Η σημασία της Ψυχοσωματικής Απελευθέρωσης στην αντιμετώπιση του πόνου.

Αναφέρεται συχνά ότι η συναισθηματική επιβάρυνση ενός ανθρώπου, μπορεί να βρει έκφραση μέσα από τον σωματικό πόνο. Πολλές φορές όμως είναι δύσκολο κάποιος να αντιληφθεί το μηχανισμό που προκαλεί αυτό το φαινόμενο και αν τελικά το αντιληφθεί, δεν ξέρει τι να κάνει.

Η λέξη «αισθάνομαι», χρησιμοποιείται για να περιγράψει τόσο τα σωματικά, όσο και τα συναισθηματικά φαινόμενα. Τα Νευρικό μας σύστημα αντιλαμβάνεται σωματικές αισθήσεις, όπως είναι η θερμοκρασία, ο πόνος και η πίεση, αλλά και συναισθηματικές, όπως είναι η ευχαρίστηση, ο φόβος και η θλίψη. Παλαιότερα η Δυτική Φιλοσοφία αντιμάχονταν αυτήν την άποψη, προσπαθώντας να διαχωρίσει το σώμα από το συναίσθημα, συχνά με ντροπή για την επιρροή των συναισθημάτων στην αντίληψη αυτών που μας συμβαίνουν, συμπεραίνοντας με κάποιο τρόπο ότι αυτή η επιρροή μπορεί να μας βγάλει από τον σωστό δρόμο ή θα διαστρέψει την αντίληψη μας. Ο στιγματισμός των συναισθηματικών εμπειριών δημιουργεί εμπόδια που μας αποτρέπουν να αισθανθούμε και να απολαύσουμε την «ζωή» με ότι αυτή μπορεί να περιλαμβάνει.

Carl Jung (1875 - 1961)

Τον προηγούμενο αιώνα έγινε μια «επανάσταση» στην γνώση για την σημασία της «ανθρώπινης ύπαρξης». Αναφέρομαι στις ιδέες που παρουσιάσθηκαν από τους Freud, Jung και Reich. Χάριν στους Freud και Jung αποκτήσαμε μια σε βάθος αντίληψη για την έννοια της «ψυχής» με την «υποσυνείδητη σκιά της – unconscious shadow» και τα «πνευματικά αρχέτυπα – spiritual archetypes».

Wilhem Reich (1897 - 1957)

Ο Wilhelm Reich, αναλυτής του Freud, διάσημος ψυχίατρος που διατύπωσε θεμελιώδεις αρχές στην ανάλυση χαρακτήρων στην Ψυχανάλυση, δημιούργησε την αρχή της «Ψυχοσωματικής ενότητας». Δηλαδή την ιδέα ότι πρέπει να συνδεθεί εκ νέου το σώμα με την ψυχή. Έφτασε σε αυτό το συμπέρασμα μελετώντας τις αλλαγές στην ηλεκτρική αγωγιμότητα του δέρματος, σαν απευθείας αντανάκλαση της υποκειμενικής αντίληψης της αίσθησης της χαράς ή της λύπης. Η αντικειμενική εμπειρία των αισθήσεων δεν μπορεί επακριβώς να εκτιμηθεί, χωρίς την ενσωμάτωση πληροφοριών που αφορούν τις υποκειμενικές εμπειρίες. 
Σύμφωνα με τον Dr. Reich, η ικανότητα ενός ατόμου να αισθανθεί χαρά, να έχει αυτογνωσία και να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του με έναν ρεαλιστικό και λογικό τρόπο, εξαρτάται από το «σύνολο της οντότητας του».

Για παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε:

• Τον αθλητή που μπορεί να τρέξει 500 μέτρα με σπασμένο αστράγαλο, χωρίς να αισθάνεται τον πόνο. 
• Τον καταθλιπτικό που πονάει παντού και είναι ανίκανος να σηκωθεί από το κρεβάτι.
• Τον διαβητικό ασθενή που κάνει καθημερινά ενέσεις ινσουλίνης, με αποτέλεσμα την συναισθηματική επιβάρυνση από την καθημερινή μάχη με μια επικίνδυνη ασθένεια.
• Τον έφηβο που έσπασε την σπονδυλική του στήλη και πρέπει να ζήσει με πόνο και κινητική ανικανότητα το υπόλοιπο της ζωής του, μετατρέποντας το σε δυσβάσταχτο φορτίο.

