11 Δεκεμβρίου 2018

Κατηγορία

Άσκηση

# Topics

άσκηση, ασκήσεις, άσκηση και υγεία, άσκηση και καρκίνος

Social sharing

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ

Νεότερες μελέτες όμως έδειξαν ότι η άσκηση δεν είναι μόνο ασφαλής κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου, αλλά μπορεί βελτιώσει τη λειτουργικότητα και την ποιότητα της ζωής του ασθενή. Φυσικά το πρόγραμμα άσκησης θα πρέπει είναι ασφαλές, να σέβεται τα όρια και τις δυνατότητες του ασθενή, αλλά ταυτόχρονα να ικανοποιεί τις ανάγκες του με τον καλύτερο τρόπο.

Στο παρελθόν σε ασθενείς που υποβάλλονταν σε θεραπεία για καρκίνο τους συμβούλευαν να ξεκουραστούν ή να μειώσουν τη σωματική τους δραστηριότητα. Αυτή είναι μια καλή συμβουλή αν η κίνηση προκαλεί πόνο, ταχυκαρδία ή δύσπνοια. Νεότερες μελέτες όμως έδειξαν ότι η άσκηση δεν είναι μόνο ασφαλής κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου, αλλά μπορεί βελτιώσει τη λειτουργικότητα και την ποιότητα της ζωής του ασθενή. Φυσικά το πρόγραμμα άσκησης θα πρέπει είναι ασφαλές, να σέβεται τα όρια και τις δυνατότητες του ασθενή, αλλά ταυτόχρονα να ικανοποιεί τις ανάγκες του με τον καλύτερο τρόπο.

Νεοπλασματικές παθήσεις μπορούν να παρουσιασθούν σχεδόν σε όλα τα οργανικά συστήματα του ανθρώπου. Αυτή η ακανόνιστη ανάπτυξη τραυματίζει και θέτει σε κίνδυνο οργανικά συστήματα που λειτουργούν φυσιολογικά. Οι ασθενείς με καρκίνο έχουν ένα ευρύ φάσμα αναγκών. Τόσο από τη φύση της νόσου, όσο και από τη θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθούν.

Η αποκατάσταση είναι ζωτικής σημασίας για αυτούς τους ασθενείς, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μιας μακροχρόνιας ανικανότητας, δίνοντας τους τη δυνατότητα να κερδίσουν την λειτουργική τους ανεξαρτησία, μετά από μια επιθετική θεραπευτική προσέγγιση.

Ενδεικτικά αναφέρω μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2016, που αφορούσε ασθενείς με καρκίνο του μαστού:

ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑ ΚΑΙ ΒΛΑΒΕΣ ΣΤΟ ΑΝΩ ΑΚΡΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ - ΜΕ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΦΡΟΥΡΟ ΛΕΜΦΑΔΕΝΑ: ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΥ

Οι ασθενείς εμφάνισαν:

• 8% λεμφοίδημα
• 50% πόνο
• 30% μειωμένο εύρος κίνησης στον σύστοιχο ώμο
• 8% μειωμένη δύναμη λαβής στο χέρι
• 49% διαταραγμένη λειτουργικότητα ώμου

Δηλαδή 1 στους 2, ένα χρόνο μετά ανέφερε πόνο και λειτουργική διαταραχή!

Η θεραπευτική προσέγγιση του καρκίνου, είναι μερικές φορές επιθετική, επηρεάζοντας την φυσική κατάσταση των ασθενών, περιορίζοντας την δυνατότητα ανεξαρτησίας και κάποιες φορές αυτοεξυπηρέτησης των. Η θεραπευτική προσέγγιση σε σχέση με την Αποκατάσταση του καρκινοπαθούς ασθενή οριοθετήθηκε στις Η.Π.Α (Πρόεδρος Νίξον) με την National Cancer Act του 1971. Με την νομοθεσία αυτή δηλώνεται με τον πιο επίσημο τρόπο η Αποκατάσταση ως αντικειμενικός στόχος, ενώ εγκρίνονται κεφάλαια για την εκπαίδευση και την έρευνα προς αυτήν την κατεύθυνση.

