Ερευνητές ειδικευμένοι στη διαχείριση του πόνου, από το Ochsner Clinic Foundation, διαπίστωσαν ότι η συντηρητική αντιμετώπιση σε περιπτώσεις κοκκυγοδυνίας, που περιελάμβανε μάλαξη, κινητοποίηση με χειρισμούς, ψυχοθεραπεία και εξειδικευμένη αποκατάσταση στη πυελική βάση, ήταν αποτελεσματική στο 90% των περιπτώσεων που αντιμετωπίστηκαν. 

Διαπίστωσαν επίσης, πως κάποιοι ασθενείς με δυσλειτουργία στην περιοχή του κόκκυγα, έχουν ενεργοποιημένο το σύστημα συνεγερμού του εγκεφάλου (κεντρική ευαισθητοποίηση), δηλαδή ο εγκέφαλος αξιολογεί ως επικίνδυνα τα εισερχόμενα ερεθίσματα, αντιλαμβανόμενος πιθανή βλάβη ιστού, οπότε «κλειδώνει» τη περιοχή με μυϊκό σπασμό και πόνο, ενώ αντίθετα άλλοι ασθενείς ευρισκόμενοι στην ίδια ακριβώς κατάσταση δεν αισθάνονται τίποτα. Το φαινόμενο της κεντρικής ευαισθητοποίησης που παρατηρείται σε αυτούς τους ασθενείς οφείλεται στη μακροχρόνια έκθεση στα επώδυνα ερεθίσματα. Αυτή η ευαισθητοποίηση προκαλεί πόνο στον γοφό και στη λεκάνη, που επιμένει ακόμη και αφού έχει εκλείψει η αιτία που τον προκάλεσε! Οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι γιατί κάποιοι ασθενείς με δυσλειτουργία στη περιοχή του κόκκυγα είναι συμπτωματικοί ενώ άλλοι δεν είναι, αλλά υποθέτουν πως σχετίζεται με τον μηχανισμό πρόκλησης του πόνου και στην ευαισθητοποίηση της περιοχής.

Αιτίες πρόκλησης πόνου στον κόκκυγα

Πτώση που απολήγει σε καθιστή θέση και απευθείας κτύπημα στον κόκκυγα, όπως συμβαίνει σε αθλήματα με επαφή είναι οι προφανείς αιτίες. Επίπονες συμπιεστικές δυνάμεις στη περιοχή, όπως στους ποδηλάτες, στους κωπηλάτες και σε ανθρώπους με καθιστική ζωή, επίσης επιβαρύνουν τη περιοχή του κόκκυγα. Σε αυτές τις κατηγορίες του πληθυσμού με «υπέρχρηση και κακοποίηση» προκαλείται σπασμός στους μύες του πυελικού εδάφους, οι οποίοι έλκουν και φρακάρουν προς τα κάτω τον κόκκυγα και τις περιβάλλουσες νευρικές δομές.
Ο ευρισκόμενος σε τάση συνδετικός ιστός, μέσω του νωτιαίου μυελού, στέλνει ερεθίσματα προς τον εγκέφαλο, ο οποίος καλείται να απαντήση στο ερώτημα αν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Στη περίπτωση όπου η απάντηση είναι θετική, τότε η πρώτη αντίδραση είναι να ακινητοποιήσει την περιοχή με προστατευτικό μυϊκό σπασμό. Έτσι ξεκινά ένας φαύλος κύκλος πόνου – μυϊκού σπασμού – πόνου.

Άλλη αιτία πρόκλησης κοκκυγοδυνίας είναι η εγκυμοσύνη. Στο τέλος της τρίτης τριμηνίας, ορμονικές αλλαγές επιτρέπουν στη συγχόρδωση μεταξύ του κόκκυγα και του ιερού οστού να μαλακώση και να γίνει περισσότερο κινητική. Επιτρέποντας έτσι περισσότερη κίνηση στη πλάγια κάμψη, την κάμψη και την έκταση, ώστε να βοηθηθεί ο τοκετός. Εντούτοις σε κάποιες μητέρες, μετά τον τοκετό δεν αποκαθίσταται η ισορροπία στη περιοχή με τελικό αποτέλεσμα μορφολογικές διαφοροποιήσεις, προσαρμογές και τελικά πόνο.

Σε αντίθεση με τα κατάγματα, τα οποία μπορούν να αναδιαμορφωθούν, οι τραυματισμοί των ιεροκοκκυγικών αρθρώσεων και η επακόλουθη φλεγμονή, μπορούν να διαρκέσουν επ' αόριστον. Αυτό συμβαίνει, αν επανειλημμένως, λόγω τραυματισμού, αναγκάζονται οι αρθρώσεις της περιοχής να διαφοροποιήσουν την ευθυγράμμιση τους (φυσιολογική θέση). Σε αυτή τη περίπτωση ενεργοποιούνται οι μηχανικοί υποδοχείς, οπότε ο εγκέφαλος αποφασίζει να «κλειδώσει» την περιοχή για να αποτρέψει περαιτέρω προσβολή.

Πόνος στη περιοχή του κόκκυγα μπορεί να προκληθεί από την ύπαρξη μυοπεριτονιακών σημείων πυροδότησης πόνου (trigger points) στον σφικτήρα του πρωκτού, στον ανελκτήρα μυ του πρωκτού και στον έσω θυροειδή μυ. Αιτία μπορεί να είναι η δυσκοιλιότητα ή χειρουργικές επεμβάσεις στη περιοχή με σχηματισμό ουλώδη ιστού, κ.α.

