Η ιατρική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού έχει αυξήσει το προσδόκιμο επιβίωσης στο 89%. Εντούτοις οι ασθενείς ενδέχεται να αντιμετωπίσουν είτε οξύ, είτε χρόνιο λειτουργικό πρόβλημα ως συνέπεια της θεραπευτικής προσέγγισης, η οποία περιλαμβάνει συνήθως χημειοθεραπεία, ακτινοβολίες, ή -σε κάποιες περιπτώσεις- πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις.

Αποτέλεσμα αυτών των σωτήριων για τη ζωή των ασθενών θεραπειών είναι οι εκτεταμένες ουλές, η μετακίνηση ή αφαίρεση μυϊκών ομάδων και περιτονίας. Πόνος και περιορισμός στην κινητικότητα του σύστοιχου ώμου μπορεί να επέλθει άμεσα ή προοδευτικά. Συχνά προκαλείται διαταραχή της στάσης του ασθενή, σκολίωση, κύφωση, με ολίσθηση της κεφαλής προς τα εμπρός, κυρτούς ώμους, ανύψωση της 1ης πλευράς με ανύψωση του σύστοιχου ώμου ή φτερωτές ωμοπλάτες. Στα προηγούμενα δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας η πιθανότητα εμφάνισης Λεμφοιδήματος. Λεμφοίδημα επακόλουθο ενός χειρουργείου μαστού προκαλείται από μηχανική βλάβη του λεμφικού συστήματος. Οι διαδικασίες του μεταβολισμού διαταράσσονται, πρωτεΐνη συσσωρεύεται στους ιστούς με όλες τις αρνητικές συνέπειες για την κυκλοφορία της λέμφου προκαλώντας Λεμφοίδημα. Δηλαδή οίδημα ενός τμήματος του σώματος, ιδιαίτερα των άκρων, που προκαλείται από την ανώμαλη συσσώρευση του λεμφικού υγρού. Πρόκειται για συχνή επιπλοκή μετά από θεραπευτική αγωγή για τον καρκίνο του μαστού. Η εμφάνιση λεμφοιδήματος επηρεάζει δυσμενώς ακόμη περισσότερο την λειτουργική κατάσταση του ασθενή, περιλαμβάνοντας τις αρθρώσεις του αγκώνα και του καρπού (Assessment of posture and joint movements of the upper limbs of patients after mastectomy and lymphadenectomy, Cinira Assad Simão Haddad, Marcelo Saad, Maria Del Carmen Janeiro Perez, Fausto Miranda Júnior, Einstein (Sao Paulo, Brazil) 12/2013; 11(4):426-434. DOI: 10.1590/S1679 45082013000400004 Source: PubMed)

Το σύνολο των λειτουργικών διαταραχών που αναφέρονται. ή μέρος αυτών είναι σε θέση να διαταράξουν την ποιότητα της ζωής των ασθενών.

Η αποκατάσταση της λειτουργικής ικανότητας του ασθενή είναι ο τομέας δράσης του Φυσικοθεραπευτή στην Ογκολογική Λειτουργική Αποκατάσταση. Σύμφωνα με την Association of Chartered Physiotherapist in Oncology and Palliative Care (1993):

"Ο σκοπός της Φυσικοθεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο είναι η ελαχιστοποίηση μερικών από τις επιπτώσεις της πάθησης ή της θεραπείας πάνω τους. Συχνά είναι πιθανόν να βελτιώσει τη ποιότητα της ζωής των ασθενών, ανεξάρτητα από τη πρόγνωση, βοηθώντας τους να επιτύχουν τη μέγιστη δυνατή λειτουργική ικανότητα και ανεξαρτησία, ή να κερδίσουν ανακούφιση από δυσάρεστα συμπτώματα".Για την επίτευξη όλων αυτών ο φυσικοθεραπευτής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την αλληλεπίδραση μεταξύ της φυσικής, ψυχολογικής, κοινωνικής, και επαγγελματικής ανάγκης της λειτουργικότητας

Προκειμένου να φτάσει στην αποκατάσταση της λειτουργικής ικανότητας του ασθενή πρέπει να ακολουθηθούν κάποια στάδια. Πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση και στη συνέχεια να σχεδιαστεί η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί για την επίτευξη του στόχου

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση του περιστατικού περιλαμβάνει:

1. ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ: Ενημέρωση από το ιατρικό προσωπικό για την διάγνωση, τις δυνατότητες θεραπευτικής αντιμετώπισης, προοπτική, αλλά και οριοθέτηση στόχων.
2. ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Η κλινική αξιολόγηση από τον Φυσικοθεραπευτή περιλαμβάνει την επισκόπηση, την ψηλάφηση, τον έλεγχο εύρους κίνησης των αρθρώσεων (όπου αυτό είναι δυνατόν), τον έλεγχο μυϊκής ισχύος, την εκτίμηση του πόνου, αλλά και το βαθμό εξάρτησης του ασθενούς από το περιβάλλον του. Θα είναι, επίσης, χρήσιμο να γνωρίζει ο φυσικοθεραπευτής την αποτελεσματικότητα άλλων θεραπευτικών προσπαθειών αποκατάστασης που έγιναν κατά το παρελθόν.
3. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟΧΩΝ – ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ: Από τα βήματα που ήδη προηγήθηκαν, ο φυσικοθεραπευτής έχει αποκτήσει σαφή εικόνα για την κατάσταση του ασθενή, η οποία και θα τον οδηγήσει στον καθορισμό των άμεσων, αλλά και των μακροπρόθεσμων στόχων. Τα συμπεράσματα αυτά θα πρέπει να αναλυθούν στον ίδιο τον ασθενή, καθώς θεωρείται δεδομένη και αναγκαία η ενεργή δική του συμμετοχή στην όλη προσπάθεια, αλλά θα πρέπει να αναλυθούν και στο περιβάλλον του, στο βαθμό που αυτό έχει την δυνατότητα να επηρεάσει θετικά τον ασθενή.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Ανάλογα με τα ευρήματα, τα θεραπευτικά μέσα που έχουμε στη διάθεση μας είναι:

1- Στην περίπτωση που ο ασθενής έχει εμφανίσει Λεμφοίδημα, αυτό αντιμετωπίζεται πρώτο. Η αποκατάσταση του Λεμφοιδήματος μπορεί να περιλαμβάνει: κυκλοφορητή άκρου, λεμφική παροχέτευση κατά Dr Vodder, παλμικά μαγνητικά πεδία, περίδεση του μέλους, φροντίδα του δέρματος, ασκήσεις, ενώ στο τέλος της θεραπείας εφαρμόζεται ειδικό υλικό επίπεδης πλέξης διαβαθμισμένης συμπίεσης για την διατήρηση των αποτελεσμάτων του θεραπευτικού προγράμματος.

2- Σε περιπτώσεις πόνου και διαταραχής της λειτουργικής ικανότητα του ασθενή εφαρμόζουμε 'Τεχνικές Manual Therpy ή Θεραπεία με Ήπιους Χειρισμούς', η οποία περιλαμβάνει:
- MOBILIZATION – ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΝ: Ήπιοι χειρισμοί για την αντιμετώπιση πόνου και δυσκαμψίας των αρθρώσεων. Συνδυάζονται με ασκήσεις διάτασης και πρόγραμμα ισχυροποίησης των μυών, ώστε να επιτύχουμε το καλύτερο δυνατό λειτουργικό αποτέλεσμα απαλλαγμένο από πόνο.
- MUSCLE ENERGY TECHNIQUES – ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΜΥΪΚΗΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ: Τοποθετώντας το σώμα του ασθενή σε κατάλληλες θέσεις και αξιοποιώντας την μυϊκή του δύναμη, αποκαθιστούμε την λειτουργικότητα στις δύσκαμπτες – "μπλοκαρισμένες" αρθρώσεις.
- STRAIN AND COUNTER STRAIN – ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΝΑΚΟΥΦΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ: Το σώμα είναι σχεδιασμένο να αντιδρά στη φυσική επιβάρυνση ή το stress. Ωστόσο, συχνά, λόγω του βομβαρδισμού του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) με αισθητικά ερεθίσματα , οι μύες παραμένουν σε σπασμό -υπερτονία-, αδυνατούν να χαλαρώσουν, 'κονταίνουν' και χάνουν την ελαστικότητα τους. Αν αυτό το φαινόμενο δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα προκαλούνται αλλαγές, όπως ίνωση, παγίδευση νεύρων, έλλειψη οξυγόνου στους ιστούς και, τέλος, χρόνιος πόνος. Η τεχνική τοποθέτησης και διατήρησης του σώματος σε στάση ανακούφισης – απελευθέρωσης, δηλαδή σε στάση όπου αναχαιτίζεται ο συνεχής βομβαρδισμός του ΚΝΣ με αισθητικά ερεθίσματα συναγερμού, βοηθά ώστε να αποκατασταθεί η φυσιολογική μυϊκή λειτουργικότητα και να επιτύχουμε αναλγησία.
- MYOFASCIAL RELEASE – ΜΥΟΠΕΡΙΤΟΝΙΑΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ: Η περιτονία είναι ιστός που καλύπτει ολόκληρο το σώμα και το βοηθά να διατηρήσει την μορφή του. Έτσι, οποιοσδήποτε περιορισμός στη περιτονία είναι δυνατόν να προκαλέσει τάση, η οποία μπορεί να μεταφερθεί οπουδήποτε στο σώμα. Αποτέλεσμα είναι ο περιορισμός στη αρμονική λειτουργικότητα του οργανισμού και ο πόνος. Με την τεχνική της 'μυοπεριτονιακής απελευθέρωσης' λύνονται οι συμφύσεις και οι περιορισμοί στην περιτονία.
- NEURAL TENSION – ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ: Όπως υπάρχει η ελαστικότητα των μυών, έτσι υπάρχει και κάποια σχετική ελαστικότητα στα νεύρα. Τα περιφερειακά νεύρα συχνά παγιδεύονται μέσα στους ιστούς. Αποτέλεσμα είναι να χάνουν την ελαστικότητά τους και να έλκονται με τις κινήσεις, προκαλώντας πόνο και περιορισμό της λειτουργικότητας. Η συγκεκριμένη τεχνική χρησιμοποιείται για να ελαττωθεί η μηχανική τάση που ασκείται πάνω στα νεύρα, ώστε να γλιστρούν ελεύθερα μέσα στο έλυτρό τους.

