"eustress" - ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΟ ΑΓΧΟΣ

Το άγχος έχει μια αδικαιολόγητα κακή φήμη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, που ισχυρίζονται ότι μια μορφή του, που ονομάζεται "eustress – ευεργετικό άγχος", μπορεί να κάνει καλό στην υγεία μας!

Η Daniela Kaufer, νευροεπιστήμονας από το University of California, Berkeley, αναφέρει: «υπάρχει η αντίληψη ότι το άγχος είναι πάντα κακό για τον εγκέφαλο, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Η αντίδραση μας στο άγχος είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση. Ενισχύει την απόδοσή μας, είναι εξαιρετικά σημαντικό για την εγρήγορση, ενώ μας προετοιμάζει για το επόμενο εμπόδιο που έρχεται».

Η έννοια του "eustress" (το πρόθεμα "eu" προέρχεται από τα αρχαία Ελληνικά, σημαίνει υγιής, σε καλή φυσική κατάσταση), είναι ενορατική.

Η Kaufer έχει αποδεικτικά στοιχεία για την δυναμική του ευεργετικού άγχους - eustress. Η ομάδα της συνέκρινε την δραστηριότητα του ιππόκαμπου (μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται με τη μάθηση και τη μνήμη), σε αρουραίους που εκτέθηκαν σε παρατεταμένο άγχος, έναντι ενός μέτριου άγχους ανάλογου με το χαρακτηριζόμενο ευεργετικό άγχος στον άνθρωπο. Το δεύτερο προκάλεσε την ανάπτυξη νέων νευρώνων. Σύμφωνα με την Kaufer: «αυτοί οι νέοι νευρώνες, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, ότι ενεργοποιούνται επιλεκτικά, ώστε να βοηθήσουν στην εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της επόμενης αγχωτικής κατάστασης. Έτσι επιτυγχάνεται καλύτερη αντίδραση σε δεδομένη ευκαιρία, δηλαδή είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι σε μελλοντικές αγχωτικές καταστάσεις».

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι πρέπει να το παρακάνουμε. Αν διαταραχθεί η ισορροπία από το eustress (ευεργετικό άγχος) στο distress (εξάντληση, καταπόνηση), αναστέλλονται τα θετικά αποτελέσματα. Τότε επιστρέφουμε σε αυτό που η Kaufer αναφέρει χαρακτηριστικά: «δεν θυμάσαι πράγματα που ξέρεις πραγματικά». Έτσι, για να βελτιώσουμε την ικανότητα αντίδρασης μας στις δύσκολες καταστάσεις, ενθαρρύνονται προκλήσεις που προκαλούν φόβο, αλλά δεν αποτελούν πραγματική απειλή, όπως για παράδειγμα αθλήματα (ιππασία), δημόσιες ομιλίες, συνεντεύξεις για εργασία κ.α.

Ο Richard Stephens, καθηγητής ψυχολογίας στο Keele University, αναφέρει πως είναι δυνατόν να μετατρέψουμε το distress σε eustress, τοποθετώντας ένα νέο πλαίσιο - με αναδιαμόρφωση, θεωρώντας δηλαδή τις αγχωτικές καταστάσεις ως θετικές προκλήσεις, αξιοποιώντας έτσι τα οφέλη του eustress – ευεργετικού άγχους.

