Σημαντικός και πολύπλευρος αποδεικνύεται ο ρόλος του φυσιοθεραπευτή για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ασθενών με αναπνευστική πάθηση.

Ο απλούστερος «φυσιοθεραπευτικός» χειρισμός που μπορεί να εφαρμοστεί στο αναπνευστικό σύστημα είναι ο προκλητός βήχας, δηλαδή μια βαθιά εισπνευστική προσπάθεια που ακολουθείται από βίαιη εκπνευστική (με κλειστή γλωττίδα) και η οποία καταλήγει σε απομάκρυνση των πτυέλων που υπάρχουν στους αεραγωγούς. Η κάθαρση των αεραγωγών από τις βρογχικές εκκρίσεις -ειδικά όταν αυτές παράγονται σε αυξημένη ποσότητα, αλλά και έχουν πυκνή σύσταση (πυώδεις)- εξακολουθεί να είναι η καταφανέστερη συμμετοχή των φυσιοθεραπευτών στην αντιμετώπιση των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος. Δεν είναι όμως η σημαντικότερη.

Η έρευνα στο πλαίσιο της μελέτης των αναπνευστικών παθήσεων προσδιόρισε νέο πολύπλευρο ρόλο για τον μοντέρνο φυσιοθεραπευτή, ο οποίος μάλιστα λόγω και της εξειδίκευσής του γίνεται αναντικατάστατο μέλος θεραπευτικών ομάδων που ασχολούνται με την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ασθενών με αναπνευστική πάθηση. Αυτό αναφέρεται κύρια στις Ομάδες Αποκατάστασης ασθενών με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (Χρόνια Βρογχίτιδα, Πνευμονικό Εμφύσημα).

Ο πρωτογενής ρόλος του φυσιοθεραπευτή στην αντιμετώπιση των παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος είναι η απομάκρυνση των βρογχικών εκκρίσεων από τους αεραγωγούς, ειδικά όταν αυτές παράγονται σε αυξημένες ποσότητες. Αυτός ο ρόλος δεν είναι καθόλου ασήμαντος, αλλά ούτε και εύκολος. Οι πυώδεις βρογχικές εκκρίσεις έχει αποδειχθεί ότι ασκούν σημαντική δυσμενή επίδραση στην δομή τού τοιχώματος των αεραγωγών, η οποία μάλιστα ενδέχεται να πάσχει ήδη χρονίως. Οι καταστάσεις στις οποίες ο ασθενής δεν μπορεί να καθαρίσει μόνος του αποδοτικά τους αεραγωγούς του είναι αρκετές. Κυριότερη ομάδα είναι οι ασθενείς των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας που νοσηλεύονται υπό καταστολή και μηχανικό αερισμό (σε αναπνευστήρα). Ο ρόλος του φυσιοθεραπευτή είναι σημαντικότατος. Η καλή υγιεινή των βρόγχων θα προφυλάξει τον ασθενή από σημαντικές επιπλοκές (ατελεκτασία, σοβαρές ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις από το αναπνευστικό, επιδείνωση ήδη κακής ανταλλαγής αερίων αίματος κ.λπ.), οι οποίες συχνά γίνονται αίτιο μακρότερης παραμονής του στην ΜΕΘ, ή και δυσμενέστερων πιθανά εξελίξεων.

Άλλες ομάδες ασθενών που έχουν ανάγκη την βοήθεια του φυσιοθεραπευτή για να εξασφαλίσουν επαρκή βρογχική υγιεινή είναι οι μετεγχειρητικοί ασθενείς, ειδικά με χειρουργική τομή στο τοίχωμα της κοιλιάς και περισσότερο όταν είναι παχύσαρκοι, ασθενείς με Πνευμονικό Απόστημα, εκτεταμένες Βρογχιεκτασίες, Κυστική Ίνωση του πνεύμονα, αλλά και απλούστερες έστω περιπτώσεις -όπως π.χ. με λοίμωξη του αναπνευστικού ειδικά σε υπερήλικες ασθενείς κ.λπ. 
Σε πολλές από τις παραπάνω καταστάσεις ένα σημαντικό μέρος του έργου του φυσιοθεραπευτή είναι η εκπαίδευση του ασθενούς για την αντιμετώπιση της χρονιότερης φάσης του προβλήματός του.

Αν και τα παραπάνω είναι μια πολύτιμη προσφορά του φυσιοθεραπευτή στον ασθενή με νόσο του αναπνευστικού συστήματος, ο ρόλος του αναβαθμίζεται ουσιαστικά, παίρνει εντελώς άλλη διάσταση στο πλαίσιο προγραμμάτων Αναπνευστικής Φροντίδας και Πνευμονικής Αποκατάστασης (Pulmonary Rehabilitation).

Η έννοια της Πνευμονικής Αποκατάστασης ορίστηκε το 1974 και αφορούσε στις τεχνικές εκείνες που έπρεπε να εφαρμοστούν στους πάσχοντες από νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος με σκοπό να τους επαναφέρουν στην καλύτερη δυνατή κατάσταση τόσο λειτουργικά όσο και ψυχολογικά. Απώτερος στόχος ήταν η ενεργή – λειτουργική επανένταξη των συγκεκριμένων ασθενών στο κοινωνικό τους περιβάλλον, και ει δυνατόν η επιστροφή τους στην εργασία, στις περιπτώσεις που λόγοι υγείας τους εξανάγκασαν σε συνταξιοδότηση.

