30 Ιουλίου 2022

Κατηγορία

Εργονομία

# Topics

στάση σώματος, σωστή στάση, ψηφιακή αποτοξίνωση, άνοια, άσκηση και άνοια, ΑΝΟΙΑ - Alzheimer’s disease, διαδίκτυο, Physio fp, ψηφιακή άνοια, δικτυωτός σχηματισμός

Social sharing

ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΝΟΙΑ

Η Ψηφιακή Άνοια αποτελεί μια σύγχρονη απειλή για την υγεία. Πίσω από τον όρο ψηφιακή άνοια βρίσκεται η κατάχρηση της χρήση τού διαδικτύου και των διάφορων συσκευών πρόσβασης σε αυτό.

Αυτή όμως η κατάχρηση ή υπερχρήση προκαλεί γνωστική εξασθένηση, όπως μειωμένη προσοχή και μειωμένο εύρος μνήμης, ενώ ενδέχεται ακόμη και να επιταχύνει την πρώιμη άνοια. Η Ψηφιακή Άνοια αποτελεί μια σύγχρονη απειλή για την υγεία, ενώ υπαρκτός είναι ο κίνδυνος να πάρει τη μορφή επιδημίας. Προκαλεί μια αισθητηριακή αναντιστοιχία στον εγκέφαλο από την υπερβολική χρήση τής τεχνολογίας παράλληλα με το παρατεταμένο τεμπέλικο κάθισμα. Ο όρος «Ψηφιακή Άνοια – Digital Demetria», επινοήθηκε από τον νευροεπιστήμονα Manfred Spitzer για να περιγράψει μια κατάσταση που προκαλείται από την υπερβολική χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας με αποτέλεσμα την κατάρρευση των γνωστικών ικανοτήτων. Δηλαδή την ικανότητα να σκεφτόμαστε, να λύνουμε προβλήματα ή απλά να κάνουμε τη δουλεία μας.

Η χρήση των έξυπνων κινητών τηλεφώνων (smartphones) διεγείρει την αριστερή πλευρά τού εγκεφάλου, ενώ η δεξιά πλευρά, η οποία συνδέεται με τη συγκέντρωση, παραμένει αναξιοποίητη και τελικά εκφυλίζεται. Η μνήμη έχει μειωθεί, καθώς οι χρήστες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα έξυπνα κινητά για να θυμούνται ακόμη και την παραμικρή πληροφορία για αυτούς. Επειδή οι μηχανές αναζήτησης επιτρέπουν την εύκολη πρόσβαση στη λήψη πληροφοριών, οι χρήστες είναι πιο πιθανό να θυμούνται πού να βρουν ένα γεγονός αντί να θυμούνται το ίδιο το γεγονός. Επιπλέον, οι πληροφορίες στο διαδίκτυο παρουσιάζονται ως υπερκείμενα, δηλαδή σε μια ειδικά δομημένη μη γραμμική μορφή κειμένου, με ένα δίκτυο από κόμβους, που συνδέονται με συνδέσμους -links. Μια λέξη ή μια φράση στο κείμενο είναι υπογραμμισμένη ή έχει επισημανθεί με άλλο τρόπο ώστε να αποτελεί κόμβο. Ένας κόμβος μπορεί να οδηγεί σε μια επεξήγηση, υποσημείωση ή ακόμα και κάποιο άλλο σχετικό κείμενο. O κόμβος είναι ένα σύνολο δεδομένων (κείμενο), οργανωμένα γύρω από ένα κοινό θέμα, δίνοντας έτσι στον αναγνώστη πολλαπλές δυνατότητες πληροφόρησης. Από την άλλη πλευρά , τα gadget βοηθούν τη μνήμη μας αποθηκεύοντας δεδομένα εξωτερικά και ελευθερώνοντας έτσι τη χωρητικότητα στη μακροπρόθεσμη μνήμη μας.

