Ένα άτομο που εμφανίζει πλατυποδία δεν έχει ποδική καμάρα ή αυτή είναι περιορισμένη. Η ποδική καμάρα βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά του πέλματος, η οποία στην όρθια στάση ανασηκώνεται από το έδαφος, ενώ το υπόλοιπο πέλμα παραμένει σε επαφή με το έδαφος.

 Οι περισσότεροι άνθρωποί εμφανίζουν μια αξιοσημείωτη καμάρα, το ύψος της οποίας ποικίλοι από άτομο σε άτομο.

Πως διαπιστώνεται η ύπαρξη πλατυποδίας;

Μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί κατά τη διάρκεια της βάδισης ή στην όρθια στάση. Όταν κάποιος με πλατυποδία στέκεται όρθιος, η εσωτερική πλευρά του πέλματος όπου βρίσκεται η ποδική καμάρα επιπεδοποιείται, ενώ ολόκληρος ο άκρος πόδας περιστρέφεται προς την εσωτερική πλευρά (υπερπρηνισμός).

Ο άκρος πόδας προσφέρει μια δυναμική σταθεροποίηση στο βάρος συνολικά του σώματος ενός ατόμου, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την ελαστικότητα του για την απόσβεση των κραδασμών και την προώθηση σε ανώμαλες επιφάνειες. Ως εκ τούτου υπάρχουν μοναδικές βιομηχανικές απαιτήσεις στη περιοχή. Μια από αυτές είναι και ο πρηνισμός στην ποδοκνημική άρθρωση. Πρηνισμός είναι μια διαγώνια κίνηση του άκρου πόδα γύρω από ένα λοξό άξονα, που συνδυάζει τις βασικές κινήσεις, στα πρωτεύοντα επίπεδα κινήσεων δηλαδή της ραχιαίας κάμψης, της αναστροφής και απαγωγής. Αυτή η κίνηση του πρηνισμού προκύπτει φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της βάδισης ή του τρεξίματος. Πρόκειται περί φυσιολογικής κίνησης που λανθασμένα του αποδίδεται ο χαρακτηρισμός δυσλειτουργίας στη μηχανική του άκρου πόδα, ενώ ο όρος υπερπρηνισμός περιγράφει καλύτερα μια παθολογική κατάσταση υπερβολικού πρηνισμού κατά τη διάρκεια της βάδισης. Ο υπερπρηνισμός προκύπτει όταν η κίνηση γίνεται σε μεγαλύτερο εύρος ή πολύ γρήγορα στη διάρκεια της φάσης του πρηνισμού, τοποθετώντας περισσότερο βάρος στην εσωτερική πλευρά του άκρου πόδα στη διάρκεια της βάδισης. Για να διαπιστώσει κάποιος αν το πόδι του εμφανίζει τον υπερπρηνισμό, αρκεί να σταθεί στα ακροδάχτυλα του ή να σπρώξει το μεγάλο δάκτυλο όσο μπορεί προς τα πίσω. Αν εμφανισθεί η ποδική καμάρα, σημαίνει ότι υπάρχει ελαστικότητα και φυσιολογική ποδική καμάρα. Αν δεν εμφανισθεί τότε υπάρχει υπερπρηνισμός στη βάδιση ή το τρέξιμο.  

Σε ένα παιδί είναι δύσκολο να διαπιστωθεί πλατυποδία, γιατί η ποδική καμάρα συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 10 ετών.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Συνήθως η πλατυποδία δεν παρουσιάζει προβλήματα, παρόλα αυτά δημιουργείται επιβάρυνση στους συνδέσμους και τους μύες της περιοχής. Ακριβώς αυτή η επιβάρυνση μπορεί να προκαλέσει πόνο στη διάρκεια της βάδισης. Ο υπερπρηνισμός είναι σε θέση να προκαλέσει δυσλειτουργία του κάτω άκρου, με αποτέλεσμα: πόνος στο πέλμα, σύνδρομο πελματιαίας απονεύρωσης, σύνδρομο τάσης έσω κνήμης (shin splints), περιοστίτις, κατάγματα κόπωσης και μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης πόνου (trigger points). Ακόμα ο υπερπρηνισμός αυξάνει τον βαθμό της έσω κνημιαίας στροφής, συνεισφέροντας σε ποικιλία δυσλειτουργιών του γόνατος, όπως τραυματισμό μηνίσκου ή συνδεσμικές κακώσεις. Επίσης δεν γίνεται σωστά η απόσβεση των κραδασμών από τον άκρο πόδα και ως εκ τούτου δυνάμεις μεταφέρονται προς τα πάνω στη κινητική αλυσίδα, προκαλώντας τραυματισμούς ή δυσλειτουργία.

