Ο απιοειδής μυς μπορεί να είναι ο απρόβλεπτος παράγοντας πρόκλησης ισχιαλγίας και χρόνιου πόνου στη λεκάνη.

Οι ιερολαγόνιες αρθρώσεις και ο απιοειδής μυς συνδέονται στενά, σχηματίζοντας έναν σύνθετο μηχανισμό που επηρεάζει την ελάχιστη κινητικότητα του ιερού οστού και τη σταθερότητα της λεκάνης. Ο απιοειδής μυς διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη σταθεροποίηση του ισχίου και των ιερολαγόνιων αρθρώσεων, με την ανισορροπία του στη σχέση μήκους -δύναμης να επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργική ακεραιότητα της περιοχής. Η διαταραχή στη βιομηχανική των ιερολαγόνιων αρθρώσεων μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία τής πυέλου, προκαλώντας πόνο και περιορισμό τής κινητικότητας. Κλινικά, τόσο η δυσλειτουργία των ιερολαγόνιων αρθρώσεων, όσο και το σύνδρομο του απιοειδούς μυός μπορούν να εκδηλωθούν με συμπτώματα που μιμούνται την ισχιαλγία, η οποία επηρεάζει περίπου το 40% των ενηλίκων κάποια στιγμή στη ζωή τους (McCrory & Bell, 1999).

Σύνδρομο Απιοειδούς Μυός και Ισχιακό Νεύρο

Σε αντίθεση με τις διαταραχές των ιερολαγόνιων αρθρώσεων, το σύνδρομο απιοειδούς μυός θεωρείται σύνδρομο λειτουργικής παγίδευσης του ισχιακού νεύρου, το οποίο προκύπτει λόγω της ανατομικής του σχέσης με τον μυ. Το ισχιακό νεύρο διέρχεται κάτω από τον απιοειδή μυ στο 87% του πληθυσμού, ενώ στο υπόλοιπο 13% περνά -είτε τμηματικά, είτε εξολοκλήρου- διαμέσου του μυός (Retzlaff et al., 1973). Αυτή η ανατομική παραλλαγή από μόνη της δεν είναι απαραίτητα παθολογική, αλλά σε συνδυασμό με λειτουργικές διαταραχές ή μυϊκή δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει σε μηχανική πίεση του νεύρου. Παράγοντες όπως: παρατεταμένη καθιστή θέση, υπερβολική χρήση τού μυός λόγω αθλητικών δραστηριοτήτων, ή τραυματισμοί μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του συνδρόμου. Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν πόνο, αίσθημα καύσου, ή μουδιάσματος κατά μήκος τής κατανομής τού ισχιακού νεύρου.Ω στόσο το ερώτημα παραμένει: γιατί ορισμένα άτομα εμφανίζουν συμπτώματα, ενώ άλλα όχι; Η απάντηση ενδέχεται να σχετίζεται με παραγοντικούς μηχανισμούς, όπως η ένταση και η διάρκεια της πίεσης, η ύπαρξη συνοδών μυοσκελετικών δυσλειτουργιών και η ατομική βιομηχανική διαφοροποίηση κάθε ασθενούς.

Η νευροπαθοφυσιολογία υποδεικνύει ότι για να εμφανιστούν συμπτώματα, το ισχιακό νεύρο πρέπει να υποστεί μηχανική συμπίεση ή ερεθισμό, που μπορεί να προκληθεί από μυϊκό σπασμό, υπερτονία, ή μετατόπιση της θέσης τού απιοειδούς μυός. Αυτό οδηγεί σε ενδονευρικό οίδημα, το οποίο επηρεάζει την αγγειακή ροή και την οξυγόνωση του νεύρου, προκαλώντας νευρολογικά συμπτώματα όπως πόνο, αίσθηση καύσου, μυρμήγκιασμα, μούδιασμα και μυϊκή αδυναμία στα κάτω άκρα. Επιπλέον, η χρόνια συμπίεση μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονώδεις αντιδράσεις και μεταβολές στη δομή του νευρικού οδηγήσει σε φλεγμονώδεις αντιδράσεις και μεταβολές στη δομή τού νευρικού ιστού, ενισχύοντας την παθολογική κατάσταση. Μελέτες δείχνουν ότι περίπου το 40% των περιπτώσεων μη-δισκογενούς ισχιαλγίας σχετίζονται με δυσλειτουργία των ιερολαγόνιων αρθρώσεων και το σύνδρομο του απιοειδούς μυός (McCrory & Bell, 1999).