Η προσωπικότητα και τα αισθήματα επηρεάζουν την φυσική υγεία και το αντίθετο. Τα συναισθήματα μας και η φυσική υγεία είναι πλεγμένα τόσο καλά που δεν ξεμπλέκονται.

Αν δούμε τις βασικές πλευρές αυτών των τριών μεγάλων ανδρών, μπορούμε να πούμε ότι ο Freud εργάσθηκε για να ενοποιήσει το συνειδητό με το υποσυνείδητο, ο Jung για να ενοποιήσει το super-conscious με το συνειδητό και ο Reich για να ενοποιήσει το συνειδητό με το φυσικό σώμα.

Πως όλα τα προηγούμενα μας χρησιμεύουν στην αντιμετώπιση του πόνου;

Αρχικά υπενθυμίζει σε όλους εμάς που ασχολούμαστε με την υγεία να αναζητούμε “the total person”, δηλαδή τον άνθρωπο σαν σύνολο, στην προσπάθεια που καταβάλουμε να αντιμετωπίσουμε ικανοποιητικά οποιαδήποτε επώδυνη κατάσταση. Ο πόνος (ως αποτέλεσμα τραυματισμού σε κάποιον ιστό του σώματος, όπως είναι οι μύες, οι σύνδεσμοί, οι αρθρώσεις κ.α.), έχει δυο συνιστώσες, την σωματική και την συναισθηματική. Απαιτείται λοιπόν μια ολιστική θεραπεία για την αντιμετώπιση ενός τόσο σύνθετου προβλήματος. Αυτή η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση τόσο των σωματικών, όσο και των συναισθηματικών αναγκών των ασθενών.

Η ΨυχοΣωματική Απελευθέρωση (SomatoEmotional Release) είναι η θεραπευτική διαδικασία, που διευκολύνει το σώμα και την ψυχή να απαλλαγούν από την δράση των υπολειμματικών επιδράσεων, ενός προηγούμενου φυσικού ή συναισθηματικού τραύματος. Λειτουργεί συμπληρωματικά με την Κρανιοϊερή Θεραπεία του Dr. J. Upledger, διευρύνοντας και προωθώντας την αποτελεσματικότητα της.

Πολλά από τα τραύματα που βιώνουμε στην διάρκεια της ζωής μας, είτε είναι καθαρά συναισθηματικά, είτε έχουν ένα σημαντικό συναισθηματικό φόντο, είτε προκαλούν συναισθηματικές αντιδράσεις. Η φιλοσοφία της ΨυχοΣωματικής Απελευθέρωσης (SomatoEmotional Release – SER) στηρίζεται στην άποψη ότι οι άνθρωποι μερικές φορές μεταφέρουν μια συναισθηματική εμπειρία στο σώμα, γεγονός που οδηγεί στην διαταραχή της λειτουργικής αρμονίας σε κάποιο όργανο ή στους ιστούς, με επακόλουθο πιθανή παθολογία. Δουλεύοντας ο εκπαιδευμένος θεραπευτής με τα χέρια του, βοηθούμενος τις περισσότερες φορές από τον Θεραπευτικό Διάλογο, είναι δυνατόν να επιτύχει τη απελευθέρωση του προσβεβλημένου ιστού, ταυτόχρονα με την απομάκρυνση του συναισθηματικού φόντου. Οι αρχές της SER υποστηρίζουν μια προσέγγιση επικεντρωμένη στον ασθενή, σεβόμενη την γλώσσα, την κουλτούρα, τα πιστεύω, και την διορατικότητα του. 