Αν συμβεί αυτό οι περισσότερο συνηθισμένες περιοχές του πόνου είναι:

• Εσωτερική πλευρά του αστραγάλου
• Ποδική καμάρα
• Η έξω πλευρά του ποδιού
• Στον γαστροκνήμιο μυ (γάμπα)
• Άρθρωση του αστραγάλου και τον Αχίλλειο τένοντα
• Στα γόνατα, τα ισχία ή τη μέση

Στους ανθρώπους με πλατυποδία υπάρχει ασύμμετρη κατανομή του βάρους και φυσικά μεγάλη φθορά στα υποδήματα.

Γιατί προκαλείται η πλατυποδία;

Η έλλειψη ή περιορισμένη ποδική καμάρα για κάποιους ανθρώπους είναι φυσιολογική, επειδή σ’ αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει κληρονομικότητα και το πόδι είναι αρκετά ελαστικό. Περιστασιακά , η πλατυποδία μπορεί να προκληθεί από ανωμαλία που παρουσιάζεται όταν το έμβρυο είναι ακόμα στη μήτρα, όπου δυο ή περισσότερα οστά παραμένουν ενωμένα, αυτή η περίπτωση αναφέρεται ως ταρσική συνένωση (tarsal coalition), ενώ η περιοχή του πέλματος είναι επίπεδη και δύσκαμπτη. Μπορεί η πλατυποδία να εμφανιστεί κάποια στιγμή στη ζωή του ανθρώπου ως αποτέλεσμα παθολογίας στις αρθρώσεις, όπως για παράδειγμα είναι η αρθρίτιδα, τραυματισμός σε μυ, τένοντα ή άρθρωση του άκρου πόδα. Επίσης παθολογικές καταστάσεις που αφορούν το νευρικό σύστημα (πχ εγκεφαλική παράλυση, μυϊκή δυστροφία κα) μπορεί να οδηγήσουν σε πλατυποδία. Αυτό γιατί προοδευτικά οι μύες χάνουν την ελαστικότητα και τη δύναμη τους. Δεν έχει γίνει απόλυτα κατανοητό τι προκαλεί την προοδευτική διάταση και επιμήκυνση των τενόντων στη ποδική καμάρα, αλλά επιβαρυντικοί παράγοντες είναι τα ψηλοτάκουνα παπούτσια, η ορθοστασία ή βάδιση για μεγάλο χρονικό διάστημα, η παχυσαρκία, η υπέρταση και ο διαβήτης.

Τελευταίες έρευνες έδειξαν μια σύνδεση στις αλλαγές των τενόντων με την αύξηση ενός τύπου πρωτεΐνης που ονομάζεται protelytic ένζυμο. Αυτά τα ένζυμα μπορεί να προκαλέσουν ρήξεις σε περιοχές του τένοντα, αδυνατίζοντας τους με αποτέλεσμα τη πτώση της καμάρας. Παρόμοιες αλλαγές έχουν παρατηρηθεί και σε άλλες παρόμοιες καταστάσεις όπως στη τενοντοπάθεια του Αχίλλειου τένοντα. Αυτή η διαπίστωση προσφέρει μια σημαντική παράμετρο στο πρόβλημα, καθώς φαρμακευτική αγωγή που στοχεύει τα συγκεκριμένα ένζυμα μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική θεραπεία στη χειρουργική. Φυσικά απαιτείται επιπλέον έρευνα.

