Λεμφοίδημα ονομάζεται το οίδημα ενός τμήματος του σώματος, ιδιαίτερα των άκρων, που προκαλείται από την ανώμαλη συσσώρευση του λεμφικού υγρού. Το λεμφοίδημα μπορεί να είναι πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές. To πρωτογενές ή πρωτοπαθές λεμφοίδημα είναι σπάνιο. Στη παρουσίαση αυτή αναφερόμαστε στο δευτεροπαθές λεμφοίδημα.

Δηλαδή, λεμφοίδημα επακόλουθο ενός χειρουργείου που προκαλείται από μηχανική βλάβη του λεμφικού συστήματος. Οι διαδικασίες του μεταβολισμού διαταράσσονται, πρωτεΐνη συσσωρεύεται στους ιστούς με όλες τις αρνητικές συνέπειες για την κυκλοφορία της λέμφου προκαλώντας τελικά λεμφοίδημα. Είναι επιπλοκή μετά από θεραπευτική αγωγή για τον καρκίνο του μαστού. Η επίπτωση και η σοβαρότητά του εξαρτώνται από τον τύπο της θεραπείας, την έκταση της τοπικής βλάβης των λεμφαγγείων, και την ικανότητα του λεμφικού συστήματος να αντιρροπήσει.

Οι επιπλοκές του χειρουργείου μπορεί να είναι παροδικές ή χρόνιες.

Παροδικές: Οι οποίες με την κατάλληλη θεραπεία αποκατάστασης υποχωρούν μετά με το χειρουργείο:

• Πόνος
• Περιορισμός στο εύρος κίνησης
• Μετεγχειρητικό οίδημα

Χρόνιες: Όταν αφαιρεθούν λεμφαδένες, εφαρμοστεί ακτινοβολία και ο ασθενής είναι παχύσαρκος και δεν τηρεί τα μέτρα πρόληψης, τότε μπορεί να εμφανίσει χρόνιο λεμφοίδημα.

Τα προβλήματα που ενδέχεται να προκληθούν μετά από επέμβαση στο μαστό μπορεί να είναι :

ΣΩΜΑΤΙΚΑ

• Οίδημα
• Μείωση μυϊκής δύναμης
• Μούδιασμα
• Πόνος
• Μειωμένο εύρος κίνησης

ΨΥΧΙΚΑ

• Άγχος
• Φόβος
• Αγωνία
• Ντροπή για το οιδηματώδες άκρο σε περιπτώσεις με λεμφοιδημα

Τα σωματικά προβλήματα αντιμετωπίζονται: Με εξειδικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης από εκπαιδευμένο θεραπευτή. Το πρόγραμμα μπορεί να αρχίσει την πρώτη εβδομάδα μετά την επέμβαση και να συνεχιστεί ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες του κάθε ασθενή μερικούς μήνες μετά. Το πρόγραμμα έχει στόχο να αποκατασταθεί η λειτουργικότητα του χεριού επιτυγχάνοντας πλήρες εύρος κίνησης, μυϊκή ενδυνάμωση στο σύστοιχο με το χειρουργείο άκρο και αποκατάσταση του οιδήματος.

Τα ψυχικά προβλήματα αντιμετωπίζονται: Με τη βοήθεια εξειδικευμένων επιστημόνων και τη συνεργασία με το οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς, ο στόχο επικεντρώνεται στην αποφόρτιση των αρνητικών συναισθημάτων, οπλίζοντάς τους με δύναμη και κουράγιο να αντιμετωπίσουν την νέα αυτή κατάστασή.

Το λεμφοίδημα όντας μια σοβαρή επιπλοκή, από την στιγμή της εμφάνιση της δημιουργεί όχι μόνο έντονα ψυχολογικά προβλήματα που έχουν να κάνουν με την αισθητική του άκρου, αλλά επηρεάζει σημαντικότατα την ποιότητα ζωής του ασθενούς και των σχέσεων του με τους άλλους ανθρώπους.

Παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης λεμφοιδήματος

• Διάνοιξη ραφής - Μόλυνση του τραύματος
• Παχυσαρκία
• Ηλικία ασθενούς. Γυναίκες μεγαλύτερες των 55 ετών αναπτύσσουν κλινικά σημαντικό λεμφοίδημα σε ποσοστό 22% των περιπτώσεων, και γυναίκες μικρότερες των 55 ετών σε ποσοστό 14% των περιπτώσεων.
• Μία στατιστικά σημαντική αυξημένη εμφάνιση των συμπτωμάτων έχει αναφερθεί σε γυναίκες που εργάζονταν κατά το πρώτο έτος μετά την εγχείρηση
• Μη τήρηση των μέτρων πρόληψης για την αποφυγή του οιδήματος

ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ

Στάδιο 0: Είναι η υποκλινική κατάσταση όπου το λεμφικό σύστημα έχει τραυματιστεί και η λεμφική κυκλοφορία έχει διαταραχθεί. Δεν παρατηρείται οίδημα αλλά οι ασθενείς βρίσκονται σε κίνδυνο εκδήλωσης λεμφοιδήματος. Η έναρξη αυτού του σταδίου είναι αμέσως μετα το χειρουργείο και διατηρείται για πολλά χρόνια, καθώς λεμφοίδημα ενδέχεται να εμφανισθεί χρόνια μετά το χειρουργείο!

Στάδιο Ι: Είναι το πρώιμο στάδιο λεμφοιδήματος που εμφανίζεται με συσσώρευση της λέμφου στη περιοχή όπου προσωρινά αποκαθίσταται εάν το μέλος τοποθετηθεί στην ανάρροπη θέση. Η πίεση προκαλεί ήπιο εντύπωμα που εξαφανίζεται άμεσα.

Στάδιο ΙΙ: Έντονο οίδημα με ίνωση, δεν δημιουργούνται εύκολα εντυπώματα και η ανάρροπη θέση δε μειώνει το οίδημα.

Στάδιο ΙΙΙ: Το πλέον προχωρημένο στάδιο με εικόνα λεμφοστατικής ελεφαντίασης. Η ίνωση είναι πολύ έντονη και το δέρμα εμφανίζει θηλώματα και υπερκερατώσεις. Βάρος – Πόνος – Περιορισμός στην κινητικότητα - Κίνδυνος λοιμώξεων Σε πολύ προχωρημένο στάδιο υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης σαρκωμάτων και παράλυσης του άκρου.

Ένα διαχρονικό πρόβλημα

Ένα πρόβλημα χαρακτηρίζεται ως «διαχρονικό» όταν αντέχει στον χρόνο ή δεν χάνει την αξία του με τον χρόνο.

Το λεμφοίδημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως διαχρονικό πρόβλημα;

Η απάντηση θα δοθεί μέσω επιλεγμένων ερευνητικών εργασιών που έχουν δημοσιευτεί:

1) Σύμφωνα με τους ερευνητές που σχεδίασαν αυτή τη μελέτη, παρόλο που το λεμφοίδημα του βραχίονα είναι μια γνωστή επιπλοκή μετα από χειρουργείο στον μαστό ή στη μασχαλιαία περιοχή δεν έχει λάβει τη πρόσοχή που του αξίζει! Θέλησαν με αυτή τη μελέτη να επισημάνουν την συχνότητα εμφάνισης του λεμφοιδήματος, τα συναφή συμπτώματα, την κλινική πορεία και την επίδραση στην ποιότητα της ζωής των ασθενών.
ΜΕΘΟΔΟΣ: Η επιλογή του δείγματος έγινε μεταξύ ασθενών που υποβλήθηκαν σε βιοψία αποκοπής ή σε ευρεία τοπική αποκοπή με ή χωρίς αφαίρεση λεμφαδένων. Στη συνέχεια τους παρακολουθούσαν για σημάδια ή συμπτώματα λεμφοιδήματος στη σύστοιχη με το χειρουργείο πλευρά.
Τα συναφή συμπτώματα και η κόπωση αξιολογήθηκαν σειριακά με αναλογική γραμμική κλίμακα 11 σημείων.
Το λεμφοίδημα διαγνώστηκε ανεξάρτητα από τα συμπτώματα, σύμφωνα με την κατανομή, το βαθμό του οιδήματος και το ερύθημα.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Εκατόν είκοσι τέσσερις γυναίκες (124) παρακολουθήθηκαν για περίπου 11 μήνες, και διαγνώσθηκε λεμφοίδημα σε 38 (31%).
Το λεμφοίδημα εμφανίσθηκε με μεγάλη συχνότητα μετά από επεμβάσεις απομάκρυνσης λεμφαδένων από την μασχαλιαία περιοχή (49%), συγκριτικά με απλή χειρουργική επέμβαση στη περιοχή (0%). Το λεμφοίδημα περιελάβανε πολλαπλά τεταρτημόρια στις περισσότερες γυναίκες και χαρακτηρίστηκε ως οίδημα στο 100% και ερύθημα στο 79%. Οι ασθενείς με λεμφοίδημα ανέφεραν συμπτώματα βάρους στον μαστό (65% έναντι 22% εκείνων χωρίς), ερυθρότητα (62% έναντι 29%), αλλά η δυσφορία που σχετίζονταν με τα συμπτώματα ήταν συνολικά χαμηλή. Τρεις από τους 38 ασθενείς με λεμφοίδημα εμφάνισαν τελικά χρόνιο οίδημα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Σύμφωνα με τους ερευνητές αυτής της μελέτης λεμφοίδημα εμφανίζεται περίπου στο 50% των γυναικών που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση στον μαστό με αφαίρεση λεμφαδένων. Η κατάσταση χαρακτηρίζεται από διάχυτο οίδημα δέρματος και ερύθημα καθώς και από αυτοαναφερόμενα συμπτώματα με χαμηλό επίπεδο δυσφορίας.