"Πρωτόγονος Εκέφαλος"

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση της τεχνικής, πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας ότι το σώμα μας διαθέτει ένα θαυμάσιο σύστημα, που έχουμε κληρονομήσει από τους πρωτόγονους προγόνους μας, το οποίο μας επιτρέπει να συγκρατούμε στο βάθος του νευρικού μας συστήματος «ανενεργά» προγραμματισμένα αρχεία συγκεκριμένων γεγονότων. Τα γεγονότα αυτά είναι εκείνα που ο «πρωτόγονος εγκέφαλος» μας ή το R-complex, έχει αξιολογήσει ως σημαντικά για την επιβίωση ή την ευημερία μας. Με τον όρο «ανενεργά προγράμματα» εννοούμε ότι κάθε φορά που βιώνουμε κάτι που συνδέεται με την πρόωρη μνήμη, πυροδοτείται η αυθόρμητη αντίδραση μας η οποία όμως μπορεί να είναι ακατάλληλη στην συγκεκριμένη χρονική συγκυρία. Τέτοιες αντιδράσεις μπορεί να αφορούν είτε χαρά, είτε πόνο. Ας πάρουμε μερικά υποθετικά παραδείγματα:

• Ο δάσκαλος μαλώνει τον μικρό Γιάννη αρπάζοντας τον βίαια από τον αριστερό βραχίονα. Πολλά χρόνια αργότερα ένας καλός και έμπιστος φίλος του ώριμου πλέον Γιάννη, τον ακουμπά ελαφρά στην ίδια περιοχή, προκαλώντας του μια ανεξήγητη και αρχικά ανεξέλεγκτη συναισθηματική αντίδραση.
• Η μικρή Αλίκη αγαπά την γιαγιά της, την εμπιστεύεται και αισθάνεται ασφαλής μαζί της. Η γιαγιά της φορά ένα φτηνό άρωμα, το οποίο όμως ακόμα και στην ενήλικη ζωή προκαλεί θετικά συναισθήματα στην Αλίκη.

Τώρα θα χρησιμοποιήσουμε τον μικρό Γιάννη (και τον σκληρό δάσκαλο του), για να εξηγήσουμε πως μπορεί να ωφεληθεί από διαδικασία της ΨυχοΣωματικής Απελευθέρωσης (SER). Ο Γιάννης μεγαλώνει με ανεξήγητους ήπιους πονοκεφάλους και δυσλειτουργία στην ανώτερη σπονδυλική στήλη. Ο αριστερός ώμος υποφέρει από επαναλαμβανόμενο πόνο και αδυναμία, που επιδεινώνεται με την εργασιακή ένταση. Επιπρόσθετα έχει έναν δεσποτικό προϊστάμενο που τον φοβερίζει. Στην διάρκεια μιας αρχικής συνεδρίας Κρανιοϊερής Θεραπείας, ο Γιάννης χαλαρώνει, αλλά το κεφάλι του θέλει να στραφεί προς τα δεξιά, ενώ το αριστερό χέρι σηκώνεται μακριά από την πλευρά του. Ο εκπαιδευμένος θεραπευτής ξεκινάει τον Θεραπευτικό Διάλογο, μια διαδικασία συζήτησης, με αρχικό στόχο να βοηθήσει τον Γιάννη να έρθει σε επαφή με τα αισθήματα του. Ταυτόχρονα ο θεραπευτής υποστηρίζει τις ακούσιες κινήσεις του Γιάννη, με έναν τέτοιο τρόπο που να του επιτρέπει να εξερευνήσει ολόκληρη την τροχιά της κίνησης. Αυτή η συνδυασμένη διαδικασία θα οδηγήσει τον Γιάννη να ανακαλύψει τις ρίζες των αιτίων, που του προκαλούν τα σωματικά προβλήματα, ενώ συγχρόνως επαναφέρει στην μνήμη του τα καλά κρυμμένα συναισθήματα, που του προκαλούσε ο βίαιος δάσκαλος του. Ο διάλογος συνεχίζεται μαζί με την φυσική προσέγγιση, έως ότου επιτευχθεί πλήρης απελευθέρωση στους ιστούς του σώματος, ταυτόχρονα, με την ικανοποίηση της συναισθηματικής ανάγκης.

