ΟΞΕΙΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΧΙΑΛΓΙΑ

Ο πόνος που γίνεται αντιληπτός στην πορεία του ισχιακού νεύρου ονομάζεται ισχιαλγία. Ανάλογα με την διάρκεια του πόνου μπορεί να χαρακτηριστεί ως οξεία ισχιαλγία - διάρκεια μικρότερη από έναν μήνα ή χρόνια - πόνος που συνεχίζεται τρεις μήνες μετά από αρχική του εμφάνιση.

Το ισχιακό νεύρο είναι ένα από τα μεγαλύτερα νεύρα του ανθρωπίνου σώματος, που σχηματίζεται από σύμπλεγμα μικρότερων. Ξεκινάει από την κατώτερη μοίρα της σπονδυλικής στήλης την οσφυϊκή, περνάει πίσω από την άρθρωση του ισχίου, συνεχίζει στον γοφό μέχρι τα δάκτυλα των ποδιών. Βασική αιτία της ισχιαλγίας είναι το ενδονευρικό οίδημα, αποτέλεσμα φλεγμονής του νεύρου. Αν θέλουμε να δώσουμε ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα της πρόκλησης του πόνου, πρέπει να αναζητήσουμε τον μηχανισμό που οδηγεί στη φλεγμονή του νεύρου. Η απάντηση λοιπόν βρίσκεται στην αλλαγή της διάταξης του σκελετού ή αλλοιώς στην αλλαγή της ευθυγράμμισης του σκελετού ως αποτέλεσμα του τρόπου ζωής και χρησιμοποίησης τού σώματος στις καθημερινές δραστηριότητες. Σε αυτή τη περίπτωση, οι σπόνδυλοι, αλλά και όλες οι υπάρχουσες κατασκευές της σπονδυλικής στήλης, δέχονται φορτία εκεί που δεν είναι κατασκευασμένες να τα δεχτούν με αποτέλεσμα μικροτραυματισμούς, που αν δεν αντιμετωπισθούν έγκαιρα γίνονται μακροτραυματισμοί και τελικά οδηγούν σε επώδυνες καταστάσεις. Για παράδειγμα, η αιτία της κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου κατά ποσοστό 80% είναι ο επαναλαμβανόμενος στροφικός τραυματισμός του δίσκου όταν υπάρχει ασυμμετρία στις πλάγιες και στροφικές κινήσεις του κορμού πάνω από 10 μοίρες. Υπάρχουν επίσης επιβαρυντικοί παράγοντες που συνεισφέρουν στη πρόκληση της ισχιαλγίας, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η ουρική αρθρίτιδα, ή έλλειψη βιταμινών.