Οι στόχοι της αποκατάστασης σε ασθενείς με καρκίνο περιλαμβάνουν:

• Ψυχοκοινωνική υποστήριξη
• Βελτίωση της σωματικής λειτουργικότητας
• Επαγγελματικός προσανατολισμός
• Επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο
(National Cancer Rehabilitation Planning Conference, 1972)

Σήμερα έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι οι καρκινοπαθείς έχουν σημαντικό όφελος όταν διατηρούν ένα επίπεδο καλής σωματικής δραστηριότητας, τόσον κατά τη διάρκεια όσο και μετά το πέρας της αντικαρκινικής θεραπείας.

Η επιτροπή ειδικών σύνταξης των οδηγιών της Αμερικανικής Αθλητιατρικής Εταιρείας (ACSM) κατέληξε στο γενικό συμπέρασμα ότι υπάρχουν πλέον επαρκείς ενδείξεις ότι η άσκηση είναι ασφαλής και πρόσφορος συμπληρωματική θεραπεία στον καρκίνο, με εφαρμογές τόσο κατά τη διάρκεια της αντικαρκινικής θεραπείας, όσο και κατά την αποθεραπεία, για όλους τους τύπους καρκίνου που εξετάστηκαν έως σήμερα (όπως είναι ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη, του παχέος εντέρου, αιματολογικοί και γυναικολογικοί καρκίνοι).

Οι συστάσεις αυτές είναι σε απόλυτη συμφωνία με εκείνες της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (ΑSCO).

Παρόλα αυτά και δεδομένου της μεγάλης ετερογένειας των κλινικών συμπτωμάτων αλλά και της ετερογένειας του κλινικού σταδίου της νόσου ανά περίπτωση, δεν είναι δυνατό να οριστεί ένα ενιαίο και ακριβούς σύστασης «πρωτόκολλο θεραπευτικής άσκησης» βάσει των αρχών της «Φυσιολογίας της Άσκησης» με προκαθορισμένη συχνότητα, ένταση, διάρκεια και είδος (FITΤ)

Ενδεικτικά προτείνεται 30'-60' σωματικής δραστηριότητας, μέτριας έως υψηλής έντασης, τουλάχιστον 3-5 ημέρες την εβδομάδα. Τα πρωτόκολλα θεραπευτικής άσκησης διαφοροποιούνται ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου και απαιτούν την εξατομίκευση της προτεινόμενης άσκησης.

Μέχρι σήμερα, παρότι δεν υπάρχουν συστάσεις σχετικά με την επίβλεψη του προτεινόμενου πρωτοκόλλου θεραπευτικής άσκησης και του χώρου εφαρμογής του (πχ. στο σπίτι, σε εργαστήριο φυσικοθεραπείας, ή ενδονοσοκομειακά), καθίσταται όμως φανερό ότι η θεραπευτική ομάδα, αποτελούμενη από διάφορες ειδικότητες, με επίκεντρο τον ασθενή, συντονίζει την προσπάθεια. Συναποφασίζουν το επίπεδο της έντασης, διάρκειας και τύπου της άσκησης αλλά και το επίπεδο της ιατρικής επίβλεψης που χρειάζεται ανά περίπτωση και εξατομικευμένα.

Πώς η άσκηση μπορεί να βοηθήσει;

Ο οργανισμός Cancer Research UK, στις οδηγίες του για ασθενείς με καρκίνο, αναφέρει πως υπάρχουν μελέτες που διαπιστώνουν:

1) Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού είχαν λιγότερες πιθανότητες να είναι αγωνιώδης ή να εμφανίζουν κατάθλιψη, αν έκαναν άσκηση για μισή ώρα/τέσσερις φορές την εβδομάδα. Όσο πιο γρήγορα ξεκινούσαν την άσκηση, μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας τους, τόσο καλύτερα ένιωθαν. Μελέτες επισημαίνουν ότι ένα χρόνο μετά τη διάγνωσή τους, 4 στις 10 γυναίκες εμφανίζουν κατάθλιψη, οπότε η άσκηση θα μπορούσε να είναι χρήσιμη γι' αυτές.

