Έρευνες επιβεβαιώνουν πώς η δυσλειτουργία των δυο πρώτων αυχενικών σπονδύλων, του Άτλαντα (Α1) και του Άξονα (Α2), σε συνδυαμό με σπασμό στους υποϊνικούς μύες, μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στο κεφάλι.

Ο αυχενογενής πονοκέφαλος παρουσιάζεται αρχικά ως μονόπλευρος πόνος στον αυχένα και εξαπλώνονται στο κεφάλι. Ο πόνος επιδεινώνεται με την κίνηση ή την ψηλάφηση του αυχένα. Αυτός ο τύπος πονοκεφάλου μπορεί συνήθως να συγχέεται με ημικρανίες ή πονοκεφάλους τάσης. Ο πόνος μπορεί να ακτινοβολεί σε άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του ώμου και του βραχίονα. Οι υποϊνιακοί μύες έχουν διερευνηθεί ως πιθανή αιτία των αυχενογενών πονοκεφάλων. Σε μια μελέτη, διαπιστώθηκε ότι οι υποϊνιακοί μύες είχαν αυξημένο τόνο και δυσκαμψία σε σύγκριση με τους υγιείς. Οι υποϊνιακοί μύες έχουν συνδέσεις με τη σκληρή μήνιγγα- μια σύνδεση που ονομάστηκε "myodural bridge". Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι η ένταση που παράγεται από τους υποκεφαλικούς μύες μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε ένταση εντός της σκληράς μήνιγγας που οδηγεί σε χαρακτηριστικό αυχενογενή πονοκέφαλο. Άλλες μελέτες έχουν ενοχοποιήσει τα νεύρα που εκφύονται από τα A1-A3 επίπεδα ως πιθανές αιτίες των αυχενογενών πονοκεφάλων. 

Αρκετά από τα νεύρα που εξέρχονται από το ανώτερο αυχενικό πλέγμα, ταξιδεύουν από την οπίσθια περιοχή του κεφαλιού προς την κορυφή και το μέτωπο. Αυτά τα νεύρα διέρχονται από ένα περιορισμένο χώρο που ονομάζεται υποϊνιακό τρίγωνο. Στη περίπτωση που οι υποϊνικοί μύες είναι σε σπασμό, λόγω υπερφόρτωσης, διαταραχών στον ύπνο ή συναισθηματικής φόρτισης, συμπιέζουν τα νεύρα που διέρχονται από αυτό το τρίγωνο προκαλώντας πονοκέφαλο (αυχενογενή πονοκέφαλο).

Ο δεύτερος αυχενικός σπόνδυλος (Α2) ή άξονας, θεωρείται λειτουργικά σημαντικός για την περιοχή του αυχένα. Εν μέρει λόγω της πρόσφυσης σε αυτόν της σκληράς μήνιγγας, αλλά κυρίως για τις ισχυρές μυοπεριτονιακές δομές που βρίσκουν στήριξη πάνω ή κάτω από αυτόν. Οι ευρισκόμενοι βαθιά υποϊνιακοί μύες που δένουν τον Α2 με το ινιακό οστό και τον άτλαντα (Α1), λειτουργούν σε συνεργασία με τους υπόλοιπούς μύες της περιοχής για να εξυπηρετήσουν την κίνηση της κεφαλής σε σχέση με τον αυχένα. Ο Ελάσσων Λοξός Κεφαλικός Μυς (Obliquus Capitis Inferior – OCI) , ενδεχομένως να είναι ο περισσότερο υποτιμημένος από όλους τους υποϊνιακούς μύες. Εκφύεται από την ακανθώδη απόφυση του Α2 και καταφύεται στην εγκάρσια απόφυση του Α1. Βασική του λειτουργία είναι η περιστροφή του κεφαλιού πάνω στον αυχένα. Σε περίπτωση σπασμού του ευρισκόμενου στη δεξιά πλευρά ελάσσονα κεφαλικού μυ, προκαλείται χαλάρωση του αντίστοιχου μυ της αντίθετης πλευράς (reciprocal inhibition), με αποτέλεσμα την υπερδιάταση στον αριστερό μυ. Κάτι συνηθισμένο σε εκείνους που κοιμούνται σε πρηνή θέση.