Ποίοι είναι εκείνοι οι παράγοντες κινδύνου, που προκαλούν την αλλαγή στην διάταξη του σκελετού, με αποτέλεσμα την πρόκληση όλων αυτών των δυσάρεστων καταστάσεων; Οι άνθρωποι εκείνοι που δεν ασκούνται τακτικά έχουν αυξημένο κίνδυνο, ιδιαίτερα αν περιοδικά ασχολούνται με έντονες δραστηριότητες όπως την μετακίνηση βαρέων αντικειμένων ή το σκάψιμο ή όποιες δραστηριότητες απαιτούν αυξημένη μυϊκή δύναμη.Υπερβολικό βάρος, κακή στάση, απρόσεκτες κινήσεις, λανθασμένος τρόπος μετακίνησης μεγάλου ή μικρού βάρους, μυϊκή αδυναμία και άλλοι τραυματικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν αλλαγή στην ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης, επηρεάζοντας την λειτουργικότητά της. Έτσι, μεταβάλλεται η μηχανική στήριξη του κορμού, μεταβάλλεται συνολικά η λειτουργικότητα όλων των ιστών που σχετίζονται μ' αυτή τη περιοχή. Σε μια μη ευθυγραμμισμένη σπονδυλική στήλη, με τη πάροδο του χρόνου, οι τροποποιημένες πιέσεις από τη βαρύτητα θα αποδυναμώσουν και θα τραυματίσουν τις δομές που φέρουν βάρος. Αυτές οι δομές περιλαμβάνουν τους μεσοσπονδύλιους δίσκους τής σπονδυλικής στήλης, τις σπονδυλικές αποφυσιακές αρθρώσεις (facets), τις αρθρώσεις τής λεκάνης, τους συνδέσμους και τους μύες που στηρίζουν τη σπονδυλική στήλη ενάντια στη βαρύτητα. Η επιβάρυνση σε οποιαδήποτε από αυτές τις δομές μπορεί να γίνει αιτία πόνου στη σπονδυλική στήλη. Η σπονδυλική στήλη στεγάζει, επίσης, μέρος του νευρικού συστήματος. Ο αντίκτυπος αυτών των αλλαγών στο νευρικό σύστημα μπορεί να οδηγήσει σε πόνο, δυσλειτουργία, ή διαταραχή τής αισθητικότητας. Βέβαια, άλλη ομάδα ασθενών είναι οι αθλητές που σε γενικές γραμμές έχουν καλό μυϊκό σύστημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις σημαντικό ρόλο παίζει η τεχνική του αθλήματος. Κακή τεχνική σημαίνει μηχανικές επιβαρύνσεις με αποτέλεσμα αλλαγή στην διάταξη του σκελετού. Ενώ οι έντονες για μεγάλο χρονικό διάστημα ασκήσεις αυξάνουν το ρίσκο για εκφυλιστικές αλλοιώσεις. Τραυματισμοί από τροχαία ατυχήματα ή πτώσεις. Βαριές εργασίες που απαιτούν μετακίνηση αντικειμένων ή έντονη μυϊκή δύναμη, κάμψη του κορμού ή έντονες στροφικές κινήσεις από άβολες θέσεις ή προκαλούν δονήσεις σε ολόκληρο το σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι επικίνδυνες. Άλλοι παράγοντες είναι το κάπνισμα, ίσως γιατί ελαττώνει την κυκλοφορία του αίματος αν και αυτό περισσότερο έχει να κάνει σαν ένας επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας σε ένα γενικότερο λανθασμένο τρόπο ζωής. Οι γυναίκες στην διάρκεια της εγκυμοσύνης λόγω των αλλαγών στην διάταξη του σκελετού για να διευκολυνθεί ο τοκετός και λόγω ορμονικών αλλαγών. Τέλος οι ψηλοί άνθρωποι σε σχέση με τους πιο κοντούς λόγω της υψηλότερης θέσης του κέντρου βάρους του σώματος. Η ισχιαλγία εκτός από τον πόνο που γίνεται αντιληπτός στη περιοχή της μέσης, επηρεάζει το ένα ή σπανιότερα και τα δυο κάτω άκρα, με πόνο που ακτινοβολεί σε τμήμα ή σε ολόκληρο το μήκος του ποδιού. Ο πόνος ή η ενόχληση ποικίλλει από απλό μούδιασμα, κάψιμο, αίσθημα τρυπήματος βελόνας έως ανυπόφορο πόνο, που εμποδίζει ακόμα την όρθια στάση ή το βάδισμα. Ο βήχας, το φτέρνισμα, το κάθισμα προκαλεί επιδείνωση του πόνου. Πιθανόν να προκλειθεί αδυναμία στα κάτω άκρα, με ελάττωση της αισθητικότητας και των αντανακλαστικών. Πόνος που διαρκεί πάνω από τρεις μήνες και εμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες χαρακτηρίζεται σαν χρόνιος. Παρόλο που τις περισσότερες φορές η χρόνια ισχιαλγία δεν οδηγεί σε αναπηρία, είναι ικανή να οδηγήσει τον πάσχοντα να αλλάξει επάγγελμα ή να παραιτηθεί από απασχολήσεις που τον ευχαριστούν. Οι αιτίες που οδηγούν σε αυτή την κατάσταση είναι οι ίδιες που προκαλούν την οξεία ισχιαλγία.