Συμπτώματα

Σε ένα πλήρως λειτουργικό σώμα, ο κόκκυγας ενεργεί ως απορροφητής κραδασμών κάμπτοντας προς τα εμπρός στο κάθισμα. Ο κόκκυγας μαζί με τα ισχιακά κυρτώματα σχηματίζουν ένα υποστηρικτικό τρίποδα που περιέχει τους μύες και τους συνδέσμους του πυελικού εδάφους. Ο κόκκυγας επιβαρύνεται με περισσότερο φορτίο όταν ένα καθισμένο άτομο γέρνει προς τα πίσω. Συχνά βλέπουμε ασθενείς με κοκκυγοδυνία να σκύβουν πάνω στους μηρούς ώστε να αποφορτίσουν τον κόκκυγα και να φορτίσουν περισσότερο τα ισχιακά κυρτώματα.

Οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν αμβλύ οδυνηρό πόνο, που προέρχεται από την γλουτιαία σχισμή που είναι ακριβώς πάνω από τον πρωκτό και μερικές φορές οξυ πόνο όταν σηκώνονται από παρατεταμένο κάθισμα.

Διάγνωση

Η διάγνωση τίθεται μέσω του ιστορικού, της κλινικής εξέτασης και διαγνωστικών εξετάσεων όπως είναι η ακτινογραφία της λεκάνης.

Θεραπευτική προσέγγιση

Στους ασθενείς με κεντρική ευαισθητοποίηση, η ένταση του πόνου δεν συνάδει πάντοτε με το βαθμό της βλάβης ή της δυσλειτουργίας στη περιοχή, και εδώ απαιτούνται οι κατάλληλες τεχνικές χειροθεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή.

Τέτοιες είναι:

• Τεχνικές της Κρανιοϊερής Θεραπείας του Dr John Upledger. Κυρίως η απελευθέρωση των οριζόντιων περιτονιακών διαφραγμάτων, ιδιαίτερα στο ύψος της πυέλου (πυελικό διάφραγμα). Ο θεραπευτής εφαρμόζει μυοπεριτονιακές τεχνικές, με σκοπό να απελευθερώσει τους περιορισμούς, οι οποίοι βρίσκονται ανάμεσα στο ένα χέρι -που ακουμπά την άνω επιφάνεια του σώματος - και το άλλο –που ακουμπά την κάτω επιφάνεια του σώματος, βοηθώντας προβλήματα στο οσφυϊερό-κοκκυγικό σύμπλεγμα.
• Κινητοποίηση με ήπιους χειρισμούς στο ιερό οστό και τον κόκκυγα.
• Τεχνικές της Νευροθεραπείας δια Χειρισμών, κυρίως με τη χρήση των Νευρο-αντανακλαστικών σημείων στο σκελετό του ποδιού. Τα νευρο-αντανακλαστικά σημεία είναι συγκεκριμένα σημεία που αφορούν χιλιοστά από το περιόστεο των οστών του άκρου πόδα. Θεωρούμε ότι αυτά τα μικρά, αναλογικά, σημεία αντανακλούν σε συγκεκριμένα νεύρα του σώματος, άρα και στους ιστούς που ελέγχονται από αυτά. Έχει διαπιστωθεί ότι όταν πιέζουμε / ερεθίζουμε αυτά τα σημεία, προκαλείται ένα άμεσο αποτέλεσμα στα αντίστοιχα νεύρα και στους ιστούς – στόχους. Ο θεραπευτής επιλέγει τα κατάλληλα –ανάλογα με το προσδοκώμενο όφελος- σημεία και τους ασκεί πίεση. Με τον τρόπο αυτόν μεταφέρει ερεθίσματα, μέσω του νευρικού συστήματος, ώστε να προκληθεί θεραπευτική μεταβολή στις δομές – στόχος. Εάν το νεύρο ή οι ιστοί – στόχος δυσλειτουργούν, τα σημεία θα αντιδράσουν εκλύοντας πόνο. Η πίεση διατηρείται έως φύγει το άλγος (όχι πάντως περισσότερο από 15 δευτερόλεπτα).
• Αν η αιτία του πόνου αφορά μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης πόνου (trigger points) στον σφικτήρα του πρωκτού, στον ανελκτήρα μυ του πρωκτού και τον έσω θυροειδή,  τότε εφαρμόζουμε την τεχνική της ισχαιμικής πίεσης.
• Οδηγίες για εργονομικά σωστό κάθισμα και φυσικά για την επιλογή της κατάλληλης καρέκλας σε ασθενείς με καθιστική εργασία.
• Παροτρύνοντας τον ασθενή να παραμείνει ενεργός, να κινείται και να ασκείται είναι μια καλή στρατηγική για την ανακούφιση του πόνου.

Πηγές

1. Lirette, L.S., Chaiban, G., Tolba, R., & Eissa, H. (2014). Coccydynia: an overview of the anatomy, etiology, and treatment of coccyx pain. Ochsner Journal, 14(1), 84-87
2. Coccydynia and Pelvic Floor Spasm, September 08, 2017, by Eric Dalton
3. ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ, η παραφωνία του εγκεφάλου – μια εναλλακτική πρόταση, Χαράλαμπος Τιγγινάγκας