Η μηχανιστική σκέψη και οι ερευνητικές δυνατότητες της εποχής εκείνης δεν επέτρεπαν να γίνει κατανοητή η πολυπλοκότητα του οργανισμού, που μέσα στις νομοτέλειες της φύσης είχε άπειρες και άγνωστες δυνατότητες εξατομίκευσης και διαφοροποίησης, που τον έκαναν ικανό να διαφεύγει από τον απλοϊκό μονόδρομο αιτίας - αποτελέσματος.

 ……Συνέχεια

Νίκου Φίλια , Ιατρού Διευθυντή Μ.Ε.Θ. του Νοσοκομείου « Ο Άγιος Σάββας »

Προέρχομαι από μία ιδιαίτερα επιθετική και θεαματική ειδικότητα, την εντατική ιατρική. Μία ειδικότητα που άνοιξε καινούργιους ορίζοντες γνώσης, έκανε δυνατές θεραπευτικές μεθόδους που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες ήσαν αδιανόητες και αποδεδειγμένα σώζει ζωές. Παράλληλα όμως ο χώρος αυτός είναι ένα πεδίο όπου αβίαστα ανακατεύεται η υψηλή τεχνολογία, η έντονη συναισθηματική φόρτιση και η εφιαλτική ατμόσφαιρα που μόνο στους πίνακες του Ιερώνυμου Μπός μπορούμε να δούμε. Κατά μέσον όρο σε κάθε κρεβάτι υπάρχουν 18 διαγνωστικά και θεραπευτικά μηχανήματα με 180 κουμπιά, που μπορούν να καταγράψουν και να παρακολουθήσουν 42 παραμέτρους. Με όλον αυτόν τον εξοπλισμό είναι μοιραίο τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου να ασαφοποιούνται με αποτέλεσμα συχνά να αναρωτιόμαστε όχι ποιόν κρατάμε στη ζωή αλλά τι κρατάμε ζωντανό.

Οι κοινωνικό- οικονομικές δομές της προηγμένης βιομηχανικής εποχής όχι μόνον ήσαν προετοιμασμένες να αποδεχτούν, αλλά και ενθάρρυναν μια τέτοια νεφελοποίηση, που στην τελευταία ανάλυση εκφράζει μια απολυτοποίηση της έννοιας της ζωής και μια πλήρη απώθηση της έννοιας του θανάτου. Αυτή η απολυτοποίηση σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει κατάφαση της ζωής, της συνειδητής δηλαδή συμμετοχής σε αυτήν με αποδοχή των πραγματικών της αξιών και αυτοδυναμίας και των από αυτήν οριζομένων κανόνων του παιχνιδιού. Είναι η εξαίρεση ιδιαίτερες ανθρώπινες μικροκοινωνίες κάτω από συνθήκες εξάρσεως να καταφέρνουν να ξεπερνούν την από την ζωή προγραμματισμένη ατομική φθορά και θάνατο, μέσα από την συλλογική επιβίωση και πέρα από το πεπερασμένο του προσωπικού βίου. 
Μαζί και με άλλους ευγενείς παράγοντες των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών (όπως η κατάλυση της μεγάλης οικογένειας) οι συντεταγμένες αυτές δημιούργησαν τις προϋποθέσεις και τον τρόπο εξορκισμού της αναπηρίας, της φθοράς και του θανάτου από την οικιακή μας καθημερινότητα. Η κοινωνία ήταν διατεθειμένη να πληρώσει ακριβά την πολυτέλεια αυτή. Δημιουργήθηκαν ειδικοί χώροι, νοσοκομεία , οίκοι ευγηρίας, ιδρύματα, όταν επαγγελματίες ανέλαβαν την συγκάλυψη αυτής της γιγαντιαίας απώθησης .

Όλο αυτό το πλέγμα διαμόρφωσε ένα ασυνείδητο -αλλά στις πραγματικές του διαστάσεις- ανελέητο και πολυδάπανο παιχνίδι τρόμου -τειχών- και εξουσίας -θεραπευτικής- στο οποίο η έννοια της ανθρώπινης αλληλεγγύης και ευσπλαχνίας σπάνια είναι παρούσα. Η πολιτιστική και φιλοσοφική προετοιμασία του σύγχρονου ανθρώπου στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι ανύπαρκτη.