Πρώτες βοήθειες

Τι πρέπει να κάνει κάποιος μόλις νοιώσει τον πόνο και πότε πρέπει να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό για βοήθεια; Άμεσα πρέπει να σταματήσει τις όποιες δραστηριότητες κάνει, αν χρειάζεται να πάρει κάποιο παυσίπονο και να ξαπλώσει σε μία αναπαυτική θέση, δηλαδή σε μία θέση που θα ανακουφίζει τον πόνο του. Τέτοιες θέσεις είναι να ξαπλώσει στο πλάι με ελαφρώς λυγισμένα τα πόδια ή ανάσκελα με μαξιλάρια κάτω από τα γόνατα. Πολλοί βρίσκουν ανακούφιση στην εφαρμογή πάγου στην επώδυνη περιοχή. Δεν συνιστάται θερμοφόρα. Ήδη η φλεγμονή έχει ανεβάσει την θερμοκρασία της περιοχής, δεν μπορεί να βοηθήσει αν την ανεβάσουμε και άλλο, μάλλον θα επιδεινώσουμε την κατάσταση. Δεν συνίσταται η μακροχρόνια κατάκλιση. Οι ασθενείς που μένουν ακινητοποιημένοι πάνω από μία βδομάδα αποκτούν επιπλέον προβλήματα, όπως μυϊκή αδυναμία, προβλήματα στην αιματική κυκλοφορία, κατάθλιψη κ.λπ., ενώ δεν συντομεύουν τον χρόνο αποθεραπείας συγκριτικά με αυτούς που δεν έμειναν σε μακροχρόνια κατάκλιση αντίθετα τον αυξάνουν. Αν ο πόνος δεν υποχωρήσει σε δύο ημέρες το πολύ τότε χρειάζεται ο ασθενής να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του. Αν όμως παρουσιάσει απώλεια ελέγχου των ούρων ή της κίνησης του κάτω άκρου ή απώλεια της αισθητικότητας, τότε θα πρέπει αμέσως να απευθυνθεί στον γιατρό γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνός να υποστεί σημαντική ή ανεπανόρθωτη βλάβη στο νεύρο, ακόμα μπορεί πίσω από αυτά τα συμπτώματα να υπάρχει κάποια σοβαρή πάθηση όπως ένας όγκος.

Διάγνωση

Ο πόνος είναι το μέσον για το σώμα να μας ειδοποιήσει ότι κάτι δεν πάει καλά. Μπορεί να θεωρούμε ότι μας εμποδίζει στις δραστηριότητες μας, αλλά αυτός δεν είναι ο ρόλος του; Είναι σημαντικό να καθορισθεί η αιτία του προβλήματος. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της φυσικής εξέτασης, της ακτινογραφίας (X-RAY), της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) της αξονικής τομογραφίας (CT- SCAN), ειδικών tests κ.λπ.