Ένας σφικτός/κοντός ελάσσων λοξός κεφαλικός μυ δεξιά, είναι σε θέση να περιορίσει την στροφή του κεφαλιού αριστερά. Αυτός ο περιορισμός όμως δεν θα εμποδίσει το άτομο σε δεδομένη ευκαιρία να γυρίσει το κεφάλι του απότομα αριστερά. Τότε είναι πολύ πιθανό να στριμωχτεί η δεξιά αρθρική επιφάνεια (facet) του Α2 στην αρθρική επιφάνεια του Α3. Μια συνηθισμένη περιοχή παραμόρφωσης της σκληράς μήνιγγας και εμπλοκής νεύρου, που ενδέχεται να προκαλέσει πονοκέφαλο.

Όταν ο ευρισκόμενος σε στροφή Α2 συνδυάζεται με έναν ήδη υπέρ-εκτεταμένο σπονδυλικό σωλήνα, εξαιτίας παραμορφώσεων σε κρανιακές δομές ή στην περιοχή του ιερού οστού, τότε μπορεί να συμβεί μια ολοκληρωτική επιβάρυνση (δυσλειτουργία) στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Για να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά μια τέτοια περίπτωση, απαιτείται να κατανοήσουμε πλήρως τον μηχανισμό για να εφαρμόσουμε τις κατάλληλες τεχνικές χειροθεραπείας απελευθέρωσης.

Η Κρανιοϊερή Θεραπεία του Dr John Upledger σε συνδυασμό με ήπιες τεχνικές χειροπρακτικής (Ackermann) και Χειροθεραπεία (Manual Therapy), έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικες για την αντιμετώπιση της δυσλειτουργίας στη βάση του κρανίου και συνολικά στη δυσλειτουργία στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Επίσης, είναι γνωστό ότι η συναισθηματική φόρτιση του ατόμου είναι σε θέση να προκαλέσει σπασμό στους αυχενικούς μύες, άρα δυσλειτουργία στη περιοχή και κατ' επέκταση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Σε αυτή τη περίπτωση η αποτελεσματική αντιμετώπιση απαιτεί συνδυαστική θεραπεία πολλών ειδικοτήτων.

Πηγές

1. La Rocca G, Altieri R, Ricciardi L, Olivi A, Della Pepa GM. Anatomical study of occipital triangles: the 'inferior' suboccipital triangle, a useful vertebral artery landmark for safe postero-lateral skull base surgery. Acta Neurochir (Wien). 2017 Oct;159(10):1887-1891. [PubMed]

2. Gutierrez S, Huynh T, Iwanaga J, Dumont AS, Bui CJ, Tubbs RS. A Review of the History, Anatomy, and Development of the C1 Spinal Nerve. World Neurosurg. 2020 Mar;135:352-356. [PubMed]

3. Graefe SB, Jozsa F, Tadi P. StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; Treasure Island (FL): Dec 4, 2022. Neuroanatomy, Suboccipital Nerve. [PubMed]

4. Maschner A, Krück S, Draga M, Pröls F, Scaal M. Developmental dynamics of occipital and cervical somites. J Anat. 2016 Nov;229(5):601-609. [PMC free article] [PubMed]

5. Loukas M, Tubbs RS. An accessory muscle within the suboccipital triangle. Clin Anat. 2007 Nov;20(8):962-3. [PubMed]

6. Tagil SM, Ozçakar L, Bozkurt MC. Insight into understanding the anatomical and clinical aspects of supernumerary rectus capitis posterior muscles. Clin Anat. 2005 Jul;18(5):373-5. [PubMed]

7. Nayak SR, Swamy R, Krishnamurthy A, Dasgupta H. Bilateral anomaly of rectus capitis posterior muscles in the suboccipital triangle and its clinical implication. Clin Ter. 2011;162(4):355-6. [PubMed]

8. Eskander MS, Drew JM, Aubin ME, Marvin J, Franklin PD, Eck JC, Patel N, Boyle K, Connolly PJ. Vertebral artery anatomy: a review of two hundred fifty magnetic resonance imaging scans. Spine (Phila Pa 1976). 2010 Nov 01;35(23):2035-40. [PubMed]

9. Berguer R. Suboccipital approach to the distal vertebral artery. J Vasc Surg. 1999 Aug;30(2):344-9. [PubMed]

10. Tubbs RS, Loukas M, Slappey JB, Shoja MM, Oakes WJ, Salter EG. Clinical anatomy of the C1 dorsal root, ganglion, and ramus: a review and anatomical study. Clin Anat. 2007 Aug;20(6):624-7. [PubMed]

11. Jhawar SS, Nunez M, Pacca P, Voscoboinik DS, Truong H. Craniovertebral junction 360°: A combined microscopic and endoscopic anatomical study. J Craniovertebr Junction Spine. 2016 Oct-Dec;7(4):204-216. [PMC free article] [PubMed]