Το περιβάλλον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει προκαλέσει μια πανδημία εθισμού στο διαδίκτυο και η χρήση του μπορεί να προκαλέσει μια ψυχοφυσιολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υψηλά θετική δραστικότητα και διέγερση. Το διαδίκτυο είναι ένα βασίλειο γνώσης και ευκαιριών. Παρέχει μια πλατφόρμα όπου άνθρωποι από όλο τον κόσμο μπορούν να συνδεθούν και να ανταλλάξουν ιδέες και υπηρεσίες. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται είναι αν ο κίνδυνος της τεχνολογίας υπερβαίνει κατά πολύ τα οφέλη της. Οι έφηβοι κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Όμως η μείωση του χρόνου που διέθεταν για μελέτη μέσω της αλληλεπίδρασης, και η αντικατάστασή της με μελέτη με τη χρήση τεχνολογικών συσκευών είχε ως αποτέλεσμα την κακή ακαδημαϊκή πρόοδο για αρκετούς από αυτούς.

Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν πληθυσμό υψηλού κινδύνου λόγω της τεράστιας τεχνολογικής τους εξάρτησης καθώς η ωρίμανση του εγκεφάλου τους βρίσκεται σε εξέλιξη. Συγκλίνοντα στοιχεία από βιοψυχοκοινωνική έρευνα σε ανθρώπους και ζώα δείχνουν ότι η χρόνια αισθητηριακή διέγερση (μέσω υπερβολικής έκθεσης στην οθόνη) επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου αυξάνοντας τον κίνδυνο γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών διαταραχών σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Αναδυόμενα στοιχεία υποδηλώνουν ότι ορισμένες από αυτές τις επιδράσεις είναι παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται σε ενήλικες με συμπτώματα ήπιας γνωστικής εξασθένησης (Mild Cognitive Impairment -MCI) στα πρώιμα στάδια της άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης ικανότητας συγκέντρωσης, προσανατολισμού, απόκτησης πρόσφατων αναμνήσεων (προχωρημένη αμνησία), ανάκληση προηγούμενων αναμνήσεων (παλίνδρομη αμνησία), κοινωνικότητα και αυτοφροντίδα.

Ο υπερβολικός χρόνος οθόνης είναι γνωστό ότι μεταβάλλει τον όγκο της φαιάς ουσίας και της λευκής ουσίας στον εγκέφαλο, αυξάνει τον κίνδυνο ψυχικών διαταραχών και βλάπτει την απόκτηση αναμνήσεων και μάθησης που είναι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για άνοια. Η χρόνια αισθητηριακή υπερδιέγερση (δηλαδή ο υπερβολικός χρόνος οθόνης) κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου αυξάνει τον κίνδυνο επιταχυνόμενου νευροεκφυλισμού στην ενήλικη ζωή (δηλαδή αμνησία, πρώιμη έναρξη άνοιας). Αυτή η σχέση επηρεάζεται από αρκετούς διαμεσολαβητικούς παράγοντες (π.χ. πτώση IQ, μαθησιακές δυσκολίες και ψυχικές ασθένειες).

Σύμφωνα με μελέτες και διάφορες υποθέσεις που γίνονται, η υπερβολική έκθεση στην οθόνη κατά τη διάρκεια των κρίσιμων περιόδων ανάπτυξης στη Γενιά Ζ (Generation Z, μια γενιά ελπιδοφόρα µεν, αλλά µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθώς πρόκειται για την πρώτη γενιά χωρίς προϊντερνετική ζωή, η οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε µε τα «έξυπνα» τηλέφωνα και δεν γνωρίζει πώς είναι να ζεις χωρίς social media, ονομάστηκε δε και iGen) θα οδηγήσει σε ήπιες γνωστικές βλάβες στην πρώιμη έως τη μέση ενήλικη ζωή της, με αποτέλεσμα σημαντικά αυξημένα ποσοστά πρώιμης έναρξης άνοιας στην μετέπειτα ενήλικη ζωή.

Προβλέπεται ότι από το 2060 έως το 2100 τα ποσοστά τής νόσου τού Αλτσχάιμερ και των σχετικών ανοιών (Alzheimer's disease and related dementias -ADRD) θα αυξηθούν σημαντικά και μάλιστα πολύ υψηλότερα από τις εκτιμήσεις που κάνουν τα Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων (CDC), σημειώνοντας τετραπλάσια έως και εξαπλάσια αύξηση.

Σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές, ο μέσος 17-19χρονος ξοδεύει περίπου 6 ώρες την ημέρα σε κινητές ψηφιακές συσκευές (MDD) (smartphone, tablet και φορητούς υπολογιστές), ενώ τα άτομα που γεννήθηκαν πριν από το 1950 στην ίδια ηλικία ξόδευαν μηδέν. Οι εκτιμήσεις περιλαμβάνουν τις τεκμηριωμένες επιπτώσεις τού υπερβολικού χρόνου οθόνης σε άτομα που γεννήθηκαν μετά το 1980, «τα παιδιά τής χιλιετίας - Millennials» και της «γενιάς Ζ», τα οποία θα είναι η πλειοψηφία των ατόμων ηλικίας ≥65 ετών.

Μια εκτιμώμενη αύξηση 4 έως 6 φορές στα ποσοστά ADRD μετά το 2060 θα οδηγήσει σε εκτεταμένη κοινωνική και οικονομική δυσπραγία και την πλήρη κατάρρευση των ήδη επιβαρυμένων συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στις ανεπτυγμένες χώρες. Πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή άμεσα προληπτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων και παρεμβάσεων στη δημόσια εκπαίδευση, την κοινωνική πολιτική, τους νόμους και την υγειονομική περίθαλψη.

Στάση του σώματος

Αλλά πώς συνδέονται τα παραπάνω με τη στάση του σώματος; Στη πραγματικότητα η κακή στάση του σώματος είναι περισσότερο σύμπτωμα παρά αιτία. Ουσιαστικά πρόκειται για δυσλειτουργία διαφόρων συστημάτων τού σώματος που είτε υπερλειτουργούν, είτε υπόλειτουργούν. Πιο αναλυτικά:

Ponto-Medullary Reticular Formation / Γέφυρο-Μυελώδης Δικτυωτός Σχηματισμός (PMRF)

Ο δικτυωτός σχηματισμός (reticular formation) είναι ένα σύνολο νευρώνων και νευραξόνων το οποίο βρίσκεται στο στέλεχος και στο θάλαμο. Δέχεται αισθητικές ίνες όλων των συστημάτων, ενώ οι απαγωγές ίνες τού δικτυωτού σχηματισμού επικοινωνούν με όλες τις ομάδες νευρώνων. Τα κύτταρά του έχουν μεγάλους δενδρίτες για να δέχονται συνάψεις από πολλά διαφορετικά συστήματα. Επηρεάζει τη λειτουργία των σκελετικών μυών, ρυθμίζει το αυτόνομο νευρικό σύστημα και το σύστημα ενδοκρινών αδένων, ενώ έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με το επίπεδο συνείδησης. Μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις στήλες οι οποίες -ξεκινώντας από τη μέση γραμμή- είναι: η μέση, η έσω και η έξω στήλη. Όσο πιο κοντά βρίσκεται στη μέση γραμμή ο νευρώνας, τόσο μεγαλύτερος είναι.

Στη διασταύρωση όπου η Γέφυρα του εγκεφάλου συναντά τον Μυελό βρίσκεται ένας δυναμικός σταθμός αναμετάδοσης, το επίκεντρο για τον ορθοστατικό έλεγχο. Στεγάζει οκτώ κρανιακά νεύρα που είναι υπεύθυνα για ζωτικές κινητικές και αισθητηριακές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένου του συντονισμού ματιού-αυτιού που βοηθά στα αντανακλαστικά διόρθωσης της κεφαλής και στο ισορροπημένο βάδισμα. Όταν ο ορθοστατικός έλεγχος λειτουργεί σωστά συγκρατεί/αποτρέπει την κάμψη στον αυχένα και τον θώρακα, η οποία με τη σειρά της αντιστέκεται αποτελεσματικά στην έκθεση του σώματος στη δύναμη της βαρύτητας (το Κέντρο Βάρους του σώματος ανάμεσα στα πέλματα). Τα άτομα με διαταραχή αυτής της λειτουργίας ενδεχομένως θα εμφανίσουν το Άνω Διαγώνιο Σύνδρομο (Upper Cross Syndrome), δηλαδή πρόσθια ολίσθηση της κεφαλής, έσω στροφή στα άνω άκρα, προβολή προς τα εμπρός της ωμικής ζώνης και θωρακική κύφωση –το Κέντρο Βάρους εκτός της επιφάνειας στήριξης του σώματος. Όπως γίνεται αντιληπτό κάθε μέρα αυτά τα άτομα μάχονται/αντιστέκονται τη δύναμη της βαρύτητας με τις γνωστές συνέπειες.