Θεραπεία

Το παραδοσιακό βασικό θεραπευτικό μοντέλο αντιμετώπισης της οσφυαλγίας, ισχιαλγίας, σήμερα θεωρείται ξεπερασμένο. Από το τέλος του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου μέχρι και πριν 10 -15 χρόνια το βασικό θεραπευτικό μοντέλο αντιμετώπισης θεωρούσε το πρόβλημα σαν μία "σπονδυλική διαταραχή", δίνοντας έμφαση στην ανατομία της περιοχής (π.χ.εκφυλισμός του μεσοσπονδυλίου δίσκου, οστεόφυτα, σκολίωση κ.λπ.), η παρουσία των οποίων θεωρείται ως βασική αιτία των συμπτωμάτων. Η παραπάνω θεωρία έχει στηριχθεί από την σημαντική ανάπτυξη των διαγνωστικών μέσων όπως, ακτινογραφίες, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία κ.λπ. Σκοπός της θεραπείας ήταν η ανακατασκευή της δομής σύμφωνα με την τέλεια αρχιτεκτονική (χειρουργική αντιμετώπιση), δυστυχώς όμως σε αρκετές περιπτώσεις το σώμα αντιστέκεται στις δικές μας προσπάθειες έτσι μοιραία έρχεται η καταδίκη σε περιορισμό των δραστηριοτήτων, με ακινησία στο κρεβάτι, ζώνες και φαρμακευτική αγωγή. Τότε όμως μπορεί να συμβούν μερικά δυσάρεστα πράγματα, όπως επιπλέον αδυναμία του μυϊκού συστήματος, κυκλοφορικά προβλήματα, δυσκοιλιότητα, ενώ δεν πρέπει να αγνοούμε τις ψυχολογικές διαταραχές του ασθενή. Σήμερα οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτή η προσέγγιση πρέπει να αναθεωρηθεί. Η αιτία των περισσότέρων πόνων δεν οφείλεται απλά σε μία ανατομική διαταραχή αλλά σε διαταραχή της νεύρο/μυϊκής λειτουργίας και νευροφυσιολογίας. Ο νωτιαίος μυελός περιλαμβάνει αισθητικούς και κινητικούς νευρώνες, που δέχονται τα επώδυνα ερεθίσματα. Σε περιπτώσεις που τα ερεθίσματα αυτά ξεπεράσουν κάποιο όριο, τότε αρχίζουν να επηρεάζονται παράλληλα μονοπάτια. Η διάχυση αυτών των ερεθισμάτων μπορεί να είναι μονόπλευρη ή ετερόπλευρη. Σύμφωνα με τον Dr John Upledger, αυτό το φαινόμενο της διάχυσης μπορεί να εξηγήσει το γεγονός της υπερευαισθησίας, δηλαδή ελάχιστης έντασης ερεθίσματα να προκαλούν υπερβολικά ανταπόκριση ή τα συμπτώματα να είναι ασαφή και να προκαλούν το φαινόμενου του προβαλλόμενου πόνου (πόνος που γίνεται αντιληπτός μακριά από την πάσχουσα περιοχή). Ένας χρόνιος ερεθισμός μπορεί να επηρεάσει τα συμπαθητικά και αυτόνομα μονοπάτια, οδηγώντας σε τροφικές και μεταβολικές αλλαγές.Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Ο τελικός στόχος κάθε θεραπευτικού προγράμματος είναι να επιτύχει την καλύτερη δυνατή λειτουργικότητα με κινήσεις απαλλαγμένες από συμπτώματα. Αυτό προϋποθέτει αρχικά εκτίμησης της κατάστασης, κατανόηση του μηχανισμού που έχει προκαλέσει την ανικανότητα και την προοπτική για αποκατάσταση. Ακολουθεί ο σχεδιασμός όπου λαμβάνονται υπόψιν παράγοντες όπως πρόληψη από επιπλοκές και αντενδείξεις. Η εφαρμογή του προγράμματος πρέπει να γίνεται με τρόπο ασφαλή και απόλυτα ελεγχόμενο. Τέλος σε τακτά χρονικά διαστήματα πρέπει να επανεκτιμούμε την αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Μέσα από την λεπτομερή εκτίμηση μπορούμε να διαπιστώσουμε αν η δυσλειτουργία οφείλεται σε αρθρικό πρόβλημα, σε περιτονιακό περιορισμό, σε τραυματισμό νεύρου ή νευρικής ρίζας ή είναι μυϊκής προέλευσης. Σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώνεται συνδυασμός προβλημάτων, άρα απαιτείται συνδυασμός τεχνικών για την αποκατάσταση. Υπάρχει μία ομόφωνη πεποίθηση μεταξύ των ερευνητών ότι τα προβλήματα που αφορούν τον πόνο της οσφυαλγίας και ισχιαλγίας, μπορούν να αντιμετωπισθούν με επιτυχία μέσω βασικών θεραπευτικών διαδικασιών που περιλαμβάνουν συνδυασμό άμεσου ελέγχου των συμπτωμάτων, προοδευτικής επαναδραστηριοποίησης, ενίσχυσης της ψυχολογίας του ασθενή, αλλά και αλλαγή της λανθασμένης νοοτροπίας ότι ο πόνος στην μέση ή το πόδι σημαίνει αυτόματα και αναπηρία. Τεχνικές Χειροθεραπείας, με ήπιους χειρισμούς, είναι η περισσότερο διαδεδομένη μη φαρμακευτική θεραπεία, γιατί η φιλοσοφία της βασίζεται στην αρχή ότι: "η μορφή του σώματος εκφράζει την λειτουργικότητα του", άρα αν αναγνωρισθούν έγκαιρα οι περιοχές της δυσλειτουργίας και αποκατασταθούν τότε έχουμε αυξημένες πιθανότητες για την λύση των προβλημάτων του ασθενή. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται εκείνοι οι ασθενής, όπου έχει εμφανιστεί το φαινόμενο της διάχυσης των ερεθισμάτων και εκείνοι με έντονη ψυχολογική φόρτιση. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται εξειδικευμένη αντιμετώπιση.

