ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ

Η προσαρμοστική ανοχή στους στρεσογόνους παράγοντες, αλλά και της ικανότητας του οργανισμού να ανταποκριθεί εξασθενίζει, μέχρι το σώμα να φτάσει στο επίπεδο της προσαρμοστικής εξάντλησης και να εμφανιστούν τα συμπτώματα.

Αναφέρεται συχνά πως «αν κάνουμε μαγνητική τομογραφία σε ανθρώπους χωρίς συμπτωματολογία, είναι πιθανό να βρεθούν ενδείξεις ανώδυνης δυσλειτουργίας», ή «αν σκανάρουμε άτομα με επώδυνα συμπτώματα, συχνά δεν θα βρούμε εμφανείς δυσλειτουργίες ή ανωμαλίες». Μια μελέτη του 2011 δείχνει ότι οι παραπάνω απόψεις είναι επιφανειακά σωστές. Ο προβληματισμός είναι αν υπάρχει βάση στην προσέγγιση των θεραπευτών, οι οποίοι μέσω της ψηλάφησης και της κλινικής αξιολόγησης «εντοπίζουν» τη σωματική δυσλειτουργία και με εξειδικευμένες τεχνικές προχωρούν στην αποκατάσταση για να αντιμετωπίσουν την πιθανή συμπτωματολογία.

Δυσλειτουργία & Συμπτωματολογία

Στη μελέτη του 2011 με θέμα: «Υπερηχογράφημα του ώμου: Ασυμπτωματικά ευρήματα σε άνδρες – Ultrasound of Shoulder: Asymptomatic Findings in Men», ο Girish και οι συνεργάτες του ανέφεραν ότι σαρώθηκαν οι ώμοι σε περισσότερούς από 50 ασυμπτωματικούς άνδρες, με μέση ηλικία 56 ετών, και βρέθηκε ότι το 96% εμφάνιζε ανωμαλίες που κυμαίνονταν από οστεοαρθρίτιδα έως μερική ρήξη και τενοντοπάθεια.

Τα ευρήματα αυτά υποδεικνύουν, με μια πρώτη επιφανειακή ματιά, ότι τα συμπτώματα και η δυσλειτουργία δεν σχετίζονται μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που υποδεικνύεται είναι πως υπάρχει μια διαδικασία προσαρμογής, υπάρχει ένα κατώφλι όπου η δυσλειτουργία αρχίζει να προκαλεί εμφανή συμπτώματα, είτε πόνο, είτε λειτουργικούς περιορισμούς. Υποδηλώνουν, επίσης, ότι πολλοί άνθρωποι έχουν σχετικά υψηλά επίπεδα ανοχής.

Ο Jeffrey Bland PhD, πρωτοπόρος τής διατροφικής ιατρικής, ανέφερε ότι «πολλοί άνθρωποι είναι “κάθετα άρρωστοι”/“vertically ill”, δηλαδή δεν είναι αρκετά άρρωστοι για να ξαπλώσουν, αλλά σίγουρα δεν είναι καλά». Με άλλα λόγια, η προσαρμοστική ανοχή στους στρεσογόνους παράγοντες συσσωρεύεται μέχρι να φτάσει στο επίπεδο της προσαρμοστικής εξάντλησης και να εμφανιστούν τα συμπτώματα.

Σύνδρομο Προσαρμογής του Selye

Προσαρμοζόμαστε σε κάθε μεταβαλλόμενο συνδυασμό βιοχημικών, βιομηχανικών και ψυχοκοινωνικών επιβαρυντικών παραγόντων, οι οποίοι συνεχώς προβάλλουν απαιτήσεις που περιγράφουμε κατά περίπτωση ως “βάρος”, “πίεση” ή “άγχος”. Από τη διάρκεια, την ένταση, τις απαιτήσεις, την επιμονή, ή τα διαλείμματα των επιβαρυντικών παραγόντων, αλλά και από την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών αντίδρασης εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, η τελική επίδραση στην υγεία και στην λειτουργικότητα τόσο σε τμήμα, όσο και στο σύνολο του οργανισμού. Αυτός ο μηχανισμός περιγράφηκε θαυμάσια στις δεκαετίες του ‘40 και ‘50 από τον Hans Selye.

Ο Selye περιέγραψε τα στάδια στα οποία ένας αρχικός αμυντικός / προστατευτικός (μάχης, ή φυγής) συναγερμός προκύπτει ως απάντηση σε κάποιο επιβαρυντικό παράγοντα, ακολουθούμενος -σε περίπτωση που ο παράγοντας ή περισσότεροι παράγοντες επιμένουν- από μια φάση προσαρμογής (αντίστασης), η οποία όταν εξαντληθεί, το αποτέλεσμα είναι η κατάρρευση, η ασθένεια και ο θάνατος. Ο Selye όρισε αυτή την βασική έμφυτη, ενδογενή, αυτό-ρυθμιστική διαδικασία ως «ομοιόσταση», η οποία τελικώς αποτυγχάνει όταν υπερφορτωθεί. Έτσι φτάνουμε στη φάση της «ετερόστασης», όπου απαιτείται μια προσέγγιση, στη δική μας περίπτωση, μια θεραπεία, για να αποκαταστήσει την υγεία και την δυνατότητα προσαρμογής. Η «ετερόσταση» μας καλεί για την εφαρμογή τής κατάλληλης θεραπείας ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση της προσαρμογής, ή για να ενισχύσει την προσαρμοστική ικανότητα, με σκοπό να αποφύγει την προσαρμοστική εξάντληση, δηλαδή να αποφύγει το σημείο χωρίς επιστροφή όπου η ατομική προσαρμοστική ικανότητα καταρρέει.

Ο Selye χρησιμοποίησε δυο βασικούς όρους για να περιγράψει την διαδικασία που οδηγεί στην “προσαρμοστική εξάντληση”: Γενικό Προσαρμοστικό Σύνδρομο (General Adaptation Syndrome, GAS) και Τμηματικό Προσαρμοστικό Σύνδρομο (Local Adaptation Syndrome, LAS). Το πρώτο περιλαμβάνει συνολικά το σώμα και όλα τα συστήματα του, ενώ το δεύτερο αναφέρεται σε τμήματα του σώματος, όπως για παράδειγμα στην περιοχή του ώμου και τις αυξημένες ανάγκες προσαρμογής που έχει όταν παίζουμε τένις.

Συμπεράσματα

Η απουσία συμπτωμάτων δεν αποκλείει τη μελλοντική ανάπτυξή τους, είναι απλώς θέμα χρόνου. Θεραπευτικά αυτό που πρέπει να γίνει είναι η προσπάθεια ενίσχυσης της λειτουργικότητας, μέσω εξειδικευμένων χειρισμών, και η μείωση του προσαρμοστικού φορτίου, μέσω της καλύτερης εργονομίας, στάσης και μοτίβων κίνησης.

Πηγές