Πολλές ώρες μπροστά από μια οθόνη, έλλειψη άσκησης και κακή εμβιομηχανική του σώματος, συμβάλλουν στην αλλαγή τής ευθυγράμμισης του σκελετού, αποτέλεσμα της προσαρμοστικής ικανότητας του σώματος. Αυτό, όμως οδηγεί στην εδραίωση της κακής στάσης, που μπορεί να οδηγήσει σε άλλες καταστάσεις όπως έλλειψη εστίασης, οπτικές διαταραχές, κατάθλιψη, κακή ισορροπία, προστατευτικό μυϊκό σπασμό κ.ά.

Όταν τα άτομα περνούν υπερβολικό χρόνο μπροστά στις ψηφιακές συσκευές τους και ταυτόχρονα έχουν κακή στάση του σώματος, εμφανίζεται μια αισθητηριακή διάσπαση όπου το πίσω μέρος τού εγκεφάλου είναι υπερδραστήριο ενώ το μπροστινό λιγότερο ενεργό. Πιο αναλυτικά: ο ινιακός λοβός που βρίσκεται στο πίσω μέρος τού εγκεφάλου είναι υπερδραστήριος καθώς επεξεργάζεται οπτικά ερεθίσματα -από βιντεοπαιχνίδι, κοινωνικά μέσα, τηλεοπτικό πρόγραμμα, κ.α.-, ενώ οι μετωπιαίοι και βρεγματικοί λοβοί που βρίσκονται στο μπροστινό και κεντρικό τμήμα τού εγκεφάλου είναι λιγότερο ενεργοί. Αυτές οι περιοχές τού εγκεφάλου, όμως, είναι υπεύθυνες για την ανώτερη σκέψη, την καλή συμπεριφορά, τα κίνητρα, τον καθορισμό στόχων, τη μνήμη και τις κοινωνικά κατάλληλες συμπεριφορές. Είναι επίσης υπεύθυνες για την κίνηση και την αίσθηση της θέσης τού σώματος

Αντιμετώπιση

Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα Χειροθεραπείας (Manual Therapy) συνδυαζόμενο με ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας είναι σε θέση να αναστρέψει αυτή την κατάσταση. Καθώς η αισθητηριακή ολοκλήρωση λαμβάνει χώρα μέσω της αποτελεσματικής Χειροθεραπείας και διορθωτικών ιδιοδεκτικών ασκήσεων, το εγκεφαλικό στέλεχος μεταδίδει ερεθίσματα στους μύες που ελέγχουν την κίνηση των ματιών, της κεφαλής, του αυχένα, του κορμού και των κάτω άκρων, επιτρέποντας στο άτομο να διατηρεί την ισορροπία του και να έχει ταυτόχρονα καθαρή εικόνα καθώς κινείται. Φυσικά, πολλαπλά νευρολογικά συστήματα συμβάλλουν στην βέλτιστη στάση του σώματος. Στόχος μας είναι η συνεργατική ολοκλήρωση αυτών των συστημάτων για την ομαλοποίηση και την αποκατάσταση της συνεργασίας μεταξύ των καμπτήρων και των εκτεινόντων μυών, καθώς της σταθεροποίησης της στάσης κατά τη διάρκεια της δυναμικής κίνησης.

Πρόληψη

Δεν είναι ρεαλιστικό να πούμε να εγκαταλείψετε την ενασχόλησή σας με την τεχνολογία. Είναι, όμως, ρεαλιστικό να μειώσετε τον χρόνο μπροστά από την οθόνη. Δεν χρειάζεται να πετάξετε το smartphone. Μπορείτε να δουλέψετε τη στάση σας ενώ αλληλεπιδράτε με τη τεχνολογία. Πιο αναλυτικά:

Φέρτε το τηλέφωνο στο ύψος των ματιών.
Όταν κάθεστε μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή, τραβήξτε τους ώμους και το κεφάλι προς τα πίσω. Το αυτί πρέπει να είναι πάνω από τον ώμο, οι ώμοι πάνω από τους γοφούς, τα δυο πόδια στο έδαφος και η σπονδυλική στήλη ίσια.
Μην χρησιμοποιείται τον φορητό υπολογιστή σε θέσεις που θέτουν σε κίνδυνο το σώμα σας, πλησιάστε το στο ύψος των ματιών.
Συνιστούμε επίσης στους χρήστες να απομνημονεύουν προσωπικά στοιχεία αντί να εξαρτώνται από τα κινητά τηλέφωνα.
Αλλάζετε τακτικά στάση του σώματος.