Βιομηχανικές Προσαρμογές και Μορφολογικές Μεταβολές

Ο απιοειδής μυς, ως βασικός σταθεροποιητής των ιερολαγόνιων αρθρώσεων, υπόκειται σε υψηλά φορτία κατά τη διάρκεια της κινητικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν περιστροφή τού ισχίου, ή παρατεταμένη χρήση τού μυός, όπως το τρέξιμο, ή η καθιστή θέση για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η μορφολογία τής λεκάνης και η λειτουργική της αλληλεπίδραση με τα κάτω άκρα επηρεάζουν άμεσα τη θέση και τη δράση τού απιοειδούς μυός. Παθολογικές αλλαγές στη λεκάνη, όπως στροφή λόγω πρηνισμού τού άκρου ποδός, ανισοσκελία, ή αλλαγές στη φυσιολογική κλίση τής πυέλου μπορούν να μεταβάλουν την ευθυγράμμιση του απιοειδούς μυός, με αποτέλεσμα την αύξηση της μηχανικής φόρτισης και την πιθανότητα ανάπτυξης μυϊκής δυσλειτουργίας. Αυτές οι αλλαγές ενδέχεται να δημιουργήσουν συνθήκες μηχανικής παγίδευσης του ισχιακού νεύρου μεταξύ τού μυός και των γειτονικών οστών ή συνδέσμων, οδηγώντας σε νευρολογικά συμπτώματα, όπως πόνος, παραισθησίες και μειωμένη λειτουργικότητα του κάτω άκρου (Retzlaff et al., 1973). 

Η ασυμμετρία στο κάτω τεταρτημόριο του σώματος είτε λόγω ανισοσκελίας, είτε λόγω μυϊκής ανισορροπίας ή μεταβολών στη βάδιση μπορεί να επιφέρει προοδευτικές λειτουργικές προσαρμογές στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις. Αυτές οι προσαρμογές μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές στη θέση και τη μηχανική λειτουργία τού ιερού οστού, δημιουργώντας ένα φαινόμενο αλυσιδωτών αντιδράσεων που επηρεάζουν τη σταθερότητα της λεκάνης και την τάση που ασκείται στο ισχιακό νεύρο. Η ανακατανομή φορτίων και η τροποποίηση της ευθυγράμμισης του πυελικού δακτυλίου μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα συμπίεσης του ισχιακού νεύρου, ιδιαίτερα στην περιοχή τού απιοειδούς μυός. Σε ορισμένες περιπτώσεις η παγίδευση του νεύρου μπορεί να συμβεί στην αντίθετη πλευρά τής αρχικής δυσλειτουργίας, λόγω των αντισταθμιστικών μηχανισμών που ενεργοποιούνται στο μυοσκελετικό σύστημα. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να οδηγήσει σε μια περίπλοκη κλινική εικόνα, όπου η συμπτωματολογία μπορεί να είναι ασαφής και να περιλαμβάνει αμφοτερόπλευρο πόνο, μυϊκή αδυναμία, ή νευροπαθητικά συμπτώματα κατά μήκος τού κάτω άκρου.

Κλινική Προσέγγιση και Θεραπευτική Παρέμβαση

Η διάγνωση του συνδρόμου απιοειδούς μυός δεν πρέπει να γίνεται απομονωμένα, καθώς συχνά συνυπάρχουν και άλλες μυοσκελετικές δυσλειτουργίες, όπως δυσλειτουργία των ιερολαγόνιων αρθρώσεων, υπερτονία άλλων έξω στροφέων τού ισχίου και μηχανικές ανισορροπίες στην οσφυοϊερή περιοχή. Για τον λόγο αυτό, η ολοκληρωμένη αξιολόγηση της κλινικής εικόνας είναι απαραίτητη, συμπεριλαμβανομένων νευρολογικών εξετάσεων και δυναμικής ανάλυσης της κίνησης.

Η θεραπευτική παρέμβαση πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να περιλαμβάνει κινησιοθεραπεία, διατάσεις και ενίσχυση των έξω στροφέων τού ισχίου, προκειμένου να μειωθεί η μηχανική φόρτιση στον απιοειδή μυ και να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα παγίδευσης του ισχιακού νεύρου. Παράλληλα, μπορεί να εφαρμοστούν τεχνικές μυοπεριτονιακής απελευθέρωσης, κινητοποίηση των ιερολαγόνιων αρθρώσεων και εργονομικές παρεμβάσεις για τη βελτίωση της στάσης τού σώματος. Επιπλέον, η αξιολόγηση της βάδισης, της μυϊκής συμμετρίας και της συνολικής κινητικής αλυσίδας είναι απαραίτητη για τη διόρθωση πιθανών λειτουργικών ανισορροπιών και την αποτροπή επανεμφάνισης των συμπτωμάτων.

Πηγές

• McCrory P, Bell S. Nerve entrapment syndromes as a cause of pain in the hip, groin and buttock. Sports Medicine, 1999 Apr;27(4):261-74.
• Retzlaff E, Berry AH, Haight AS, et al. "The Piriformis Muscle Syndrome."Journal of the American Osteopathic Association;73:799-807.