Πότε να επισκεφτείτε ειδικό

Συνήθως δεν προκαλεί πόνο, αλλά θα πρέπει να επισκεφτείτε ειδικό:

• Σε περίπτωση πόνου
• Φθορά στη σόλα του υποδήματος
• Αντιλαμβάνεστε ότι το πέλμα γίνεται συνεχώς πιο επίπεδο
• Αδυναμία δυσκινησία ή μούδιασμα στο πέλμα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

• Πελματογράφημα
• Ακτινογραφία, κυρίως για τον εντοπισμό αρθρίτιδας
• Αξονική τομογραφία, αν απαιτείται επιπλέον έλεγχος
• Διαγνωστικό υπέρηχο, σε περίπτωση όπου υπάρχει υποψία τραυματισμού τενόντων
• Μαγνητική τομογραφία, αν δεν μπορεί να υπάρχει διαγνωστικό αποτέλεσμα με τα προηγούμενα

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ο υπερπρηνισμός συνήθως διορθώνεται με ορθωτικά και ασκήσεις ενδυνάμωσης για τον οπίσθιο κνημιαίο. Θεραπεία με ήπιους χειρισμούς μπορεί να απελευθερώσει τα μυοπεριτοναϊκά σημεία πυροδότησης του πόνου (trigger points) στον οπίσθιο κνημιαίο και σε άλλους μύες καθώς και άλλες νευρομυϊκές δυσλειτουργίες που έχουν προκύψει στο κάτω άκρο και το πέλμα. Απαιτείται επανεκπαίδευση της βάδισης. Χρήσιμες είναι οι διατάσεις του γαστροκνημίου μυός για την μείωση της υπερτονίας του μυός. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει παθολογία που αφορά τις αρθρώσεις ή τους τένοντες θα πρέπει σε πρώτη φάση αυτές να τύχουν της ανάλογης αντιμετώπισης. Στη συνέχεια:

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ:  Ήπιοι χειρισμοί για βελτίωση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων, ελαστικότητα των μυών και των τενόντων, μυϊκή ενδυνάμωση.

ΠΕΛΜΑΤΟΓΡΑΦΗΜΑ: Είναι μια εξέταση, μέσω της οποίας συλλέγουμε πληροφορίες για την ανατομική μορφολογία του πέλματος (πλατυποδία , κοιλοποδία, ραιβοποδία κ.α.), καθώς και για τις δυνάμεις που ασκούνται στα πέλματα κατά την διάρκεια της βάδισης ή στήριξης. Χρησιμοποιείται συσκευή εξοπλισμένη με μεγάλο αριθμό αισθητήρων πίεσης, ικανών να καταγράφουν τις πιέσεις που ασκούνται σε κάθε σημείο του πέλματος όταν αυτό βρίσκεται σε επαφή με την επιφάνεια της. Ανάλογα με τ’ αποτελέσματα επιλέγεται η κατασκευή των κατάλληλων ορθωτικών πελμάτων.

ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ:  Ως αποτέλεσμα ενός τραυματισμού ή κάποιας επώδυνης κατάστασης έχουμε την διαταραχή της ιδιοδεκτικότητας και της κιναισθησίας του ασθενή. Η ιδιοδεκτικότητα είναι μια «εσωτερική αίσθηση» (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα), ενώ η κιναισθητική ικανότητα μια «εξωτερική αίσθηση» (το σώμα σε σχέση με τον χώρο και τον χρόνο), εντούτοις συνεργάζονται και το ένα επηρεάζει άμεσα το άλλο. Η επανεκπαίδευση αυτών των ικανοτήτων είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση του προγράμματος αποκατάστασης.

ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ: Επιλογή υποδημάτων με καλή στήριξη της ποδικής καμάρας, αποφυγή σε σανδάλια και υποδήματα χωρίς στήριξη. 
ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ:Συνήθως δεν επιλέγεται χειρουργική αντιμετώπιση για τη πλατυποδία, παρά μόνο για συνωδά προβλήματα όπως ρήξη τενόντων.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

• Αποφεύγεται δραστηριότητες που επιδεινώνουν τον πόνο, επιλέγεται δραστηριότητες μικρής επιβάρυνσης όπως βάδιση με κατάλληλα υποδήματα ή κολύμπι, όχι άλματα η τρέξιμο. 
• Φοράτε τα ορθωτικά που έχουν προκύψει μετά από πελματογράφημα
• Απώλεια βάρους

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Stovitz SD, Coetzee C. Hyperpronation and foot pain. The Physician and Sportsmedicine 2004;32(8).
2. Nordin MA, Frankel V. Basic Biomechanics of the Musculoskeletal System. 3rd ed. Baltimore:
Lippincott Williams & Wilkins; 2001.