Συμπεράσματα

Είναι αναμφισβήτητο ότι η τεχνολογία είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ανάπτυξη, αλλά οι επιπτώσεις της πρέπει να τεκμηριωθούν και να διαδοθούν.
Συνιστάται στα σχολεία να εκπαιδεύουν τους μαθητές σχετικά με τις συνέπειες της κατάχρησης του διαδικτύου και να περιορίζουν τη χρήση κινητών τηλεφώνων στους σχολικούς χώρους. Οι γονείς θα πρέπει να προσπαθήσουν να διατηρήσουν ένα καλό περιβάλλον στο σπίτι και να περιορίσουν τον χρόνο που περνάει το παιδί τους στο διαδίκτυο. Η τεχνολογική ανάπτυξη είναι μέρος τής κοινωνίας μας, αυτό δεν αμφισβητείται. Ο τρόπος εμπλοκής, όμως, με την τεχνολογία μπορεί να αλλάξει τη ζωή τού ατόμου. Επίσης, δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι η σπονδυλική στήλη είναι υπεύθυνη για την μεταφορά στον εγκέφαλο των ερεθισμάτων από την περιφέρεια, αλλά και τη μεταφορά των απαντητικών εντολών τού εγκεφάλου προς την περιφέρεια. Οπότε μην αμελείται να την φροντίζεται. Ο εκπαιδευμένος θεραπευτής στη Χειροθεραπεία (Manual Therapy) μπορεί να σας προσφέρει σημαντική βοήθεια.

Πηγές

Baek IH., Park EJ. ‘Digital dementia' is on the rise. Korea JoongAng Daily. June 24, 2013. http://koreajoongangdaily.joins.com/news/article/article.aspx?aid=2973527. Accessed June 12, 2017.
Kaspersky Lab. The rise and impact of digital amnesia. 2015. https://cdn.press.kaspersky.com/files/2017/04/Digital-Amnesia-Report.pdf. Accessed June 12, 2017.
Sparrow B., Liu J., Wegner DM. Google effects on memory: cognitive consequences of having information at our fingertips. Science. 2011. August 5; 333 6043: 776- 778. 10.1126/science.1207745. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
Loh KK., Kanai R. How has the Internet reshaped human cognition? Neuroscientist. 2016. October; 22 5: 506- 520. 10.1177/1073858415595005. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
Hasher L., Lusitg C., Zacks RT. Inhibitory mechanisms and the control of attention. : Conway A., Jarrold C., Kane M., Miyake A., Towse J. Variation in Working Memory. New York, NY: Oxford University Press; 2007: 227- 249. [Google Scholar]
Mauri M., Cipresso P., Balgera A., Villamira M., Riva G. Why is Facebook so successful? Psychophysiological measures describe a core flow state while using Facebook. Cyberpsychol Behav Soc Netw. 2011. December 1; 14 12: 723- 731. 10.1089/cyber.2010.0377. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
Carrier LM., Cheever NA., Rosen LD., Benitez S., Chang J. Multitasking across generations: multitasking choices and difficulty ratings in three generations of Americans. Comput Human Behav. 2009. March 31; 25 2: 483- 489. 10.1016/j.chb.2008.10.012. [CrossRef] [Google Scholar]
https://www.sycamorevalleychiropractic.com/digital-dementia-a-modern-day-health-epidemic/
Digital dementia in the internet generation: excessive screen time during brain development will increase the risk of Alzheimer's disease and related dementias in adulthood, Laurie A Manwell, Merelle Tadros, Tiana M Ciccarelli, Roelof Eikelboom

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑΣ, MSc, Υπ. Διδάκτορας

Φυσικοθεραπευτής

Στην ίδια κατηγορία

Τελευταία άρθρα

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΟΥΣ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

04 Οκτωβρίου 2025 | Αθηνάς Κατσιμήτρου - Τιγγινάγκα, Mld/Cdt | Καρκίνος του Μαστού

Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα του άνω άκρου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες επιπλοκές της θεραπείας του καρκίνου του μαστού, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των γυναικών.

ΑΥΧΕΝΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ

04 Οκτωβρίου 2025 | Χαράλαμπος Τιγγινάγκας MSc, Υπ. Διδάκτορας | Αυχενικό Σύνδρομο

Ο αυχενικός πόνος και το αίσθημα δυσκαμψίας, ή "πιασίματος" στον αυχένα είναι από τις συχνότερες αιτίες αναζήτησης ιατρικής βοήθειας στον σύγχρονο κόσμο.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΘΩΡΑΚΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

03 Οκτωβρίου 2025 | Χαράλαμπος Τιγγινάγκας MSc, Υπ. Διδάκτορας | Σύνδρομο Θωρακικής εξόδου

Το Σύνδρομο Θωρακικής Εξόδου συνιστά μια ετερογενή και αμφιλεγόμενη νοσολογική οντότητα με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινή λειτουργία και δραστηριότητα του ατόμου.

ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΣΤΟ STRESS ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΟΥΝ

03 Οκτωβρίου 2025 | Χαράλαμπος Τιγγινάγκας MSc, Υπ. Διδάκτορας | Άγχος - stress

Το stress – ή αλλιώς άγχος – είναι η φυσική αντίδραση του σώματος όταν νιώθει πίεση, ή απειλή. Ωστόσο, δεν το βιώνουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο∙ για κάποιους γίνεται απλή πρόκληση, ενώ για άλλους βαριά καθημερινή δοκιμασία.

stressed woman siting at desk in office surrounded Σε μικρές δόσεις το stress μπορεί να λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη, όμως όταν γίνεται χρόνιο ή υπερβολικό διαβρώνει την ψυχική και σωματική υγεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 2020), το stress θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για την υγεία στον 21ο αιώνα, επηρεάζοντας τόσο την ποιότητα ζωής, όσο και την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων. Υπάρχουν κατηγορίες τού πληθυσμού που αποδεικνύονται πιο ευάλωτες είτε λόγω βιολογικών παραγόντων, είτε λόγω κοινωνικών και επαγγελματικών συνθηκών, είτε λόγω ιδιαίτερων απαιτήσεων στη ζωή τους. Η κατανόηση αυτών των ομάδων είναι κρίσιμη, καθώς βοηθά στην ανάπτυξη πιο στοχευμένων στρατηγικών πρόληψης και παρέμβασης.

