Ημερολόγιο του Πόνου: Σε ασθενείς με χρόνιο πόνο, συνηθισμένη πρακτική των γιατρών και θεραπευτών είναι να τους συστήνουν την δημιουργία "ημερολόγιο πόνου", ως πρώτο βήμα για να γνωριστούν με το πρόβλημα τους. Δηλαδή κάθε φορά που εμφανίζεται πόνος θα πρέπει να καταγράφονται πληροφορίες, χρήσιμες τόσο για τον ίδιο τον ασθενή, όσο και για τον θεραπευτή που έχει την ευθύνη της θεραπευτικής προσέγγισης.

 Σε ασθενείς με χρόνιο πόνο, συνηθισμένη πρακτική των γιατρών και θεραπευτών είναι να τους συστήνουν την δημιουργία "ημερολόγιο πόνου", ως πρώτο βήμα για να γνωριστούν με το πρόβλημα τους. Δηλαδή κάθε φορά που εμφανίζεται πόνος θα πρέπει να καταγράφονται πληροφορίες, χρήσιμες τόσο για τον ίδιο τον ασθενή, όσο και για τον θεραπευτή που έχει την ευθύνη της θεραπευτικής προσέγγισης.

Οι πληροφορίες που καταγράφονται είναι:

▪ Ημερομηνία και ώρα.
▪ Δραστηριότητες προ της εμφάνισης (όπως: τι έφαγε, συναισθηματική φόρτιση, συνθήκες ύπνου και οτιδήποτε άλλο χρήσιμο).
▪ Εντοπισμός του πόνου.
▪ Περιγραφή του πόνου (πιεστικός, καυστικός κ.ά.).
▪ Ένταση του πόνου με τη χρησιμοποίηση της κλίμακας του πόνου από το 1 έως το 10 (όπου: 1-3 ελαφρύς, 4-5 μέτριος, 6-8 έντονος, 9-10 ανυπόφορος).
▪ Διάρκεια.
▪ Συνοδά συμπτώματα (ναυτία, ζάλη κ.ά.).
▪ Προσπάθεια αντιμετώπισης (φάρμακα, ή άλλα).
▪ Αποτέλεσμα τη προσπάθειας αντιμετώπισης, ή άλλες παρενέργειες.

Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται επίσης και σε περιπτώσεις οξύ πόνου, όπως για παράδειγμα σε οξεία οσφυαλγία. Εντούτοις, από μελέτες προκύπτει πως σε περιπτώσεις τραυματισμού στον αυχένα (whiplash syndrome), η τήρηση ημερολογίου πόνου σχετίζεται με καθυστέρηση στην αποκατάσταση. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να συστήνεται η τήρηση ημερολογίου πόνου σε περιπτώσεις οξείας οσφυαλγίας, χωρίς να υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα αυτής της πρακτικής.

Ο Robert Ferrari, Department of Medicine, University of Alberta, Canada και οι συνεργάτες του σχεδίασαν μια μελέτη για να διαπιστώσουν την αποτελεσματικότητα της τήρησης καθημερινού ημερολογίου πόνου στη πορεία αποκατάστασης της οξείας οσφυαλγίας.

ΜΕΛΕΤΗ

Ασθενείς με οξεία χαμηλή οσφυαλγία, χωρίστηκαν τυχαία σε δυο ομάδες: η μια ομάδα κρατούσε ημερολόγιο πόνου, ενώ η άλλη ήταν η ομάδα ελέγχου. Από το αρχικό σύνολο 62 ατόμων, τα 58 αξιολογήθηκαν μετά από 3 μήνες, τα 29 στην ομάδα που κρατούσε το ημερολόγιο πόνου και 29 στην ομάδα ελέγχου. Τα αρχικά δεδομένα συγκεντρώθηκαν μέσα στην πρώτη εβδομάδα από την έναρξη των συμπτωμάτων, αφορούσαν το φύλο, την ηλικία και τη βαθμολόγηση στο Oswestry Disability Questionnaire (ODQ). Στους ασθενείς που μετείχαν στην ομάδα που κρατούσε ημερολόγιο πόνου ζητήθηκε να καταγράφουν την εμπειρία του πόνου, χρησιμοποιώντας την κλίμακα από 1-10, σε καθημερινή βάση για 4 εβδομάδες. Επαναξιολόγηση έγινε σε τρεις μήνες από την έναρξη. Κατά την έναρξη και οι δυο ομάδες είχαν παρόμοια μέση ηλικία, φύλο και βαθμολόγηση στην κλίμακα ODQ.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Μετά από τρεις μήνες οι συμμετέχοντες στην ομάδα που κρατούσαν ημερολόγιο πόνου εμφάνισαν μικρότερο ποσοστό αποκατάστασης σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (52 vs 79%, αντίστοιχα, p<0.05).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η τήρηση ημερολογίου πόνου για 4 εβδομάδες σε περιπτώσεις οξείας χαμηλής οσφυαλγίας σχετίζεται με μειωμένο ποσοστό αποκατάστασης μετά από τρεις μήνες.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Παρόλο που το ημερολόγιο πόνου εξυπηρετεί ένα χρήσιμο σκοπό, να διευκολύνει την επικοινωνία σχετικά με την συμπτωματολογία θεραπευτή - ασθενή, και την παρακολούθηση της πορείας των συμπτωμάτων, τα πλεονεκτήματα του δεν έχουν φανεί στη πράξη. Ακόμη περισσότερο η τήρηση ημερολογίου πόνου φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την αποκατάσταση. Η συστηματική καταγραφή των συμπτωμάτων από τον ασθενή, αυξάνει την αντίληψη προς αυτά, ανακαλώντας τα με μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση.