Η μελέτη της Kaufer με τους αρουραίους έδειξε ότι το eustress οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων της ορμόνης οξυτοκίνης και των υποδοχέων της, που οδήγησε τους αρουραίους να επιδιώκουν περισσότερη κοινωνικότητα. Τα ζώα άρχισαν να στριμώχνονται μεταξύ τους για ζεστασιά και να μοιράζονται πόρους. Αντίθετα σε χρόνια καταπόνηση φαίνεται μια μακροχρόνια μείωση στην οξυτοκίνη. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται η κοινωνική υποστήριξη. Εδώ είναι που καταλήγουμε να μιλάμε για «διευθέτηση των συναισθημάτων» σύμφωνα με τον Stephens, δηλαδή αντί να είμαστε υποχείρια των συναισθημάτων μας, εφαρμόζουμε διαφορετικές στρατηγικές για να βιώσουμε ευνοϊκά αποτελέσματα. Προς αυτή τη κατεύθυνση είναι η ενσυνειδητότητα ή η αναδιαμόρφωση ή απλά η αποφυγή ορισμένων καταστάσεων. Οτιδήποτε άλλο βοηθάει στην βελτίωση της διάθεσης είναι χρήσιμο, όπως η άσκηση, η υγιεινή διατροφή, η ξεκούραση κ.α. Εκτός από την αναδιαμόρφωση της ίδιας της κατάστασης, σύμφωνα με τον Stephens, μπορείτε να «βιώσετε» την αντίδραση σας και να χρησιμοποιήσετε αυτό που αποκαλεί "συναισθηματική αποδοχή", δηλαδή μην προσπαθήσετε να τροποποιήσετε τα συναισθήματα, βιώστε τα, είναι εκεί για κάποιο λόγο. Αυτό θα σας οδηγήσει στην ενσυνειδητότητα, βιώστε τη στιγμή, κερδίστε την εμπειρία. Αυτός είναι ο τρόπος να γίνεται πιο ανθεκτικοί. Συνταχθείτε με τα συναισθήματα σας, μάθετε να ζείτε μαζί τους, αποδεχτείτε τα αντί να προσπαθείτε υπερβολικά να τα διαχειριστείτε». Φυσικά αποδεχτείτε τις προκλήσεις.

Η ουδός του άγχους ορισμένων ανθρώπων είναι υψηλότερο από άλλους, λέει η Kaufer, αυτό εξαρτάται από τα γονίδια, προγεννητικές εμπειρίες, τις εμπειρίες της ζωής, και τα κυκλώματα του εγκεφάλου. Πολλά από αυτά είναι πέρα από τον έλεγχο μας. «Έτσι είναι σημαντικό να μην αισθάνεται κανείς υπεύθυνος που έχει συγκεκριμένες αντιδράσεις στο άγχος», λέει, πρέπει να γνωρίζουμε και να σεβόμαστε τι είναι σωστό για εμάς.

«Για να βιώσετε το ευεργετικό άγχος, όταν έχετε μια αγχωτική εργασία,» λέει η Jennifer Ragsdale, αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στο στο University of Tulsa, «αντιμετωπίστε τις προθεσμίες και το φόρτο εργασίας ως πρόκληση που έχετε να αντιμετωπίσετε ή μια υποσχόμενη ευκαιρία, αντί για κάτι που είναι αδύνατο να διαχειριστείτε. Αναλογιστείτε τις θετικές πλευρές της δουλεία σας. Τι έχει νόημα στην εργασία σας; Σε τι αξίζει να καταναλώσετε την ενέργεια σας και σε τι όχι;». Η έρευνα της Jennifer Ragsdale έδειξε ότι η ενέργεια και η έξαψη (arousal) που σχετίζεται με το ευεργετικό άγχος, μπορούν να καταπολεμήσουν την χρόνια κόπωση, αναφέρει σχετικά: «οι άνθρωποι με θετικούς δείκτες του ευεργετικού άγχους –δηλαδή, με αίσθημα ευτυχίας ή μεστότητας κατά τη διάρκεια της εργασίας- συνολικά παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα χρόνιας κόπωσης».

Αν πιέζεστε για να δείτε τα θετικά σε μια κατάσταση που σας δένει κόμπο το στομάχι, θυμηθείτε ότι «κάποιο άγχος είναι επιθυμητό, αν όχι απαραίτητο, γιατί έτσι αποδεικνύουμε ότι είμαστε ενεργοί στον κόσμο» λέει ο Stephens, «χωρίς πρόκληση έρχεται η πλήξη. Μια ζωή με μηδενικό άγχος, δεν είναι μια ζωή που αξίζεις να ζήσεις»!