2) Η άσκηση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της κόπωση κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου. Ενδεικτικά αναφέρεται μελέτη όπου οι ερευνητές επέλεξαν 38 άτομα, που υποβάλλονταν σε ακτινοθεραπεία, είτε για καρκίνο του μαστού, είτε για καρκίνο του προστάτη. Ζήτησαν τυχαία από τους μισούς να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα μέτριας άσκησης το σπίτι. Μετά από 4 εβδομάδες, η ομάδα άσκησης έκανε περισσότερα από τα 10.000 βήματα/ημερησίως, που αντιστοιχούν σε υγιείς ανθρώπους.

3) Μία άλλη μελέτη αφορά ένα πρόγραμμα άσκησης για νοσοκομειακούς ασθενείς, που υποβάλλονταν σε εντατική θεραπεία. Εκείνοι που ακολούθησαν το πρόγραμμα άσκησης ήταν σε καλύτερη φόρμα, ενώ εμφάνιζαν λιγότερη κόπωση.

4) Ασκήσεις που προσφέρουν φόρτιση στον σκελετό, όπως είναι το έντονο βάδισμα, ελαφρύ τρέξιμο, κωπηλασία κ.α. προστατεύουν τον ασθενή από οστεοπόρωση. Η οστεοπόρωση αποτελεί κίνδυνο για πολλές γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, που εμφανίζουν ορμονικά εξαρτώμενους καρκίνους και έτσι δεν μπορούν να λάβουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.

Εφιστά την προσοχή:

1. Μεγάλη προσοχή απαιτείται σε ασθενείς με μεταστάσεις στα οστά. Επιβάλλεται να αποφεύγεται η υπερβολική φόρτιση οπότε ασκήσεις σε νερό είναι μια καλή λύση. Επίσης ασκήσεις χωρίς σημαντική φόρτιση όπως είναι η γίογκα.

2. Οι ασθενείς με χαμηλή ανοσία λόγω της θεραπείας πρέπει να αποφεύγουν την άσκηση σε δημόσια γυμναστήρια. Η θεραπευτική ομάδα θα αποφασίσει πότε είναι ασφαλές να αρχίσουν να γυμνάζονται στο γυμναστήριο με άλλους ανθρώπους.

3. Κάποιοι ασθενείς έχουν απώλεια της αίσθησης, ή αισθάνονται καρφίτσες και βελόνες, στα χέρια και τα πόδια τους, λόγω της θεραπείας. Αυτό ονομάζεται περιφερική νευροπάθεια. Αν συμβαίνει αυτό, ίσως είναι καλύτερο να χρησιμοποιούν στατικό ποδήλατο από το να κάνουν άλλους τύπους άσκησης που φέρουν φόρτιση.

4. Γυναίκες με καρκίνο του μαστού: Οι ασκήσεις με προοδευτικά αυξανόμενη αντίσταση στα άνω άκρα δεν αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης λεμφοιδήματος, με την προϋπόθεση ότι τα συμπτώματα παρακολουθούνται στενά και αντιμετωπίζονται άμεσα αν εμφανιστούν

Στις κατευθυντήριες γραμμές ο οργανισμός Cancer Research προτείνει επίσης συγκεκριμένους στόχους άσκησης για τους επιζήσαντες του καρκίνου. Αναλυτικά:

1. Οι ενήλικες ηλικίας 18 έως 64 ετών πρέπει να κάνουν μέτρια αερόβια άσκηση τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα ή έντονη αερόβια άσκηση για 75 λεπτά την εβδομάδα.

2. Οι ενήλικες άνω των 65 ετών πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες συστάσεις για άτομα ηλικίας 18 έως 64 ετών, αν είναι δυνατόν. Ακόμα, εάν οι χρόνιες καταστάσεις περιορίζουν τη δραστηριότητά τους, πρέπει να προσπαθούν να είναι όσο το δυνατόν πιο δραστήριοι και να αποφύγουν να είναι ανενεργοί για μεγάλες χρονικές περιόδους.

3. Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν σε ένα δομημένο πρόγραμμα άσκησης (μέσω ενός προγράμματος υποστήριξης του καρκίνου, για παράδειγμα), καθώς πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να ακολουθήσουν ατομικά ένα πρόγραμμα άσκησης μετά από θεραπεία καρκίνου.

Το Ελληνικό Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕ.Σ.Υ), συμμετέχοντας στο πρόγραμμα "Exercise is Medicine", δηλαδή «Η άσκηση είναι φάρμακο» οπότε ως φάρμακο πρέπει να συνταγογραφείται, έχει συντάξει Πρωτόκολλα Θεραπευτικής Άσκησης για ασθενείς με καρκίνο:

Επίσης δίνονται οδηγίες:

• ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ

• ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

• Ιατρικές αξιολογήσεις για καρκινοπαθείς πριν την έναρξη προγράμματος άσκησης

• Αντενδείξεις για την έναρξη της άσκησης, αιτίες διακοπής της άσκησης και κίνδυνοι τραυματισμού για τους επιβιώσαντες από καρκίνο

Όλες τις οδηγίες του ΚΕ.Σ.Υ. μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να τις βρει στο διαδίκτυο. Στη παρουσίαση αυτή κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν οι αρχές εφαρμογής του πρωτοκόλλου θεραπευτικής άσκησης που συστήνονται.

ΑΡΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΩΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ

cancer reh

• Απαιτείται γνώση της διαφορετικής επίδρασης του προτεινόμενου πρωτοκόλλου θεραπευτικής άσκησης στα συμπτώματα όσων ασθενών είναι υπό θεραπεία.

• Εκτίμηση για την κλιμάκωση της θεραπευτικής άσκησης στους καρκινοπαθείς σε σύγκριση με τους υγιείς ενήλικες. Εάν η προοδευτική αύξηση του επιπέδου έντασης της άσκησης οδηγήσει σε αύξηση της κόπωσης ή κάποιου άλλου ανεπιθύμητου συμπτώματος, τότε οι αρχές «FIΤT» του πρωτοκόλλου θεραπευτικής άσκησης θα πρέπει να μειωθούν σε τέτοιο επίπεδο που να είναι καλύτερα ανεκτό.

• Οι καρκινοπαθείς που έχουν ολοκληρώσει τη αντικαρκινική θεραπεία μπορούν ν' αυξήσουν σταδιακά τη διάρκεια της θεραπευτικής άσκησης, εφόσον αυτή είναι ανεκτή και δεν επιδεινώνονται τα συμπτώματα ή οι παρενέργειες της θεραπείας.

• Εφόσον το πρωτόκολλο θεραπευτικής άσκησης είναι ανεκτό, χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις στα συμπτώματα ή τις παρενέργειες της θεραπείας, η προτεινόμενη άσκηση μπορεί να είναι τόση όση και των υγιών.

• Υπάρχουν πρόσφατες ενδείξεις ότι η καρδιακή συχνότητα εφεδρείας (ΚΣεφ) ίσως είναι λιγότερο αξιόπιστη για την παρακολούθηση της έντασης της αερόβιας άσκησης στους καρκινοπαθείς. Συστήνεται στις παραπάνω περιπτώσεις να χρησιμοποιείται η κλίμακα υποκειμενικής αντίληψης της κόπωσης για την παρακολούθηση της έντασης της άσκησης.

• Όσοι εμφανίζουν λεμφοίδημα θα πρέπει να φορούν συμπιεστικά ενδύματα κατά τη διάρκεια της άσκησης με αντιστάσεις.

• Οι καρκινοπαθείς του μαστού ή άλλου γυναικολογικού καρκίνου, ενδεχομένως να χρειάζεται να ξεκινήσουν άσκηση με αντιστάσεις υπό επίβλεψη.