Το σημαντικό αυτό έργο το αναλαμβάνει η Ομάδα Αποκατάστασης, η οποία συνήθως αποτελείται από Γιατρό (κυρίως Πνευμονολόγο), Ψυχίατρο ή Ψυχολόγο, Φυσιοθεραπευτή, Κοινωνικό Λειτουργό, Νοσηλευτή και όποιο άλλο εξειδικευμένο μέλος χρειαστεί στην πορεία του Προγράμματος.

Αυτά αναφέρονταν στις αρχικές θέσεις των ειδικών όπως ανακοινώθηκαν το 1974. Έκτοτε έχει γίνει σημαντική δουλεία στον τομέα της Πνευμονικής Αποκατάστασης, έχουν ανακοινωθεί αποτελέσματα εργασιών με εξαιρετικό ενδιαφέρον, ο ρόλος κάθε μέλους της ομάδας Αποκατάστασης έχει προσδιοριστεί και συγκεκριμενοποιηθεί σε σημαντικό βαθμό και η Αποκατάσταση -τουλάχιστον στην Αμερική- είναι ένα από τα απαραίτητα θεραπευτικά μέτρα που εφαρμόζεται στους ασθενείς με ΧΑΠ (Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια = Χρόνια Βρογχίτις & Πνευμονικό Εμφύσημα) ακόμη και στα πιο πρώιμα στάδια της νόσου, όταν οι εκδηλώσεις της δεν είναι ακόμη αναπηρικές.

Φυσιοθεραπευτικές τεχνικές σε παθήσεις του αναπνευστικού

Οι φυσιοθεραπευτικές τεχνικές που εφαρμόζονται στα νοσήματα του θώρακος, αν και για τους έχοντες ειδικές γνώσεις έχουν ξεχωριστά ονόματα, μπορούν να διακριθούν σε:

• τεχνικές που αποσκοπούν σε βαθύτερη αναπνοή
• τεχνικές για καλύτερη απομάκρυνση των βρογχικών εκκρίσεων (βαθιά αναπνευστική κίνηση με καθοδηγούμενο βήχα, παροχέτευση εκκρίσεων με την βοήθεια κατάλληλης θέσης του σώματος, τεχνικές με πλήξεις, ή και δονήσεις του θωρακικού τοιχώματος με ή χωρίς ειδικά όργανα)
• τεχνικές που αποσκοπούν σε επανεκπαίδευση της αναπνοής (αναπνοή με προτεταμένα χείλη, αναπνοή με προς τα εμπρός κλίση τού σώματος)
• τεχνικές που αποσκοπούν σε πιο αποδοτική λειτουργία των αναπνευστικών μυών κι ειδικά του διαφράγματος, ή και ασκήσεις που μπορούν να ενισχύσουν τους αναπνευστικούς μύες (ειδικές αναπνευστικές ασκήσεις, χρήση επιπλέον αντίστασης έναντι της εισπνοής ή της εκπνοής).
• τεχνικές Μυϊκής Χαλάρωσης.

Οι παραπάνω τεχνικές, σήμερα πλέον, έχουν συγκεκριμένες ενδείξεις και αντενδείξεις. Χρησιμοποιούνται συνήθως σε συνδυασμό, με συγκεκριμένο θεραπευτικό στόχο και στο πλαίσιο απολύτως εξειδικευμένου προγράμματος για τον κάθε ασθενή.

Η συνήθης διαδικασία είναι: πλήρης μελέτη του ασθενούς, λεπτομερής εκτίμηση και καταγραφή των προβλημάτων του και κατόπιν σχεδιασμός συγκεκριμένου Θεραπευτικού Προγράμματος. Συνήθως το πρόγραμμα σχεδιάζεται να εξελιχθεί σε συγκεκριμένα σταδία, έτσι ώστε να γίνεται καλύτερα η παρακολούθηση της πορείας τού ασθενούς. Το πρόγραμμα αναλύεται λεπτομερειακά στον πάσχοντα, αλλά και στο οικογενειακό του περιβάλλον, καθώς επιδιώκεται η συμμετοχή – συμβολή τους στην διαδικασία. Κατόπιν ξεκινά η εφαρμογή του Προγράμματος, αρχικά, συνήθως, σε νοσοκομειακό περιβάλλον και υπό ιατρική επίβλεψη, και στην συνέχεια έξω-νοσοκομειακά υπό την επίβλεψη των αρμόδιων μελών της θεραπευτικής ομάδας.

Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, ο ασθενής λαμβάνει οδηγίες για την περαιτέρω αγωγή που θα πρέπει να ακολουθεί  προκειμένου να συντηρεί τα αποτελέσματα του Προγράμματος.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα εργασιών που έχουν ανακοινωθεί από τα Κέντρα Αποκατάστασης, τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρα για τους αναπνευστικούς ασθενείς και έτσι τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για την Πνευμονική Αποκατάσταση είναι μεγάλο. Προϋπόθεση, βέβαια, πάντα για την επιτυχή έκβαση των προγραμμάτων αυτών και την αποκατάσταση της υγείας του αναπνευστικού ασθενή είναι η καλή οργάνωση των ομάδων και η καλή γνώση του αντικειμένου.