Ευάλωτες κατηγορίες ανθρώπων στο stress

Παιδιά και έφηβοι: Τα παιδιά και οι έφηβοι βιώνουν stress που προκαλείται από ποικίλες πηγές: τις σχολικές απαιτήσεις, τις εξετάσεις, τον κοινωνικό ανταγωνισμό, ακόμη και από την πίεση που ασκούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το παιδικό και εφηβικό νευρικό σύστημα βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, γεγονός που καθιστά αυτήν την ομάδα περισσότερο εκτεθειμένη στις αρνητικές συνέπειες του άγχους. Έρευνες δείχνουν ότι η παιδική έκθεση σε χρόνιο stress συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αγχωδών διαταραχών, κατάθλιψης, αλλά και σωματικών παθήσεων στην ενήλικη ζωή (Shonkoff et al., 2012).
Νεαροί ενήλικες και φοιτητές: Οι φοιτητές και οι νεαροί ενήλικες καλούνται να διαχειριστούν την μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση, γεγονός που συνοδεύεται από ακαδημαϊκές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. Η αβεβαιότητα για το μέλλον, η πίεση για επαγγελματική αποκατάσταση και οι οικονομικές δυσκολίες καθιστούν αυτήν την ομάδα ιδιαίτερα ευάλωτη στο άγχος (Beiter et al., 2015).
Εργαζόμενοι σε απαιτητικά επαγγέλματα: Το εργασιακό stress αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές άγχους στη σύγχρονη κοινωνία. Ιδιαίτερα εκτεθειμένοι είναι οι επαγγελματίες υγείας, οι εκπαιδευτικοί, οι εργαζόμενοι σε θέσεις ευθύνης, αλλά και όσοι απασχολούνται σε ασταθή, ή χαμηλά αμειβόμενα επαγγέλματα. Το φαινόμενο της «επαγγελματικής εξουθένωσης» (burnout) έχει λάβει διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας (Maslach & Leiter, 2016).
Γυναίκες: Οι γυναίκες αναφέρονται συχνά στη βιβλιογραφία ως πιο ευάλωτες στο stress, όχι μόνο λόγω βιολογικών παραγόντων (ορμονικές διακυμάνσεις, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση), αλλά και λόγω του κοινωνικού ρόλου που καλούνται να διαδραματίσουν. Ο συνδυασμός επαγγελματικών, οικογενειακών και κοινωνικών απαιτήσεων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα άγχους (APA, 2019).
Φροντιστές ασθενών και γονείς παιδιών με ειδικές ανάγκες: Οι άνθρωποι που φροντίζουν άτομα με χρόνιες ασθένειες ή αναπηρίες συχνά βιώνουν έντονο και παρατεταμένο stress, γνωστό και ως «stress φροντιστή». Πρόκειται για μια κατηγορία που παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, σωματικής κόπωσης και κοινωνικής απομόνωσης (Schulz & Sherwood, 2008).
Άτομα με χρόνια νοσήματα: Ο χρόνιος πόνος, οι σωματικοί περιορισμοί και η συνεχής αβεβαιότητα για την πορεία τής υγείας συνδέονται με υψηλά επίπεδα stress. Ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, ή καρκίνο αναφέρουν συχνά έντονο άγχος, το οποίο με τη σειρά του επιδεινώνει την πορεία τής ασθένειας (Cohen et al., 2007).
Ηλικιωμένοι: Η τρίτη ηλικία χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές: απώλεια αγαπημένων προσώπων, συνταξιοδότηση, μείωση φυσικών ικανοτήτων. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να αυξήσουν την ψυχική πίεση και το αίσθημα μοναξιάς, καθιστώντας τούς ηλικιωμένους ευάλωτους σε αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές (Gum et al., 2009).

Επιπτώσεις του stress στην υγεία

african american businesswoman trying to concentra Το χρόνιο stress δεν είναι απλώς ένα ψυχολογικό βάρος· επηρεάζει ολόκληρο τον οργανισμό. Μεταξύ άλλων:

Ενισχύει τη λειτουργία τού συμπαθητικού νευρικού συστήματος και αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης.
Συνδέεται με υπέρταση, καρδιαγγειακά νοσήματα και μεταβολικές διαταραχές.
Αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Επιβαρύνει την ψυχική υγεία, οδηγώντας σε κατάθλιψη, αϋπνία κ.ά.
Μειώνει την ποιότητα ζωής και την ανθεκτικότητα σε νέες προκλήσεις.

Στρατηγικές αντιμετώπισης του stress

Η διαχείριση του stress απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση. Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, ψυχολογική υποστήριξη, αλλά και σωματοθεραπευτικές μεθόδους.

1. Τρόπος ζωής

Σωματική άσκηση: Η τακτική άσκηση μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης και αυξάνει τις ενδορφίνες.
Διατροφή: Ισορροπημένη διατροφή με επαρκή θρεπτικά συστατικά στηρίζει την ψυχική και σωματική ανθεκτικότητα.
Ύπνος: Ο ποιοτικός ύπνος αποτελεί θεμέλιο για την αποκατάσταση του νευρικού συστήματος.
Κοινωνική υποστήριξη: Οι διαπροσωπικές σχέσεις μειώνουν το αίσθημα απομόνωσης.

2. Ψυχολογικές παρεμβάσεις

Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Αποτελεσματική στη διαχείριση δυσλειτουργικών σκέψεων.
Mindfulness και διαλογισμός: Ενισχύουν την επίγνωση και μειώνουν τη ροπή προς το άγχος.
Ομαδική θεραπεία, ή ομάδες υποστήριξης: Δημιουργούν αίσθημα κοινότητας.