2) Σε αυτή τη μελέτη προ εγχειρητικά περιλήφθηκαν ασθενείς που υποβλήθηκαν σε χειρουργείο στον μαστό, οι οποίοι ελέγχθηκαν για πιθανή ανάπτυξη λεμφοιδήματος, επίσης μετεγχειρητικά προστέθηκαν ασθενείς που εμφάνισαν κλινικά συμπτώματα λεμφοιδήματος. Σκοπός ήταν να αξιολογηθούν οι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης λεμφοιδήματος.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Συνολικά περιλήφθηκαν 144 γυναίκες, 124 προ εγχειρητικά (εκ των οποίων 38 ανέπτυξαν λεμφοίδημα) και 20 μετεγχειρητικά με λεμφοίδημα.
Σύμφωνα με τα ευρήματα οποιοσδήποτε τύπος μασχαλιαίας χειρουργικής επέμβασης ήταν ο ισχυρότερος παράγοντας που σχετίζονταν με το λεμφοίδημα. Και οι 58 γυναίκες που εμφάνισαν λεμφοίδημα είχαν υποβληθεί σε χειρουργείο στη μασχαλιαία περιοχή, σε αντίθεση με μηδενική εμφάνιση λεμφοιδήματος στις 46 γυναίκες χωρίς μασχαλιαία χειρουργική. Από τις 98 γυναίκες που υποβλήθηκαν σε μασχαλιαία χειρουργική επέμβαση, η εμφάνιση του λεμφοιδήματος δεν σχετίστηκε αν έγινε αποκοπή μασχαλιαίων λεμφαδένων (axillary lymph node dissection - ALND) ή βιοψία στον φρουρό λεμφαδένα καθώς επίσης δεν συσχετίστηκε με τον ολικό αριθμό λεμφαδένων που απομακρύνθηκαν.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ο κίνδυνος εμφάνισης λεμφοιδήματος σχετίζεται κυρίως με οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση στη μασχαλιαία περιοχή, αλλά όχι με την έκταση της ή τον αριθμό των λεμφαδένων που αποκόπτονται. Επίσης ρόλο φαίνεται να έχει η θέση της τομής και προηγούμενη βιοψία.

3) Σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να προσδιοριστούν προγνωστικοί δείκτες για την εμφάνιση λεμφοιδήματος στον βραχίονα σε ασθενείς με αποκοπή του φρουρού λεμφαδένα με ή χωρίς αφαίρεση λεμφαδένων. Εκατό τριάντα επτά ασθενείς (137) με καρκίνο του μαστού μετείχαν στην έρευνα. Η διάγνωση του λεμφοιδήματος ορίστηκε ως αλλαγή μεγαλύτερη από 200ml σε σύγκριση με τον βραχίονα ελέγχου.. Οι αλλαγές του όγκου των βραχιόνων μετρήθηκαν για 24 μήνες. Όλοι οι ασθενείς υποβλήθηκαν σε SLND για σταδιοποίηση και για 52 ασθενείς αυτή ήταν η μόνη διαδικασία σταδιοποίησης. Όλοι οι ασθενείς με θετικό λεμφαδένα (31) και 54 ασθενείς με αρνητικό υποβλήθηκαν συμπληρωματικά σε αφαίρεση λεμφαδένων από την μασχαλιαία περιοχή ως μέρος του πρωτόκολλου μελέτης.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Είκοσι τέσσερεις μήνες μετά 16 (11,6%) ασθενείς βρέθηκαν με λεμφοίδημα (αύξηση > 200ml). Η ηλικία του ασθενούς, το μέγεθος του όγκου, ο αριθμός των λεμφαδένων που αποκόπηκαν κα η χημειοθεραπεία δεν βρέθηκε να σχετίζονται με την εμφάνιση του λεμφοιδήματος.
Ο κίνδυνος εμφάνισης δευτεροπαθούς λεμφοιδήματος βρέθηκε να σχετίζεται με τον Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI). Ασθενείς με δείκτη μάζας σώματος > 30 (παχύσαρκοι), είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν λεμφοίδημα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η εμφάνιση λεμφοιδήματος εντός 2 ετών από την χειρουργική επέμβαση συνδέεται με τον δείκτη μάζας σώματος και αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη προεγχειρητικά.

4) Σκοπός αυτής της μελέτης είναι ο προσδιορισμός των παραγόντων κινδύνου στην εμφάνιση λεμφοιδήματος στον βραχίονα ασθενών με καρκίνο του μαστού που υποβλήθηκαν σε ριζική χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. Στη μελέτη συμμετείχαν 305 ασθενείς με καρκίνο του μαστού.
Αξιολογήσαν τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης λεμφοιδήματος μετά τη θεραπεία για καρκίνο του μαστού, η συσχέτιση της ακτινοθεραπείας με το χειρουργείο, την χημειοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία, τον αριθμό των αποκομμένων λεμφαδένων, των λεμφαδένων με μετάσταση, τη συν νοσηρότητα (παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης και υψηλή αρτηριακή πίεση).
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η μελέτη έδειξε ότι η ακτινοβολία συμπεριλαμβανομένης της περιοχής των λεμφαδένων παράλληλα με χειρουργική αποκοπή λεμφαδένων αντιπροσωπεύει στατιστικά σημαντικό παράγοντα κινδύνου (με σχετικό κίνδυνο RR=1,87, 95% C.I.=1,39-3.51, p<0,001).
Ο αριθμός των αφαιρεθέντων λεμφαδένων βρέθηκε να είναι ένας παράγοντας κινδύνου με στατιστική σημασία. Για περισσότερους από 25 απομακρυσμένους λεμφαδένες ο σχετικός κίνδυνος είναι RR= 1,95 C.L.=1,79-4,51 και για 16-25 απομακρυσμένους λεμφαδένες ο σχετικός κίνδυνος είναι RR=1,78, 95% C.L.-1,46-3,23.
Παράγοντες που δεν φαίνεται να επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης λεμφοιδήματος είναι η χημειοθεραπεία, η ορμονοθεραπεία και η συν νοσηρότητα.

5)  Η Ανάστροφη Χαρτογράφηση Λεμφαγγείων - Axillary reverse lymphatic mapping (ARM), είναι μια χειρουργική τεχνική που περιεγράφηκε για πρώτη φορά το 2007, ως μέθοδος για την διατήρηση της λεμφικής παροχέτευσης του βραχίονα μετά από βιοψία του φρουρού λεμφαδένα (SLNB) ή την αποκοπή μασχαλιαίων λεμδαδένων (ALND) σε καρκίνο του μαστού. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η τεχνική ARM έχει αρκετούς περιορισμούς που περιλαμβάνουν ένα χαμηλό ποσοστό επιτυχούς αναγνώρισης των λεμφαδένων του βραχίονα και των λεμφαγγείων. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα της για τη μείωση του κινδύνου του λεμφοιδήματος σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού, που υποβάλλονται σε διάφορες θεραπείες, δεν έχει ακόμη καθοριστεί σαφώς.