3- Θεραπεία Απελευθέρωσης Ουλώδους Ιστού (scar tissue release): Συνήθως παραβλέπεται από τους επαγγελματίες της υγείας, καθώς δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος των φυσιολογικών επιπτώσεων που μπορεί να προκαλέσει στη λειτουργικότητα του οργανισμού συνολικά. Η πραγματικότητα είναι πως ακόμη και ο ελάχιστος περιορισμός στο περίτεχνο δίκτυο της περιτονίας μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις από το ένα άκρο του σώματος στο άλλο. Φυσικά, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ευθραυστότητα του ακτινοβολημένου ιστού, ώστε να αποφεύγονται διατάσεις και έλξεις πέρα από το όριο που μπορεί, με ασφάλεια ,να μετακινηθεί ο ινώδης ιστός. Στόχος είναι η βελτιώση της ελαστικότητας τού ιστού, απελευθερώνοντας τα αγγεία και τα νεύρα της περιοχής.

4- Για την συνολική ευεξία του ασθενή, την χαλάρωση, αλλά και την βελτίωση της στάσης του εφαρμόζουμε:
- UPLEDGER'S CRANIOSACRAL THERAPY – ΚΡΑΝΙΟΪΕΡΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ του Dr. John Upledger: Πρόκειται για μια μη φαρμακευτική, ήπια μέθοδο, κατά την οποία με ένα απαλό άγγιγμα βάρους 5 gr μπορούμε να εκτιμήσουμε και να βελτιώσουμε την λειτουργικότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, ενισχύοντας έτσι τον φυσικό αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού, με στόχο να διευκολύνουμε την δυνατότητα αυτοδιόρθωσής του.
- UPLEDGER'S SOMATOEMOTIONAL RELEASE – ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ του Dr. John Upledger: Η Ψυχοσωματική Απελευθέρωση είναι η θεραπευτική διαδικασία που διευκολύνει το σώμα και την ψυχή να απαλλαγούν από την δράση των υπολειμματικών επιδράσεων ενός προηγούμενου φυσικού ή συναισθηματικού τραύματος. Λειτουργεί συμπληρωματικά με την Κρανιοϊερή Θεραπεία του Dr John Upledger, διευρύνοντας και προωθώντας την αποτελεσματικότητά της.

5- Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης (The Impact of an External Breast Prosthesis on the Gait Parameters of Women After Mastectomy, Author Affiliations: Department of Rehabilitation, The Greater Poland Cancer Center (Dr Hojan); Department of Pediatric Orthopedics and Traumatology (Drs Manikowska, Chen, and Jozwiak) and Department of Computer Science and Statistics (Dr Molinska-Glura), Poznan University of Medical Sciences, Poland.Cancer nursing (Impact Factor: 1.88). 04/2013; DOI: 10.1097/NCC.0b013e3182919576 Source: PubMed) υποδηλώνεται θετική επιρροή της χρήσης προσθετικών μαστού στις παραμέτρους της βάδισης, η οποία θα μπορούσε να βελτιώσει τη λειτουργική κατάσταση των ασθενών μετά την επέμβαση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Στόχος των θεραπευτικών μας παρεμβάσεων στους ογκολογικούς ασθενείς, ανεξάρτητα από το προσδόκιμο επιβίωσης - πολύ περισσότερο μάλιστα όταν αυτό έχει αυξηθεί σημαντικά με την εξέλιξη των ιατρικών πράξεων που εφαρμόζονται, όπως στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού -, είναι η ανακούφιση του πόνου, η ευεξία, η συνολική βελτίωση της στάσης, της λειτουργικότητας και της δυνατότητας αυτοεξυπηρέτησής τους. Ουσιαστικά ο τελικός στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους.

ΠΗΓΕΣ

Body posture in women after mastectomy and its changes as a result of rehabilitation, Rostkowska E, Bąk M, Samborski W, University School of Physical Education in Poznań, Clinic for Physiotherapy, Rheumatology and Rehabilitation, University of Medical Sciences, Poznań, Poland, Higher Vocational State School in Leszno, Poland, Clinic for Physiotherapy, Rheumatology and Rehabilitation, University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Lymphedema, Diagnosis and Therapy, Horst Weissleder and Christian Schuchhardt, ISBN 3-934371-24-8

Massage Today, January, 2015, Vol. 15, Issue 01, Comprehensive Manual Therapy for Breast Cancer Survivors, By Shea Shulman, LMT, CLT, Nancy Strand, LMT and Elaine Dohms, LMT, CLT-LANA