• Ασκήσεις ευλυγισίας μπορούν να εφαρμοστούν ακόμα και κατά τη διάρκεια της αντικαρκινικής θεραπείας. Πρέπει να δίδεται έμφαση στις αρθρώσεις που υπάρχει περιορισμός του εύρους κίνησης, εξαιτίας χειρουργικής επέμβασης, χρήσης κορτικοστεροειδών και/ή ακτινοθεραπείας.

• Τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι ακόμα και τα άτομα που υποβάλλονται σε συστηματικές αντικαρκινικές θεραπείες μπορούν να αυξήσουν τη συχνότητα της σωματικής δραστηριότητας.

• Οι πολλές μικρής χρονικής διάρκειας συνεδρίες θεραπευτικής άσκησης ημερησίως μπορεί να είναι περισσότερο ωφέλιμες σε σύγκριση με μία συνεδρία άσκησης την ημέρα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της συστηματικής αντικαρκινικής θεραπείας (εδώ βέβαια προκύπτουν διαδικαστικά θέματα λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη φυσικοθεραπευτών στα ογκολογικά νοσοκομεία).

Υπάρχουν θέματα ασφάλειας που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την άσκηση των ασθενών με καρκίνο

• Σε γενικές γραμμές, δεν θα πρέπει να πραγματοποιείται άσκηση αμέσως μετά το χειρουργείο σε όσους παρουσιάζουν σοβαρή αναιμία, ενεργό λοίμωξη, ή η κατάστασή τους επιδεινώνεται.

• Όπως συμβαίνει και με άλλους πληθυσμούς, οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη σωματική δραστηριότητα πρέπει να εξισορροπούνται έναντι των κινδύνων που απορρέουν από την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας για τους καρκινοπαθείς.

• Όμοια με τους υπόλοιπους πληθυσμούς, η άσκηση πρέπει να σταματάει εάν εμφανιστούν ασυνήθιστα συμπτώματα (π.χ., ζάλη, ναυτία, πόνος στο στήθος).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• American College of Sports Medicine roundtable on exercise guidelines for cancer survivors, KH Schmitz and others, Medicine and Science in Sports and Exercise, 2010, Volume 42, Issue 7
• Benefits of supervised group exercise programme for women being treated for early stage breast cancer: pragmatic randomised controlled trial, N Mutrie and others, BMJ, 2007, Volume 334
• Cancer Research UK Clinical Trials Database, Accessed, 2015
• Physical Activity during Cancer Treatment (PACT) Study: design of a randomised clinical trial, MJ Velthuis and others, BMC Cancer, 2010, Volume 10, Issue 272
• UK physical activity guidelines, Department of Health, 2011
• American Cancer Society
• http://www.cancer.org
• American College of Sport Medicine
• http://www.acsm.org to acces the expert panel report on exercise and cancer National Acadeemies Press
• http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=11468#toc From Cancer Patient to Survivor: Lost in Transition

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑΣ, MSc, Υπ. Διδάκτορας

Φυσικοθεραπευτής

Στην ίδια κατηγορία

Τελευταία άρθρα

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΟΥΣ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

04 Οκτωβρίου 2025 | Αθηνάς Κατσιμήτρου - Τιγγινάγκα, Mld/Cdt | Καρκίνος του Μαστού

Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα του άνω άκρου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες επιπλοκές της θεραπείας του καρκίνου του μαστού, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των γυναικών.

ΑΥΧΕΝΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ

04 Οκτωβρίου 2025 | Χαράλαμπος Τιγγινάγκας MSc, Υπ. Διδάκτορας | Αυχενικό Σύνδρομο

Ο αυχενικός πόνος και το αίσθημα δυσκαμψίας, ή "πιασίματος" στον αυχένα είναι από τις συχνότερες αιτίες αναζήτησης ιατρικής βοήθειας στον σύγχρονο κόσμο.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΘΩΡΑΚΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

03 Οκτωβρίου 2025 | Χαράλαμπος Τιγγινάγκας MSc, Υπ. Διδάκτορας | Σύνδρομο Θωρακικής εξόδου

Το Σύνδρομο Θωρακικής Εξόδου συνιστά μια ετερογενή και αμφιλεγόμενη νοσολογική οντότητα με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινή λειτουργία και δραστηριότητα του ατόμου.

ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΑΛΩΤΕΣ ΣΤΟ STRESS ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΟΥΝ

03 Οκτωβρίου 2025 | Χαράλαμπος Τιγγινάγκας MSc, Υπ. Διδάκτορας | Άγχος - stress

Το stress – ή αλλιώς άγχος – είναι η φυσική αντίδραση του σώματος όταν νιώθει πίεση, ή απειλή. Ωστόσο, δεν το βιώνουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο∙ για κάποιους γίνεται απλή πρόκληση, ενώ για άλλους βαριά καθημερινή δοκιμασία.

stressed woman siting at desk in office surrounded Σε μικρές δόσεις το stress μπορεί να λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη, όμως όταν γίνεται χρόνιο ή υπερβολικό διαβρώνει την ψυχική και σωματική υγεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 2020), το stress θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για την υγεία στον 21ο αιώνα, επηρεάζοντας τόσο την ποιότητα ζωής, όσο και την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων. Υπάρχουν κατηγορίες τού πληθυσμού που αποδεικνύονται πιο ευάλωτες είτε λόγω βιολογικών παραγόντων, είτε λόγω κοινωνικών και επαγγελματικών συνθηκών, είτε λόγω ιδιαίτερων απαιτήσεων στη ζωή τους. Η κατανόηση αυτών των ομάδων είναι κρίσιμη, καθώς βοηθά στην ανάπτυξη πιο στοχευμένων στρατηγικών πρόληψης και παρέμβασης.

Ευάλωτες κατηγορίες ανθρώπων στο stress

Παιδιά και έφηβοι: Τα παιδιά και οι έφηβοι βιώνουν stress που προκαλείται από ποικίλες πηγές: τις σχολικές απαιτήσεις, τις εξετάσεις, τον κοινωνικό ανταγωνισμό, ακόμη και από την πίεση που ασκούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το παιδικό και εφηβικό νευρικό σύστημα βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, γεγονός που καθιστά αυτήν την ομάδα περισσότερο εκτεθειμένη στις αρνητικές συνέπειες του άγχους. Έρευνες δείχνουν ότι η παιδική έκθεση σε χρόνιο stress συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αγχωδών διαταραχών, κατάθλιψης, αλλά και σωματικών παθήσεων στην ενήλικη ζωή (Shonkoff et al., 2012).
Νεαροί ενήλικες και φοιτητές: Οι φοιτητές και οι νεαροί ενήλικες καλούνται να διαχειριστούν την μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση, γεγονός που συνοδεύεται από ακαδημαϊκές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. Η αβεβαιότητα για το μέλλον, η πίεση για επαγγελματική αποκατάσταση και οι οικονομικές δυσκολίες καθιστούν αυτήν την ομάδα ιδιαίτερα ευάλωτη στο άγχος (Beiter et al., 2015).
Εργαζόμενοι σε απαιτητικά επαγγέλματα: Το εργασιακό stress αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές άγχους στη σύγχρονη κοινωνία. Ιδιαίτερα εκτεθειμένοι είναι οι επαγγελματίες υγείας, οι εκπαιδευτικοί, οι εργαζόμενοι σε θέσεις ευθύνης, αλλά και όσοι απασχολούνται σε ασταθή, ή χαμηλά αμειβόμενα επαγγέλματα. Το φαινόμενο της «επαγγελματικής εξουθένωσης» (burnout) έχει λάβει διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας (Maslach & Leiter, 2016).
Γυναίκες: Οι γυναίκες αναφέρονται συχνά στη βιβλιογραφία ως πιο ευάλωτες στο stress, όχι μόνο λόγω βιολογικών παραγόντων (ορμονικές διακυμάνσεις, εγκυμοσύνη, εμμηνόπαυση), αλλά και λόγω του κοινωνικού ρόλου που καλούνται να διαδραματίσουν. Ο συνδυασμός επαγγελματικών, οικογενειακών και κοινωνικών απαιτήσεων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα άγχους (APA, 2019).
Φροντιστές ασθενών και γονείς παιδιών με ειδικές ανάγκες: Οι άνθρωποι που φροντίζουν άτομα με χρόνιες ασθένειες ή αναπηρίες συχνά βιώνουν έντονο και παρατεταμένο stress, γνωστό και ως «stress φροντιστή». Πρόκειται για μια κατηγορία που παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, σωματικής κόπωσης και κοινωνικής απομόνωσης (Schulz & Sherwood, 2008).
Άτομα με χρόνια νοσήματα: Ο χρόνιος πόνος, οι σωματικοί περιορισμοί και η συνεχής αβεβαιότητα για την πορεία τής υγείας συνδέονται με υψηλά επίπεδα stress. Ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, ή καρκίνο αναφέρουν συχνά έντονο άγχος, το οποίο με τη σειρά του επιδεινώνει την πορεία τής ασθένειας (Cohen et al., 2007).
Ηλικιωμένοι: Η τρίτη ηλικία χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές: απώλεια αγαπημένων προσώπων, συνταξιοδότηση, μείωση φυσικών ικανοτήτων. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να αυξήσουν την ψυχική πίεση και το αίσθημα μοναξιάς, καθιστώντας τούς ηλικιωμένους ευάλωτους σε αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές (Gum et al., 2009).