Από τις ερευνητικές εργασίες που παρουσιάσαμε, και τα αντικρουόμενα ευρήματα, φαίνεται πως το τοπίο παραμένει θολό όσο αφορά το λεμφοίδημα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ποιες είναι οι βέλτιστες πρακτικές για την αντιμετώπιση του;

Βέλτιστες πρακτικές για την αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος

Για τον θεραπευτή που είναι επιφορτισμένος με την φροντίδα ασθενών με λεμφοίδημα, κάποια από τα ερωτήματα που πρέπει να απαντήσει είναι:

1. Ποια κριτήρια πρέπει να χρησιμοποιώ για την αξιολόγηση της κατάστασης των ασθενών;
2. Πως μπορώ να μάθω πότε είναι ενδεδειγμένο να προτείνω την μετάβαση από την εντατική θεραπεία σε μακροχρόνια αυτοδιαχείριση;
3. Είναι οι επιλογές και οι ενέργειες μου σύμφωνες με ότι θεωρείται βέλτιστη πρακτική στη διαχείριση του λεμφοιδήματος;
4. Που μπορώ να απευθυνθώ για αξιόπιστες συμβουλές μεταξύ των πολλών πηγών που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο;

Η ομάδα εργασίας για την εκπαίδευση του πλαισίου για το λεμφοίδημα στον Καναδά (The Education Working Group of Canadian Lymphedema Framework), προτείνει την σειρά δωρεάν διαθέσιμων εγγράφων που δημοσιεύονται από το Διεθνές Πλαίσιο για το Λεμφοίδημα (International Lymphedema Framework –ILF), για να δώσουν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και σε πολλά άλλα. Αυτό το έγγραφο 54 σελίδων περιγράφει όλα τα βασικά στοιχεία για την αναγνώριση, αξιολόγηση και θεραπευτική αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος. Παρέχει αναφορές και παραρτήματα.

Για την σταδιοποίηση του λεμφοιδήματος ακολουθεί την International Society of Lymphoedema (ISL), δηλαδή Στάδιο 0-ΙΙΙ. Για την ταξινόμηση της βαρύτητας του λεμφοιδήματος χρησιμοποιεί την ορολογία: Ήπια – περίσσεια όγκου μικρότερο του 20%, Μέτρια – 20-40% περίσσεια όγκου, Σοβαρή – άνω του 40% περίσσεια όγκου.
Περιλαμβάνει οδηγίες για την λειτουργικότητα, αξιολόγηση του πόνου, τις ψυχοκοινωνικές συνιστώσες, πληροφορίες για την φροντίδα του δέρματος, την κυτταρίτιδα, την λεμφική παροχέτευση, τη χρήση μηχανημάτων όπως κυκλοφορητή άκρου, την επίδεση πολλαπλών στρωμάτων και τα ενδύματα συμπίεσης.
Οι χειρουργικές επεμβάσεις και άλλες θεραπείες αναφέρονται εν συντομία (μια δεύτερη έκδοση με τίτλο –Χειρουργική Παρέμβαση- είναι ξεχωριστά διαθέσιμη). Οι αλγόριθμοι παρέχονται για αρχική, εντατική, μεταβατική και μακροπρόθεσμη διαχείρηση.

Θεραπεία

Η βασική θεραπευτική προσέγγιση για το λεμφοίδημα περιλαμβάνει:

Λεμφική παροχέτευση με ειδική αποιδηματική μάλαξη -Λεμφική Παροχέτευση (MLD), την επίδεση πολλαπλών στρωμάτων και τα ενδύματα συμπίεσης, ασκήσεις, φροντίδα του δέρματος καθώς και οδηγίες προφύλαξης.

Αποτελεσματικότητα των επιλογών της θεραπευτικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση του Δευτεροπαθούς Λεμφοιδήματος σύμφωνα με τις μελέτες:

1) Αυτή η συστηματική ανασκόπηση στόχευε να εξετάσει τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται στην πρόσφατη έρευνα και να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της MLD για όσους κινδυνεύουν να εμφανίσουν λεμφοίδημα ή ζουν με λεμφοίδημα.