Το αρνητικό με το ημερολόγιο είναι πως η αποκατάσταση, δηλαδή η μείωση της συμπτωματολογίας, καθορίζεται σε ένα βαθμό από την δυνατότητα του ασθενή να αντιλαμβάνεται τα συμπτώματα. Το ημερολόγιο πόνου, δεν επιτρέπει άμεσα στον ασθενή να μην αντιλαμβάνεται τα συμπτώματα, καθώς τα αναζητά στην προσπάθεια καταγραφής. Στη πραγματικότητα, μετά από τρεις μήνες, πιθανά το επίπεδο πόνου, και στις δυο ομάδες που αξιολογήθηκαν, να ήταν παρόμοιο, αλλά οι μετέχοντες στην ομάδα που τηρούσαν το ημερολόγιο να είχαν μεγαλύτερη επίγνωση του πόνου.

Αν αυτό συμβαίνει στον οξύ πόνο, τότε τι συμβαίνει στον χρόνιο;

Ο χρόνιος πόνος έχει διάρκεια μεγαλύτερη από τρεις μήνες και αποτελεί έκφραση παθολογικής λειτουργίας του νευρικού συστήματος. Είναι νόσος που περιλαμβάνει διάφορους μηχανισμούς και πρόκειται για πολύπλοκο βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό φαινόμενο. Ο ασθενής δεν πονά απλά, αλλά υποφέρει. Δηλαδή, εκτός της σωματικής πηγής του πόνου, υπάρχουν και άλλες συνιστώσες και επιδράσεις: το ψυχολογικό κομμάτι, το πνευματικό, το πολιτιστικό, καθώς και η κοινωνική διάστασή του. Πρόκειται γι' αυτό που χαρακτηρίζεται ως "ολικός πόνος". Ο δυνατός – ολικός πόνος συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, όπως το αίσθημα του αβοήθητου, αδυναμία, κατάθλιψη, απελπισία, θυμό, έντονο άγχος. Παραδείγματα χρόνιου πόνου είναι η ινομυαλγία, ο πονοκέφαλος, η ημικρανία, η οστεοαρθρίτιδα κ.α.

Ο χρόνιος πόνος στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο από την διαταραχή της λειτουργικής αρμονίας στον οργανισμό. Έχει, δηλαδή, διαταραχθεί η ομοιόσταση, η οποία εκφράζεται ως δυσλειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και μπορεί να εκδηλωθεί με ένα σύνολο αισθητικών, κινητικών ή νευρολογικών διαταραχών. Δηλαδή ο χρόνιος πόνος έχει να κάνει με την αντίληψη του εγκεφάλου στα επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα που δέχεται από τη περιφέρεια και στην διαβίβαση δεδομένων που προκαλούν αυτά προς τους ιστούς της περιφέρειας. Όταν ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ανακριβείς πληροφορίες για να αξιολογήσει σε πόσο μεγάλο κίνδυνο βρίσκεται για παράδειγμα η μέση μας, τότε η ανταπόκρισή του δεν είναι αναλογική με τον πραγματικό κίνδυνο! Ο πόνος μεγαλώνει – αυξάνει ακόμη και όταν με τη φαντασία μας συνθέσουμε ή «δούμε» στο διαδίκτυο, στα ιατρεία ή εργαστήρια φυσικοθεραπείας που επισκεπτόμαστε, τις δραματοποιημένες εικόνες που αφορούν τη «βλάβη» στη μέση μας.

Στον χρόνιο πόνο υπάρχει μια λανθασμένη επίγνωση του πόνου, ως αποτέλεσμα πολύπλοκων χημικών/ορμονικών αλλαγών που συμβαίνουν στο σώμα. Η καθημερινή καταγραφή της εμπειρίας του πόνου είναι σε θέση να διαταράξει ακόμη περισσότερο την ήδη διαταραγμένη επίγνωση του πόνου.

Θα πρέπει να επανεξεταστεί η χρησιμότητα των ημερολογίων του πόνου τόσο σε οξύ, όσο και σε χρόνιο πόνο, τουλάχιστον μέχρι να υπάρξουν μελέτες που να υποστηρίζουν τα πλεονεκτήματα που υπόσχονται!

ΠΗΓΗ

Effect of a pain diary use on recovery from acute low back (lumbar) sprain

Robert Ferrari
Received: 22 May 2014 / Accepted: 19 June 2014 / Published online: 2 July 2014
© Springer-Verlag Berlin Heidelberg 2014