Οι όροι Ιδιοδεκτικότητα ή Κιναισθητική Ικανότητα, αν και δεν αποτελούν μέρος του καθημερινού λεξιλογίου μας, περιγράφουν την λειτουργία που είναι απαραίτητη για την κάθε μας κίνηση ή δραστηριότητα.

Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα είναι εκείνο που κατευθύνει τους μύες ώστε οι κινήσεις μας να είναι εφικτές. Η Ιδιοδεκτικότητα, γνωστή και ως έκτη αίσθηση, είναι η δυνατότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος να φέρνει σε επαφή και να συντονίζει τα διάφορα τμήματα του σώματος μεταξύ τους. Να γνωρίζει, δηλαδή, το κάθε τμήμα του σώματος πώς θα κινηθεί σε σχέση με ένα άλλο. Περιγράφει την ικανότητά μας να ακουμπήσουμε, για παράδειγμα, με την άκρη τού δακτύλου την μύτη μας, ή να περπατήσουμε προς τα εμπρός σε ευθεία γραμμή.

Ο όρος Κιναισθητική Ικανότητα περιγράφει την ικανότητα του σώματος να συντονίζει την κίνηση και να «αντιλαμβάνεται» την θέση του στον χώρο και τον χρόνο. Για παράδειγμα, οι χορεύτριες ενός μπαλέτου πρέπει να έχουν μεγάλη κιναισθητική ικανότητα, ώστε να κινούνται αρμονικά μεταξύ τους και να μην πέφτει η μια πάνω στην άλλη.

Η ιδιοδεκτικότητα είναι μια «εσωτερική αίσθηση» (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα), ενώ η κιναισθητική ικανότητα μια «εξωτερική αίσθηση» (το σώμα σε σχέση με τον χώρο και τον χρόνο). Εντούτοις συνεργάζονται και η μία επηρεάζει άμεσα την άλλη. Το άθλημα του σκι αποτελεί ένα καλό παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ τους: Απαιτεί από το σώμα, αυτόματα, να συντονίζει και να κινεί τα μέλη του ώστε να παραμένει όρθιο (ιδιοδεκτικότητα), αλλά ταυτόχρονα να γνωρίζει την θέση του σώματος σε σχέση με τα πέδιλα του σκι και την ανάλογη κλίση (κιναισθητική ικανότητα).

Ο βαθμός ιδιοδεκτικότητας ή κιναισθητικής ικανότητας ποικίλλει στους ανθρώπους. Η ικανότητα αυτή μπορεί να μειωθεί, ως αποτέλεσμα ενός τραυματισμού ή κάποιας παθολογικής κατάστασης, αλλά και να βελτιωθεί με την ανάλογη εξάσκηση. Η δυνατότητα να βελτιωθεί η κιναισθητική ικανότητα εξαρτάται από την καλή ιδιοδεκτικότητα. Για παράδειγμα, αν κάποιος περπατά σε ένα βραχώδες μονοπάτι, πρέπει να μπορεί να παραμείνει όρθιος, να μη πέσει ή στραμπουλίξει τον αστράγαλό του, και στην συνέχεια να προσαρμόσει την κίνησή του σε αυτού του είδους την επιφάνεια. Άνθρωποι όλων των ηλικιών και ικανοτήτων μπορούν να ευεργετηθούν από την εξάσκηση αυτών των ικανοτήτων.

Τα παιδιά κατά την ανάπτυξή τους παρουσιάζουν, συχνά, μια ορμητικότητα που τα κάνει να φαίνονται χωρίς συντονισμό στις κινήσεις τους. Ηλικιωμένοι άνθρωποι, συχνά, χάνουν την ικανότητα συντονισμού και ισορροπίας. Πολλές παθήσεις ή φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν αυτές τις ικανότητες. Αθλητές, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες, έχουν ανάγκη να βελτιώσουν τις ικανότητές τους μέσω της βελτίωσης της ιδιοδεκτικότητας και της κιναισθησίας.

Η ιδιοδεκτικότητα και η κιναισθητική ικανότητα βελτιώνεται με ειδικές ασκήσεις, που σχεδιάζει ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες του κάθε ατόμου ο φυσικοθεραπευτής. Κατάλληλες ασκήσεις για την βελτίωση της ιδιοδεκτικότητας είναι εκείνες που εξασκούν την ισορροπία, ενώ για την κιναισθητική ικανότητα είναι οι ασκήσεις συντονισμού και επανεκπαίδευσης κινήσεων.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

• Σταθείτε κοντά σε ένα πάγκο, ακουμπώντας ελαφρά τα χέρια για ασφάλεια. Σηκώστε το ένα πόδι από το έδαφος και κλείστε τα μάτια. Χωρίς να χρησιμοποιείτε τα χέρια για ισορροπία, κάντε βαθύ κάθισμα με το ένα πόδι. Επαναφορά (Ιδιοδεκτικότητα).
• Τοποθετήστε τέσσερα άδεια κουτιά αναψυκτικών στην σειρά, και σε απόσταση το ένα από  το άλλο τέτοια  που να σας επιτρέπει να σταθείτε ανάμεσά τους. Έχοντας τα κουτιά αριστερά σας, μεταφέρετε πρώτα το αριστερό πόδι ανάμεσα από τα πρώτα δύο κουτιά και στην συνέχεια το δεξί, χωρίς να τα μετακινήσετε. Επαναλάβατε μέχρι να περάσετε από όλα τα κουτιά και στην συνέχεια επαναλάβετε την άσκηση προς την αντίθετη κατεύθυνση (Κιναισθητική ικανότητα).

Σε οργανωμένα κέντρα Φυσικοθεραπείας υπάρχουν ειδικά σχεδιασμένα μηχανήματα -με την χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και μιας ασταθούς επιφάνειας-  όπου με επιστημονικό τρόπο γίνεται επανεκπαίδευση της ιδιοδεκτικότητας και της κιναισθητικής ικανότητας του ατόμου, πάντα υπό την επίβλεψη του φυσικοθεραπευτή.