Έγινε αναζήτηση στις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων: Embase, PubMed, CINAHL Complete και Cochrane Central Register of Controlled Trials. Συμπεριλήφθηκαν μελέτες που συνέκριναν MLD με άλλες παρεμβάσεις. Οι μελέτες αξιολογήθηκαν κριτικά με την κλίμακα PEDro.

Συμπεριλήφθηκαν δεκαεπτά μελέτες με συνολικά 867 γυναίκες και δύο άνδρες συμμετέχοντες. Αξιολογήθηκαν μόνο μελέτες που εξέταζαν το λεμφοίδημα που σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού. Ορισμένες μελέτες ανέφεραν θετικές επιδράσεις της MLD στη μείωση του όγκου, την ποιότητα ζωής και τα αποτελέσματα που σχετίζονται με τα συμπτώματα σε σύγκριση με άλλες θεραπείες, ενώ άλλες μελέτες δεν ανέφεραν επιπλέον όφελος της MLD ως συστατικού της σύνθετης αποσυμφορητικής θεραπείας. Σε ασθενείς σε κίνδυνο, η MLD σε ορισμένες μελέτες αναφέρθηκε ότι μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης λεμφοιδήματος, ενώ άλλες δεν ανέφεραν τέτοια οφέλη.

2) Ο στόχος αυτής της μελέτης ήταν να αξιολογήσει τα αποτελέσματα της φυσικοθεραπείας σε συνδυασμό με λεμφική παροχέτευση (MLD) στη λειτουργικότητα του ώμου, τον έλεγχο του πόνο, το λεμφοίδημα και την ποιότητα ζωής σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού και Σύνδρομο Μασχαλιαίου Ιστού – κορδόνι (AWS). Σε αυτή τυχαιοποιημένη δοκιμή, 41 ασθενείς με καρκίνο του μαστού με ορατά και ψηλαφητά κορδόνια στο βραχίονα και τη μασχάλη, με βαθμολογία πόνου σύμφωνα με την αριθμητική κλίμακα (NRS) >3, κατανεμήθηκαν τυχαία σε δυο ομάδες: 1) PT (3 φορές/εβδομάδα για 4 εβδομάδες. n = 20) και 2) PT σε συνδυασμό με MLD (5 φορές/εβδομάδα για 4 εβδομάδες, PTMLD, n = 21). Συμπεράσματα: Η Φυσικοθεραπεία βελτιώνει τη λειτουργικότητα του ώμου, τον πόνο, ενώ βελτιώνει την ποιότητα ζωής σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού και Σύνδρομο Μασχαλιαίου Ιστού. Επιπλέον σε συνδυασμό με MLD μειώνει το λεμφοίδημα του βραχίονα.

3) Διερευνώνται στρατηγικές και μεθόδους για τη φυσιοθεραπευτική αποκατάσταση του λεμφοιδήματος πραγματοποιώντας μια ολοκληρωμένη αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων Medline και Embase από το 1990 έως το 2016 για να εντοπιστούν σχετικές δημοσιευμένες μελέτες, άρθρα και κριτικές.Οι προσεγγίσεις για τη συντηρητική αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος περιλαμβάνουν: λεμφική παροχέτευση MLD, ασκήσεις αποκατάστασης λεμφοιδήματος, συμπιεστική θεραπεία, φροντίδα δέρματος, συσκευές διαλείπουσας πνευματικής συμπίεση, ανύψωση των άκρων, θερμική θεραπεία, πλήρης αποσυμφορητική θεραπεία - complete decongestive physiotherapy (CDT), taping και  λεμφική θεραπεία στο νερό (πραγματοποιείται σε πισίνα υδροθεραπείας και χρησιμοποιεί τις φυσικές ιδιότητες του νερού για να δώσει τη δυνατότητα στις γυναίκες να κάνουν αυτομασάζ και ασκήσεις). Η θεραπεία του λεμφοιδήματος με CDT, που είναι ένας συνδυασμός τεσσάρων μεθόδων (λεμφική παροχέτευση - MLD, ασκήσεις αποκατάστασης λεμφοιδήματος, θεραπεία συμπίεσης, φροντίδα δέρματος), μπορεί να επιτύχει μείωση του όγκου του λεμφοιδήματος κατά 45-70%.

