Η φθορά στον χόνδρο τής άρθρωσης του γόνατος, λόγω της ηλικίας, αναφέρεται ως οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Οριστική συντηρητική αντιμετώπισή της δεν υπάρχει. Δεν σημαίνει, όμως, πως ο πάσχων είναι καταδικασμένος να πονά.

Η οστεοαρθρίτιδα είναι η περισσότερο συνηθισμένη μορφή αρθρίτιδας, αγνώστου αιτιολογίας. Αναφέρεται και ως εκφυλιστική πάθηση των αρθρώσεων.  Στην οστεοαρθρίτιδα εκφυλίζεται ο χόνδρος, η επιφάνεια του γίνεται ανώμαλη, συμπιέζεται, ενώ δημιουργείται σε ακανόνιστη μορφή νέο οστό στα όρια των αρθρώσεων, τα γνωστά οστεόφυτα. Συνήθως επηρεάζονται αρθρώσεις που δέχονται μεγάλα φορτία ή χρησιμοποιούνται περισσότερο, όπως τα ισχία, η σπονδυλική στήλη, τα χέρια, τα δάχτυλα, οι ποδοκνημικές, και τα γόνατα. Με την πάροδο του χρόνου σχεδόν όλοι οι άνθρωποι θα εμφανίσουν, σε κάποιο βαθμό, οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο. Η συνηθέστερη αιτία οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο είναι η ηλικία. Καθώς ο άνθρωπος γερνά η αντοχή των χόνδρων μειώνεται. Ωστόσο, υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης σοβαρής οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο από νεαρότερη ηλικία. Αυτοί είναι:

• Παχυσαρκία.Το αυξημένο σωματικό βάρος αυξάνει την επιβάρυνση σε όλες τις αρθρώσεις, κυρίως στα γόνατα. Κάθε επιπλέον κιλό σωματικού βάρους επιβαρύνει αναλογικά με 3 έως 4 επιπλέον κιλά βάρους τα γόνατα.
• Κληρονομικότητα. Φαίνεται να υπάρχει γενετική προδιάθεση στην εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας, καθώς επίσης και στην εμφάνιση διαταραχών στην μορφολογία του σκελετού, όπως είναι π.χ. η βλαισογονία ή ραιβογονία.
• Φύλο. Γυναίκες άνω των 55 ετών είναι πιθανότερο να εμφανίσουν οστεοαρθρίτιδα σε σχέση με τους άνδρες.
• Επαναλαμβανόμενη επιβαρυντική χρήση της άρθρωσης λόγω επαγγελματικής, αθλητικής ή άλλης ενασχόλησης.
• Άλλες παθήσεις. Άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα, την δεύτερη πιο συνηθισμένη μορφή αρθρίτιδας, είναι πιθανόν να εμφανίσουν οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο. Επίσης, άτομα με μεταβολικές διαταραχές, όπως υπερφόρτωση σιδήρου, ή περίσσεια αυξητικής ορμόνης διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν οστεοαρθρίτιδα.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πόνο που αυξάνει με τις δραστηριότητες, ενώ εμφανίζει μικρή βελτίωση στην ξεκούραση
• Οίδημα
• Αίσθηση ζεστασιάς στο γόνατο
• Δυσκαμψία στο γόνατο, κυρίως το πρωί ή μετά από περίοδο ακινητοποίησης
• Περιορισμό στο εύρος κίνησης της άρθρωσης που εμποδίζει απλές καθημερινές δραστηριότητες
• Τριγμό στις κινήσεις του γόνατος

Διάγνωση

Η διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο περιλαμβάνει το ιστορικό του ασθενή, την κλινική αξιολόγηση, καθώς και διαγνωστικές δοκιμασίες όπως: αιματολογικές εξετάσεις, ακτινογραφία, αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Θεραπεία

Βασικοί στόχοι της θεραπείας είναι η ανακούφιση του πόνου, η βελτίωση της κινητικότητας και λειτουργικότητας της άρθρωσης και η μυϊκή ενδυνάμωση. Χρησιμοποιείται συνδυασμός τεχνικών και μηχανοθεραπεία. Πιο αναλυτικά:

• Για την ανακούφιση του πόνου, εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή που συστήνει ο θεράπον ιατρός, μπορούμε να κάνουμε διαδερμική έγχυση υδροκορτιζόνης και ξυλοκαΐνης με την μέθοδο της,ιοντοφόρεσης, δηλαδή με την χρήση γαλβανικού ρεύματος. Τεχνική ανώδυνη, αποτελεσματική (κατευθύνουμε με ρεύμα τα ενεργά στοιχεία του φαρμάκου στο περισσότερο επώδυνο τμήμα της άρθρωσης), χωρίς ουσιαστικές αντενδείξεις καθώς πρόκειται για τοπική θεραπεία.

• Τεχνικές κινητοποίησης (mobilization), με στόχο την βελτίωση του εύρους κίνησης και λειτουργικότητας στην άρθρωση του γόνατος. Σημαντική βοήθεια μπορεί να προσφέρει η τεχνική «Κινητοποίηση με Κίνηση - Manipulation with Movement» του Mulligan concept.
• Μυϊκή ενδυνάμωση αρχικά των μυών που σταθεροποιούν την άρθρωση με την τεχνική biofeedback, και εν συνεχεία συνολικά των μυών του άκρου.
• Επανεκπαίδευση στην ισορροπημένη στήριξη και βάδιση με εξειδικευμένες ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας.

• Πελματογράφημα με την χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή καταγράφεται και αναλύεται η βάδιση σε δισδιάστατες και τρισδιάστατες γραφικές παραστάσεις. Αυτές οι καταγραφές καθιστούν αναγνωρίσιμες τις ανατομικές παραλλαγές και παθήσεις των κάτω άκρων, επιτρέποντας την πλήρη και συγκριτική ανάλυση της δομής του ποδιού, των σημείων πίεσης στο έδαφος, τις βιομηχανικές μεταβολές, καθώς και την κίνηση της γραμμής της βαρύτητας κατά την διάρκεια της βάδισης. Ανάλογα με τα ευρήματα, ο ασθενής εφαρμόζει ειδικά κατασκευασμένα (για αυτόν και μόνον αυτόν) πέλματα στα υποδήματά του.

Χειρουργική αντιμετώπιση

Σε προχωρημένες καταστάσεις, όπου η άρθρωση έχει εκτεταμένες αλλοιώσεις που διαταράσσουν την ποιότητα ζωής του πάσχοντα, επιλέγεται η χειρουργική αντιμετώπιση. Ο θεράπων ιατρός θα επιλέξει τον τύπο της επέμβασης που μπορεί να είναι αρθροσκόπηση, οστεοτομία, ή αρθροπλαστική. Οι χειρουργικές επεμβάσεις έχουν, πάντα, κάποια επικινδυνότητα, αλλά συνήθως είναι αποτελεσματικές. Φυσικά συνοδεύονται από φυσιοθεραπευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης.

Πρόληψη

Ο ασθενής με οστεοαρθρίτιδα γόνατος πρέπει να διατηρεί σταθερά φυσιολογικό το σωματικό του βάρος, να ασκείται ώστε να διατηρεί ικανοποιητική μυϊκή δύναμη και καθημερινά να κάνει δραστηριότητες όπως η βάδιση και το κολύμπι. Πρέπει να αποφεύγει δραστηριότητες που επιβαρύνουν το γόνατό του, όπως για παράδειγμα το ποδήλατο.

Πηγές

• Diagnosis and Treatment of Hip and Knee Osteoarthritis: A Review, J. Katz, Kaetlyn R. Arant, R. Loeser, 2021, Journal of the American Medical Association (JAMA)
• Non-surgical management of knee osteoarthritis: comparison of ESCEO and OARSI 2019 guidelines, N. Arden, T. Perry, R. Bannuru, O. Bruyère, C. Cooper, I. Haugen, M. Hochberg, T. McAlindon, A. Mobasheri, J. Reginster, 2020, Nature Reviews Rheumatology
• Osteoarthritis Year in Review 2019: Epidemiology and Therapy, M. Kloppenburg, F. Berenbaum, 2020, Osteoarthritis and Cartilage