Επιπτώσεις του stress στην υγεία

african american businesswoman trying to concentra Το χρόνιο stress δεν είναι απλώς ένα ψυχολογικό βάρος· επηρεάζει ολόκληρο τον οργανισμό. Μεταξύ άλλων:

Ενισχύει τη λειτουργία τού συμπαθητικού νευρικού συστήματος και αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης.
Συνδέεται με υπέρταση, καρδιαγγειακά νοσήματα και μεταβολικές διαταραχές.
Αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Επιβαρύνει την ψυχική υγεία, οδηγώντας σε κατάθλιψη, αϋπνία κ.ά.
Μειώνει την ποιότητα ζωής και την ανθεκτικότητα σε νέες προκλήσεις.

Στρατηγικές αντιμετώπισης του stress

Η διαχείριση του stress απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση. Οι στρατηγικές περιλαμβάνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής, ψυχολογική υποστήριξη, αλλά και σωματοθεραπευτικές μεθόδους.

1. Τρόπος ζωής

Σωματική άσκηση: Η τακτική άσκηση μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης και αυξάνει τις ενδορφίνες.
Διατροφή: Ισορροπημένη διατροφή με επαρκή θρεπτικά συστατικά στηρίζει την ψυχική και σωματική ανθεκτικότητα.
Ύπνος: Ο ποιοτικός ύπνος αποτελεί θεμέλιο για την αποκατάσταση του νευρικού συστήματος.
Κοινωνική υποστήριξη: Οι διαπροσωπικές σχέσεις μειώνουν το αίσθημα απομόνωσης.

2. Ψυχολογικές παρεμβάσεις

Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT): Αποτελεσματική στη διαχείριση δυσλειτουργικών σκέψεων.
Mindfulness και διαλογισμός: Ενισχύουν την επίγνωση και μειώνουν τη ροπή προς το άγχος.
Ομαδική θεραπεία, ή ομάδες υποστήριξης: Δημιουργούν αίσθημα κοινότητας.