4) Στόχος αυτής της μελέτης ήταν ο προσδιορισμός της αποτελεσματικότητας της πρώιμης φυσικοθεραπείας στη μείωση του κινδύνου δευτερογενούς λεμφοιδήματος μετά από χειρουργική επέμβαση για καρκίνο του μαστού. Σχεδιασμός: Τυχαιοποιημένη, απλή τυφλή, κλινική δοκιμή. Συμμετείχαν 120 γυναίκες που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση μαστού που περιελάβανε αφαίρεση μασχαλιαίων λεμφαδένων μεταξύ Μαΐου 2005 και Ιουνίου 2007. Παρέμβαση: Η ομάδα πρώιμης φυσικοθεραπείας περιελάβανε λεμφική παροχέτευση MLD, κινητοποίηση ουλώδους ιστού και πρόγραμμα αποκατάστασης για τον ώμο με υποβοηθούμενες και ενεργητικές ασκήσεις. Αυτή η ομάδα έλαβε επίσης οδηγίες προφύλαξης. Η ομάδα ελέγχου έλαβε μόνο οδηγίες προφύλαξης. Συμπέρασμα: Η πρώιμη φυσικοθεραπεία θα μπορούσε να είναι μια αποτελεσματική παρέμβαση στην πρόληψη του δευτερογενούς λεμφοιδήματος σε γυναίκες τουλάχιστον ένα χρόνο μετά την επέμβαση για καρκίνο του μαστού που περιλαμβάνει αφαίρεση μασχαλιαίων λεμφαδένων.

5) Στην εποχή του covid-19 επιβάλλεται η προσαρμογή της φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης  στη φροντίδα ασθενών με καρκίνου του μαστού σε ένα μοντέλο τηλεαποκατάστασης. Μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική λύση για τη συνέχιση της θεραπείας. Λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο για την υγεία από τα ραντεβού πρόσωπο με πρόσωπο, η τηλεαποκατάσταση μπορεί να υιοθετηθεί ως πρώτη επιλογή για τη διατήρηση της βοήθειας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού. Η έρευνα για μοντέλα τηλεαποκατάστασης σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού είναι σπάνια. Αυτή η στρατηγική εστιάζει στη μείωση των παρενεργειών της χειρουργικής επέμβασης, οι οποίες περιλαμβάνουν λεμφοίδημα, περιορισμένη κίνηση στα άνω άκρα, κόπωση και απώλεια μυϊκής δύναμης. Οι ασθενείς με λεμφοίδημα εκπαιδεύονται και/ή επιβλέπονται σχετικά με τη λεμφική αυτοπαροχέτευση, τη λειτουργική συμπιεστική επίδεση και τη θεραπευτική άσκηση. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να γίνεται καθημερινά ή τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.

Τελευταία αναφέρονται και επιπλέον θεραπευτικές προσεγγίσεις, ας δούμε αν πραγματικά μπορούν να προσφέρουν!

Διουρητικά

Τα διουρητικά ενθαρρύνουν την απέκκριση αλατιού και νερού. Μειώνοντας τον όγκο του αίματος προσδοκάτε να μειωθεί η τριχοειδής διήθηση και παραγωγή λέμφου.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα διουρητικά διευκολύνουν την λεμφική παροχέτευση. Η χορήγηση διουρητικών σε πραγματική βάση χορηγείται σε όσους έχουν οιδήματα σχεδόν ανεξάρτητα από την αιτία. Τα διουρητικά δεν συνιστώνται για τη θεραπεία του λεμφοιδήματος, γιατί αφαιρώντας το νερό τα λεμφαγγεία οδηγούνται σε ίνωση.

