ειδικά σε περιπτώσεις όπου άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Ο συνδυασμός αυτών των θεραπειών με φυσικοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προσφέρει βελτιωμένα αποτελέσματα σε σύγκριση με τις μονοθεραπευτικές προσεγγίσεις.

Συμπεράσματα

Η διαχείριση της χρόνιας μη ειδικής οσφυαλγίας απαιτεί μια εξατομικευμένη και τεκμηριωμένη προσέγγιση, με έμφαση στην εκπαίδευση του ασθενούς, την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας και τη χρήση πολυεπιστημονικών στρατηγικών όταν κρίνεται απαραίτητο. Η εφαρμογή των ευρωπαϊκών αυτών κατευθυντήριων οδηγιών μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων και στη μείωση της επιβάρυνσης για τα συστήματα υγείας.

Πηγές

1. Hildebrandt J, et al. (2006). European guidelines for the management of chronic non-specific low back pain. Eur Spine J 15(Suppl 2):S192-S300. DOI: 1007/s00586-006-1072-1
2. Williams AC, et al. (2012). Psychological therapies for the management of chronic pain (excluding headache) in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews (11):CD007407. DOI: 1002/14651858.CD007407.pub3
3. Vickers AJ, et al. (2018). Acupuncture for chronic pain: Update of an individual patient data meta-analysis. Journal of Pain 19(5):455-474. DOI: 1016/j.jpain.2017.11.005
4. Rubinstein SM, et al. (2011). Spinal manipulative therapy for chronic low-back pain: an updated systematic review of the Cochrane Collaboration. Spine (Phila Pa 1976) 36(13):E825-E846. DOI: 1097/BRS.0b013e3182197fe3
5. Macedo LG, et al. (2009). The McKenzie method for low back pain: a systematic review of the literature with a meta-analysis approach. Spine (Phila Pa 1976) 34(14):1499-1507. DOI: 1097/BRS.0b013e3181aa5b78
6. Foster NE, et al. (2018). Prevention and treatment of low back pain: evidence, challenges, and promising directions. The Lancet 391(10137):2368-2383. DOI: 1016/S0140-6736(18)30489-6
7. Kamper SJ, et al. (2015). Multidisciplinary biopsychosocial rehabilitation for chronic low back pain: Cochrane systematic review and meta-analysis. Cochrane Database of Systematic Reviews (9):CD000963. DOI: 1002/14651858.CD000963.pub3
8. Cherkin DC, et al. (2016). Effect of mindfulness-based stress reduction vs cognitive behavioral therapy or usual care on back pain. JAMA 315(12):1240-1249. DOI: 1001/jama.2016.2323
9. Hildebrandt J, et al. (2006). European guidelines for the management of chronic non-specific low back pain. Eur Spine J.
10. Kamper SJ, et al. (2015). Multidisciplinary biopsychosocial rehabilitation for chronic low back pain. Cochrane Database Syst Rev.
11. Foster NE, et al. (2018). Prevention and treatment of low back pain: evidence, challenges, and promising directions. Lancet.
12. Williams AC, et al. (2012). Psychological therapies for the management of chronic pain (excluding headache) in adults. Cochrane Database Syst Rev.
13. Cherkin DC, et al. (2016). Effect of mindfulness-based stress reduction vs cognitive behavioral therapy or usual care on back pain. JAMA.
14. Chapter 4. European guidelines for the management of chronic nonspecific low back pain. Airaksinen, J I Brox, C Cedraschi, J Hildebrandt, J Klaber-Moffett, F Kovacs, A F Mannion, S Reis, J B Staal, H Ursin, G Zanoli; COST B13 Working Group on Guidelines for Chronic Low Back Pain. DOI: 10.1007/s00586-006-1072-1