12. Mingdong W, Fernandez-Miranda JC, Mathias RN, Wang E, Gardner P, Wang H. Fully Endoscopic Minimally Invasive Transrectus Capitis Posterior Muscle Triangle Approach to the Posterolateral Condyle and Jugular Tubercle. J Neurol Surg B Skull Base. 2017 Oct;78(5):359-370. [PMC free article] [PubMed]

13. Nonaka M, Yagi K, Abe H, Miki K, Morishita T, Iwaasa M, Inoue T. Endoscopic surgery via a combined frontal and suboccipital approach for cerebellar hemorrhage. Surg Neurol Int. 2018;9:68. [PMC free article] [PubMed]

14. Bocchetti A, Cioffi V, Gragnaniello C, de Falco R. Versatility of sub-occipital approach for foramen magnum meningiomas: a single centre experience. J Spine Surg. 2017 Sep;3(3):411-418. [PMC free article] [PubMed]

15. Tatagiba M, Koerbel A, Roser F. The midline suboccipital subtonsillar approach to the hypoglossal canal: surgical anatomy and clinical application. Acta Neurochir (Wien). 2006 Sep;148(9):965-9. [PubMed]

16. Naderi S, Usal C, Tural AN, Korman E, Mertol T, Arda MN. Morphologic and radiologic anatomy of the occipital bone. J Spinal Disord. 2001 Dec;14(6):500-3. [PubMed]

17. Park SK, Yang DJ, Kim JH, Heo JW, Uhm YH, Yoon JH. Analysis of mechanical properties of cervical muscles in patients with cervicogenic headache. J Phys Ther Sci. 2017 Feb;29(2):332-335. [PMC free article] [PubMed]

18. Sillevis R, Hogg R. Anatomy and clinical relevance of sub occipital soft tissue connections with the dura mater in the upper cervical spine. PeerJ. 2020;8:e9716. [PMC free article] [PubMed]

19. Bogduk N. The anatomical basis for cervicogenic headache. J Manipulative Physiol Ther. 1992 Jan;15(1):67-70. [PubMed]

20. Sadashivaiah J, Wilson R, McLure H, Lyons G. Double-space combined spinal-epidural technique for elective caesarean section: a review of 10 years' experience in a UK teaching maternity unit. Int J Obstet Anesth. 2010 Apr;19(2):183-7. [PubMed]

21. Malhotra S. All patients with a postdural puncture headache should receive an epidural blood patch. Int J Obstet Anesth. 2014 May;23(2):168-70. [PubMed]

22. Thew M, Paech MJ. Management of postdural puncture headache in the obstetric patient. Curr Opin Anaesthesiol. 2008 Jun;21(3):288-92. [PubMed]

23. Girma T, Mergia G, Tadesse M, Assen S. Incidence and associated factors of post dural puncture headache in cesarean section done under spinal anesthesia 2021 institutional based prospective single-armed cohort study. Ann Med Surg (Lond). 2022 Jun;78:103729. [PMC free article] [PubMed]

24. Abdelraouf M, Salah M, Waheb M, Elshall A. Suboccipital Muscles Injection for Management of Post-Dural Puncture Headache After Cesarean Delivery: A Randomized-Controlled Trial. Open Access Maced J Med Sci. 2019 Feb 28;7(4):549-552. [PMC free article] [PubMed]

25. Fakhran S, Qu C, Alhilali LM. Effect of the Suboccipital Musculature on Symptom Severity and Recovery after Mild Traumatic Brain Injury. AJNR Am J Neuroradiol. 2016 Aug;37(8):1556-60. [PMC free article] [PubMed]

26. Hack GD, Koritzer RT, Robinson WL, Hallgren RC, Greenman PE. Anatomic relation between the rectus capitis posterior minor muscle and the dura mater. Spine (Phila Pa 1976). 1995 Dec 01;20(23):2484-6. [PubMed]

27. Taylor JR, Finch PM. Neck sprain. Aust Fam Physician. 1993 Sep;22(9):1623-5, 1627, 1629. [PubMed]

28. Moraska AF, Schmiege SJ, Mann JD, Butryn N, Krutsch JP. Responsiveness of Myofascial Trigger Points to Single and Multiple Trigger Point Release Massages: A Randomized, Placebo Controlled Trial. Am J Phys Med Rehabil. 2017 Sep;96(9):639-645. [PMC free article] [PubMed]

29. Cohen SP. Epidemiology, diagnosis, and treatment of neck pain. Mayo Clin Proc. 2015 Feb;90(2):284-99. [PubMed]