Υπογράμμισα παραπάνω την λέξη ταυτόχρονα γιατί η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας εξαρτάται από την ταυτόχρονη ψυχολογική/ συναισθηματική και φυσική προσέγγιση. Κατά την διάρκεια της φανταστικής διαδικασίας με τον (ενήλικα) Γιάννη, αυτός επανέφερε στην μνήμη του ζωντανά τις λεπτομέρείες από την κακομεταχείριση που είχε από τον δάσκαλο του. Ο «πρωτόγονος» εγκέφαλος μας δεν φαίνεται να έχει την αντίληψη του χρόνου που έχουν τα υψηλότερα κέντρα του εγκεφάλου. Ο Γιάννης μέσα από αυτήν την διαδικασία ένοιωσε ότι ήταν ξανά ο μικρός Γιάννης, με την καταλυτική παρουσία δάσκαλου του, είδε τα χρώματα στους τοίχους, μύρισε την μυρωδιά από τα θρανία – κάπως σαν να ονειρεύεται. Όταν ονειρευόμαστε, η φυσιολογία μας αντιδρά με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως θα αντιδρούσε αν πραγματικά το γεγονός συνέβαινε εδώ και τώρα. Χωρίς την παρέμβαση του θεραπευτή, ο Γιάννης μέσα από αυτήν την «αντανάκλαση», άρχισε να αντιλαμβάνεται περισσότερο καθαρά και να καταλαβαίνει τις αναστολές του, την έλλειψη αυτοεκτίμησης, τους παράλογους φόβους του, που είχαν ασυνείδητα εμποδίσει την πρόοδο στην ζωή του, ενώ τον είχαν κάνει ευάλωτο στον δεσποτικό προϊστάμενο. Ο Γιάννης προοδευτικά μπορούσε να πάρει την τύχη στα χέρια του. Οι φίλοι, οι συνάδελφοι και η οικογένεια του διαπίστωσαν ότι κάτι έχει αλλάξει στον Γιάννη. Ήταν πιο ήρεμος, λιγότερο φοβισμένος και περισσότερο αποτελεσματικός στην εργασία του. Μετά από μερικές ακόμα θεραπευτικές συνεδρίες τα προβλήματα στον αυχένα, τον ώμο υποχώρησαν, όπως και οι πονοκέφαλοι.

Πόσο εύκολα η SER μπορεί να συμβεί;

Στο παράδειγμα μας ο Γιάννης, ήταν ικανός να έρθει γρήγορα σε επαφή με τα προβλήματα του και με την σωστή βοήθεια, να τα επιλύσει. Ο Γιάννης είχε υποφέρει σιωπηλά για χρόνια την ανάμνηση του δάσκαλου του. Ήταν τόσο καλά «θαμμένη», που δεν είχε ιδέα ή έστω υποψία ότι του είχε προκαλέσει συναισθηματικό πρόβλημα. Προέρχονταν από αρμονικό οικογενειακό περιβάλλον, ένοιωθε ασφαλής μέχρι που πήγε στο σχολείο. Ο δάσκαλος τον έκανε να νοιώθει ντροπιασμένος. Είχε αποτύχει να αναζητήσει την προστασία των γονέων του. Είχε όμως εκείνα τα καλά στοιχεία που τον βοήθησαν να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματα του.

Σε άλλους όμως ανθρώπους η ικανότητα να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματα τους διαφέρει δραματικά. Η διαδικασία SER μπορεί να εμποδιστή από ένα βαθμό αντίστασης. Υπάρχει όμως ένας ασυναίσθητος μηχανισμός μας επιτρέπει να μπούμε στην διαδικασία απελευθέρωσης, όταν είμαστε στην κατάλληλη χρονική στιγμή για να γίνει μια σημαντική αλλαγή στη ζωή μας. Η Κρανιοϊερή Θεραπεία, μπορεί με ήπιο τρόπο, να προετοιμάσει το έδαφος, βοηθώντας το σώμα να συμμετέχει σε αυτήν την διαδικασία.