Η συντηρητική Θεραπεία περιλαμβάνει τρεις βασικές φάσεις :

1. ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗ: Η πρώτη φάση της θεραπείας έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει ή να εκμηδενίσει την σοβαρότητα της ενόχλησης, σταθεροποιώντας την κατάσταση όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
2. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: Οι σκοποί αυτής της φάσης είναι να ισχυροποιηθεί το μυϊκό σύστημα, να βελτιωθεί η λειτουργικότητα της σπονδυλικής στήλης και να ολοκληρωθεί η επούλωση των τραυματισμένων ιστών.
3. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ: Η τρίτη και τελική φάση είναι σχεδιασμένη για να βελτιώσει την υγεία και την λειτουργικότητα της σπονδυλικής στήλης, προφυλάσσοντας από τον μηχανισμό που προκάλεσε τον αρχικό τραυματισμό. Η συχνότητα της θεραπείας καθορίζεται από τον θεραπευτή

Μέσω τεχνικών Χειροθεραπείας με ήπιους χειρισμούς - Manual Therapy- εργαζόμαστε να αποκαταστήσουμε όσο το δυνατόν την φυσιολογική διάταξη του σκελετού και να αποκαταστήσουμε την ισορροπία στη μυϊκή λειτουργεία. Στην συνέχεια εκπαιδεύουμε τον ασθενή να χρησιμοποιεί το σώμα του σωστά, ενώ τέλος γίνεται εκμάθηση ενός ατομικού προγράμματος ασκήσεων μέσα από το οποίο μπορεί να διατηρεί τον έλεγχο του προβλήματος του (αυτοέλεγχος).

Η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή η νευρική πίεση δεν είναι αυτόματα ένδειξη χειρουργείου. Η χειρουργική αντιμετώπιση αφορά επιλεγμένους ασθενείς με συγκεκριμένες ενδείξεις. Το ποσοστό είναι περίπου 10%. Ο πόνος πρέπει να είναι τόσο ισχυρός που να εμποδίζει τις φυσιολογικές δραστηριότητες για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ η συντηρητική αντιμετώπιση δεν έχει καταφέρει να δώσει ικανοποιητικά αποτελέσματα ή προκαλούνται συνεχείς υποτροπές. Άμεσο χειρουργείο πρέπει να γίνει όταν ο πόνος συνοδεύεται από ακράτεια, που δείχνει ότι η δέσμη των νεύρων στο τέλος του νωτιαίου μυελού, γνωστό σαν ιππουρίδα έχει διαταραχθεί. Σε αυτήν την περίπτωση η χειρουργική επέμβαση πρέπει να γίνει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ώστε να μην προκληθεί μόνιμη βλάβη. Άλλη βασική αιτία είναι η προοδευτική μυϊκή αδυναμία στα πόδια, ένδειξη δυσλειτουργίας της σπονδυλικής στήλης, που οφείλεται σε οστεόφυτο ή σε σημαντική σπονδυλική στένωση λόγω εκφυλιστικών αλλοιώσεων. Η χειρουργική αντιμετώπιση δεν λύνει αυτόματα όλα τα προβλήματα, απαραίτητα πρέπει να συνοδεύεται από το κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης, που θα αντιμετωπίσει την δυσλειτουργία του τού Νεύρο/Μυο/Σκελετικού άξονα, ενώ θα επιτύχει τις προϋποθέσεις εκείνες που θα αποτρέψουν μία νέα υποτροπή.