3. Σωματοθεραπευτικές προσεγγίσεις και η Κρανιοϊερή Θεραπεία Upledger

osteopathy patient getting treatment massage1 Η κρανιοϊερή θεραπεία (CranioSacral Therapy – CST) που αναπτύχθηκε από τον Dr. John Upledger αποτελεί μια ήπια, μη επεμβατική μέθοδο χειροθεραπείας που εστιάζει στη ρύθμιση του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος μέσω της βελτίωσης της λειτουργικότητας του κρανιοϊερού συστήματος –δηλαδή του συστήματος των μεμβρανών και του εγκεφαλονωτιαίου υγρού που περιβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Με απαλές πιέσεις, ο θεραπευτής διευκολύνει την απελευθέρωση περιορισμών στους ιστούς, ενισχύοντας την αυτορρύθμιση του οργανισμού. Έρευνες υποδεικνύουν ότι η CST μπορεί να μειώσει τα επίπεδα άγχους, να βελτιώσει τον ύπνο και να ενισχύσει την αίσθηση χαλάρωσης (Matarán-Peñarrocha et al., 2011). Ιδιαίτερα για άτομα με χρόνιο stress, η κρανιοϊερή θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε άλλες παρεμβάσεις, επιτρέποντας στο σώμα να ανακτήσει ισορροπία.

4. Ενσωμάτωση στην καθημερινότητα

executives doing yoga Η αντιμετώπιση του stress δεν μπορεί να βασιστεί σε μεμονωμένες παρεμβάσεις. Χρειάζεται καθημερινή φροντίδα:

Σταθερό πρόγραμμα ύπνου και ξεκούρασης.
Συνειδητή ενασχόληση με δραστηριότητες που προσφέρουν χαρά.
Προγραμματισμένη συμμετοχή σε πρακτικές χαλάρωσης (αναπνοές, γιόγκα, CST).
Αναγνώριση των προσωπικών ορίων και διεκδίκηση ισορροπίας σε επαγγελματική και προσωπική ζωή.

Συμπεράσματα

Το stress είναι πια κομμάτι τής καθημερινότητας, αλλά δεν βαραίνει όλους με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν ομάδες που το νιώθουν πιο έντονα –από τα παιδιά και τους φοιτητές, μέχρι τους εργαζόμενους, τις γυναίκες, τους φροντιστές, τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας και τους ηλικιωμένους. Η διαχείριση του stress απαιτεί ολιστική προσέγγιση που να περιλαμβάνει υγιεινό τρόπο ζωής, ψυχολογική υποστήριξη και σωματοθεραπευτικές παρεμβάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η κρανιοϊερή θεραπεία Upledger μπορεί να προσφέρει ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση της αυτορρύθμισης του οργανισμού και την καλλιέργεια βαθιάς χαλάρωσης. Η πρόληψη και η διαχείριση του stress δεν είναι πολυτέλεια· είναι απαραίτητη επένδυση για την υγεία, την ποιότητα ζωής και την κοινωνική ευημερία.

Πηγές

American Psychological Association (APA). (2019). Stress in America: Stress and current events.
Beiter, R., Nash, R., McCrady, M., Rhoades, D., Linscomb, M., Clarahan, M., & Sammut, S. (2015). The prevalence and correlates of depression, anxiety, and stress in a sample of college students. Journal of Affective Disorders, 173, 90-96.
Cohen, S., Janicki-Deverts, D., & Miller, G. E. (2007). Psychological stress and disease. JAMA, 298(14), 1685–1687.
Gum, A. M., King-Kallimanis, B., & Kohn, R. (2009). Prevalence of mood, anxiety, and substance-abuse disorders for older Americans in the National Comorbidity Survey–Replication. American Journal of Geriatric Psychiatry, 17(9), 769-781.
Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103–111.
Matarán-Peñarrocha, G. A., Castro-Sánchez, A. M., García, G. C., Moreno-Lorenzo, C., Carretero, T. L., & Zafra, M. Á. (2011). Influence of craniosacral therapy on anxiety, depression and quality of life in patients with fibromyalgia. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2011, 178769.
Schulz, R., & Sherwood, P. R. (2008). Physical and mental health effects of family caregiving. American Journal of Nursing, 108(9 Suppl), 23–27.
Shonkoff, J. P., Boyce, W. T., & McEwen, B. S. (2012). Neuroscience, molecular biology, and the childhood roots of health disparities: Building a new framework for health promotion and disease prevention. JAMA, 301(21), 2252–2259.
World Health Organization (WHO). (2020). Stress at the workplace.