Η ιατρική με την λαμπρή μάσκα της προηγμένης τεχνολογίας και τις αναμφισβήτητες σε ατομικό επίπεδο επιτυχίες εκφράζει ακριβώς αυτήν την αντίφαση. Από την μία μεριά γίνεται η προσωποποίηση άμετρων ελπίδων και προσδοκιών και από την άλλη είναι η ενσάρκωση της μηχανιστικής σκέψης και της μηχανοποιημένης ιατρικής. Το 1989 έγινε η δίκη μιας 30χρόνης νοσηλεύτριας εντατικής θεραπείας της Μιχαέλας Τέντερ με κατηγορητήριο την εκ προθέσεως θανάτωση 17 ασθενών της. Η ίδια παραδέχτηκε τους 8. Στην ακροαματική διαδικασία όμως το δικαστήριο δέχτηκε ότι πέρα από τις ποινικές ευθύνες η Μιχαέλα δεν ήταν εγκληματίας. Αντίθετα οι πράξεις της υπαγορεύονταν από την απελπισία και την διάθεση να λυτρώσει τους ασθενείς της από μια μαρτυρική παράταση της ζωής τους. 
Για αυτήν ούτε τα 180 κουμπιά, ούτε οι 18 μηχανές μπορούσαν να ελαφρώσουν την αγωνία της και να υποκαταστήσουν την ανθρώπινη προσέγγιση στον πάσχοντα. Κανένα άλλωστε μηχάνημα δεν μπορεί να καταγράψει την αίσθηση που έχουμε όταν ακουμπάμε τον ασθενή και να μας δώσει τις πληροφορίες που μας δίνει αυτή η αίσθηση.

Σε μία μελέτη που έγινε στην Γερμανία ρωτήθηκαν 250 ασθενείς Μ.Ε.Θ., το 94% απάντησε ότι οφείλει την ζωή του στις μονάδες αυτές ενώ το 97% θα επιθυμούσε σε ανάλογη κακοτυχία να νοσηλευτεί πάλι σε τέτοιου είδους μονάδες.

Στην εντατική ιατρική υπάρχει μία κρίσιμη φάση που λέγεται απογαλακτισμός. Είναι η φάση που προσπαθούμε να αποδεσμεύσουμε τον ασθενή από το μηχάνημα τεχνικής αναπνοής. Σε πρόσφατο συνέδριο ένας συνάδελφος από την Μεγάλη Βρετανία μας περιέγραψε ένα νεαρό πολυτραυματία στον οποίο πολλαπλές προσπάθειες απογαλακτισμού απέτυχαν. Σκέφτηκαν τότε ότι ο νεαρός χρειάζονταν την Τζένη. Πράγματι με την βοήθεια της ο ασθενής αποδεσμεύτηκε από το μηχάνημα μέσα σε 14 ώρες. Μας έδειξε μία φωτογραφία μέσα στην μονάδα όπου η Τζένη  -μία μεγαλόσωμη μαλλιαρή σκύλα- ξαπλωμένη στο κρεβάτι του αφεντικού της κοιτούσε μάλλον υπομονετικά τα 180 κουμπιά των μηχανημάτων.

Μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τι σημαίνει η καθήλωση του ασθενή στο κρεβάτι. Εκτός εξαιρέσεων καμία απόδειξη δεν υπάρχει για το όφελος της. Αντίθετα είναι θεαματική η βελτίωση μόλις γίνει δυνατή η μετακίνηση του πάσχοντα από αυτήν την  "θέση του ηττημένου" , όπως το διατύπωσε ο καθηγητής Γαρδίκας.

Με τις δύο τελευταίες αναφορές απευθύνομαι ιδιαίτερα στους ομοιοπαθητικούς γιατί αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα μιας θεραπευτικής προσέγγισης, η οποία προσομοιάζει με τις δικές τους. Μόλις τα τελευταία χρόνια η ακαδημαϊκή ιατρική αποδέχεται τη σημασία του «εικονικού φάρμακου» του placebo στο θεραπευτικό γίγνεσθαι χωρίς το όνειδος της αγυρτείας. Αντίθετα μέσα από καθιερωμένες και ελεγχόμενες ερευνητικές μεθόδους ανακαλύπτουμε δυσδιάκριτες διασυνδέσεις μεταξύ εγκεφαλικών λειτουργιών, ορμονικών εκκρίσεων και άλλων μεταβιβαστικών ουσιών, καθώς και ενεργοποίηση ανοσοβολικών μηχανισμών που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην πρόκληση , στην πορεία και την τάση των νοσημάτων.