Πρόληψη

Οι οδηγίες του οργανισμού της Αγγλίας, British Occupational Health Guidelines, για την αντιμετώπιση του πόνου της μέσης, συστήνουν την όσο το δυνατόν γρηγορότερη επιστροφή των ασθενών στις καθημερινές δραστηριότητες αλλά και στην εργασία τους, ανεξάρτητα από το γεγονός αν το πρόβλημά τους έχει λυθεί ή όχι. Όσο περισσότερο ο ασθενής απέχει από την εργασία του, τόσο μικραίνουν οι πιθανότητες επιστροφής του. Αν παραμείνει εκτός εργασίας για 4 έως 12 βδομάδες υπάρχουν 10%-40% πιθανότητες να είναι εκτός εργασίας για έναν χρόνο. Αν αυτό συμβεί τότε είναι απίθανο να γυρίσει ποτέ σε οποιαδήποτε εργασία, αλλά θα ευελπιστεί σε κάποια μελλοντική θεραπεία. Όσο περισσότερο δραστήριοι παραμείνουν οι ασθενείς, μακροχρόνια θα έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να ακολουθούν ειδικό θεραπευτικό πρόγραμμα ασκήσεων, που να έχει σχεδιαστεί ειδικά για αυτούς σύμφωνα πάντα με τις ατομικές τους ανάγκες. Να περπατάνε, να κολυμπάνε, γενικά να κάνουν δραστηριότητες με μικρή ένταση, αλλά σημαντική δράση. Πρέπει να αποφεύγεται η χρησιμοποίηση, τόσο για προληπτικούς λόγους, όσο και για θεραπευτικούς η μακροχρόνια χρησιμοποίηση ζώνης οσφύος. Δεν υπάρχει καμία πειστική απόδειξη ότι η χρησιμοποίηση τους προλαμβάνει ή βοηθάει αποτελεσματικά την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Αντίθετα αδυνατίζει το ήδη προβληματικό τις περισσότερες φορές μυϊκό σύστημα. Τέλος η ψυχολογική στήριξη των ασθενών από ειδικευμένους γιατρούς ή ψυχολόγους, αλλά και από το οικογενειακό περιβάλλον είναι τις περισσότερες φορές καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη της πορείας του ασθενή. Συνοψίζοντας:

Σωστές στάσεις και σωστή χρησιμοποίηση του σώματος στις καθημερινές δραστηριότητες.
Εκείνοι που ασχολούνται με τον αθλητισμό να βελτιώσουν την τεχνική τους.
Ενθαρρύνονται δρστηριότητες, όπως είναι το κολύμπι, το βάδισμα, το ποδήλατο κ.λπ.
Αν θεωρηθεί απαραίτητο χρήση ειδικών ζωνών για έντονες δραστηριότητες, όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Καθημερινή άσκηση με ειδικές ασκήσεις, που έχουν σχεδιαστεί από τον θεραπευτή και είναι προσαρμοσμένες ατομικά στον κάθε ασθενή.
Σε περίπτωση πόνου που επιμένει να απευθύνεστε σε έναν ειδικό που να μπορεί να αναγνωρίσει την αιτία.