 Αναπνευστικές ασκήσεις

Οι αναπνευστικές ασκήσεις συνιστώνται ως προκαταρκτικός ελιγμός, που μπορεί να βοηθήσει στην παροχέτευση των κεντρικών λεμφαδένων πριν εφαρμοστεί λεμφική παροχέτευση στα περιφερειακά λεμφαγγεία. Ωστόσο, υπάρχουν εκείνοι που αμφισβητούν τη φυσιολογική βάση αυτής της σκέψης καθώς δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν ότι οι διακυμάνσεις της ενδοθωρακικής πίεσης βοηθούν στην παροχέτευση των κεντρικών λεμφαδένων στο φλεβικό σύστημα. Παρόλα αυτά, οι αναπνευστικές ασκήσεις είναι ασφαλής και πιθανόν να αποδειχθούν ωφέλιμες σε κάποιους ασθενείς με λεμφοίδημα.

Taping στο Λεμφοίδημα

Το taping στο λεμφοίδημα είναι μια αναδυόμενη θεραπεία. Περιλαμβάνει την εφαρμογή στενών λωρίδων ελαστικής ταινίας στη περιοχή του οιδήματος και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την επίδεση του μέλους ή το συμπιεστικό ένδυμα. Θεωρείται πως βελτιώνει τη μυϊκή λειτουργία και την λεμφική ροή. Εντούτοις, δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα του στο λεμφοίδημα. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος από κακή εφαρμογή ή κακής ποιότητας ταινίες να προκληθεί έγκαυμα στο άκρο που θα πυροδοτήσει το λεμφοίδημα.

Υπερβαρικό Οξυγόνο

Είναι γνωστό πως η θεραπεία με Υπερβαρικό Οξυγόνο ενισχύει την διαδικασία επούλωσης στα οστά που ισχαιμία λόγω της ακτινοθεραπείας. Σε ασθενείς με λεμφοίδημα του άνω άκρου μετά από ακτινοθεραπεία, δυο μικρές μελέτες έδειξαν ότι το υπερβαρικό οξυγόνο μπορεί να βελτιώσει τη λεμφική ροή και να μειώσει τον όγκο του οιδηματώδους άκρου βραχυπρόθεσμα. Περαιτέρω έρευνα απαιτείται για την αποτελεσματικότητα του μακροπρόθεσμα.

Θεραπεία με laser

Η θεραπεία με Laser χαμηλής ισχύος ενδεχομένως μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία του λεμφοιδήματος, ιδιαίτερα στο άνω άκρο, όπου υπάρχει σκληρότητα στους ιστούς –ίνωση. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα.

Συμπεράσματα

Είναι λοιπόν το λεμφοίδημα ένα διαχρονικό πρόβλημα;

Η απάντηση είναι ΝΑΙ!

Γιατί παρόλες τις σημαντικές βελτιώσεις στις χειρουργικές τεχνικές παραμένει μια σημαντική επιπλοκή, που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής των ασθενών.

Τι πρέπει να γίνει;

1. Αρχικά οφείλει η θεραπευτική ομάδα να ενημερώσει τον ασθενή για την ενδεχόμενη επιπλοκή και να τον κατευθύνει στον σωστό μονοπάτι της αποκατάστασης. Να μην αφήνεται ο ασθενής μόνος του να αναζητήσει την λύση.
2. Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι το κλειδί στην αντιμετώπιση της επιπλοκής του λεμφοιδήματος είναι η έγκαιρη διάγνωση και έναρξη εξειδικευμένου προγράμματος φυσικοθεραπείας από πιστοποιημένο φυσικοθεραπευτή. Δηλαδή, η έναρξη του προγράμματος αποκατάστασης πρέπει να γίνεται όταν ο ασθενής βρίσκεται στο στάδιο Ι. Εντούτοις, η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών ξεκινά πρόγραμμα αποκατάστασής όταν βρίσκεται στο στάδιο ΙΙ.
3. Οφείλει η θεραπευτική ομάδα να ενημερώσει τον ασθενή για τα μέτρα πρόληψης του λεμφοιδήματος ακόμη και αν δεν έχει εμφανίσει. Όλοι οι ασθενείς μετά το χειρουργείο βρίσκονται στο στάδιο 0, δηλαδή βρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου να εμφανίσουν λεμφοίδημα.
4. Με τις οδηγίες του πιστοποιημένου φυσικοθεραπευτή, οι ασθενείς οφείλουν να ακολουθούν πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης με στόχο να αποκαταστήσουν την λειτουργική τους ικανότητα, δηλαδή, εύρος κίνησης, μυϊκή δύναμη και σωστή στάση.