3. Σωματοθεραπευτικές προσεγγίσεις και η Κρανιοϊερή Θεραπεία Upledger

osteopathy patient getting treatment massage1 Η κρανιοϊερή θεραπεία (CranioSacral Therapy – CST) που αναπτύχθηκε από τον Dr. John Upledger αποτελεί μια ήπια, μη επεμβατική μέθοδο χειροθεραπείας που εστιάζει στη ρύθμιση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος μέσω της βελτίωσης της λειτουργικότητας του κρανιοϊερού συστήματος –δηλαδή του συστήματος των μεμβρανών και του εγκεφαλονωτιαίου υγρού που περιβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Με απαλές πιέσεις, ο θεραπευτής διευκολύνει την απελευθέρωση περιορισμών στους ιστούς, ενισχύοντας την αυτορρύθμιση του οργανισμού. Έρευνες υποδεικνύουν ότι η CST μπορεί να μειώσει τα επίπεδα άγχους, να βελτιώσει τον ύπνο και να ενισχύσει την αίσθηση χαλάρωσης (Matarán-Peñarrocha et al., 2011). Ιδιαίτερα για άτομα με χρόνιο stress, η κρανιοϊερή θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε άλλες παρεμβάσεις, επιτρέποντας στο σώμα να ανακτήσει ισορροπία.

4. Ενσωμάτωση στην καθημερινότητα

executives doing yoga Η αντιμετώπιση του stress δεν μπορεί να βασιστεί σε μεμονωμένες παρεμβάσεις. Χρειάζεται καθημερινή φροντίδα:

Σταθερό πρόγραμμα ύπνου και ξεκούρασης.
Συνειδητή ενασχόληση με δραστηριότητες που προσφέρουν χαρά.
Προγραμματισμένη συμμετοχή σε πρακτικές χαλάρωσης (αναπνοές, γιόγκα, CST).
Αναγνώριση των προσωπικών ορίων και διεκδίκηση ισορροπίας σε επαγγελματική και προσωπική ζωή.

Συμπεράσματα

Το stress είναι πια κομμάτι τής καθημερινότητας, αλλά δεν βαραίνει όλους με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν ομάδες που το νιώθουν πιο έντονα –από τα παιδιά και τους φοιτητές, μέχρι τους εργαζόμενους, τις γυναίκες, τους φροντιστές, τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας και τους ηλικιωμένους. Η διαχείριση του stress απαιτεί ολιστική προσέγγιση που να περιλαμβάνει υγιεινό τρόπο ζωής, ψυχολογική υποστήριξη και σωματοθεραπευτικές παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η κρανιοϊερή θεραπεία Upledger μπορεί να προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση της αυτορρύθμισης του οργανισμού και την καλλιέργεια βαθιάς χαλάρωσης. Η πρόληψη και η διαχείριση του stress δεν είναι πολυτέλεια· είναι απαραίτητη επένδυση για την υγεία, την ποιότητα ζωής και την κοινωνική ευημερία.

Πηγές

American Psychological Association (APA). (2019). Stress in America: Stress and current events.
Beiter, R., Nash, R., McCrady, M., Rhoades, D., Linscomb, M., Clarahan, M., & Sammut, S. (2015). The prevalence and correlates of depression, anxiety, and stress in a sample of college students. Journal of Affective Disorders, 173, 90-96.
Cohen, S., Janicki-Deverts, D., & Miller, G. E. (2007). Psychological stress and disease. JAMA, 298(14), 1685–1687.
Gum, A. M., King-Kallimanis, B., & Kohn, R. (2009). Prevalence of mood, anxiety, and substance-abuse disorders for older Americans in the National Comorbidity Survey–Replication. American Journal of Geriatric Psychiatry, 17(9), 769-781.
Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103–111.
Matarán-Peñarrocha, G. A., Castro-Sánchez, A. M., García, G. C., Moreno-Lorenzo, C., Carretero, T. L., & Zafra, M. Á. (2011). Influence of craniosacral therapy on anxiety, depression and quality of life in patients with fibromyalgia. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2011, 178769.
Schulz, R., & Sherwood, P. R. (2008). Physical and mental health effects of family caregiving. American Journal of Nursing, 108(9 Suppl), 23–27.
Shonkoff, J. P., Boyce, W. T., & McEwen, B. S. (2012). Neuroscience, molecular biology, and the childhood roots of health disparities: Building a new framework for health promotion and disease prevention. JAMA, 301(21), 2252–2259.
World Health Organization (WHO). (2020). Stress at the workplace.