"ΠΑΡΤΕ ΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΑΣ..."

Πώς ο άνθρωπος βιώνει την ασθένειά του καθορίζεται από την προσωπικότητα του ασθενή, τις συμπεριφορές στον πόνο, τις στρατηγικές αντιμετώπισής του και το κοινωνικό περιβάλλον.

Η αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου σχετίζεται άμεσα με τις συμπεριφορές που δείχνει ο ασθενής στον πόνο και με τις στρατηγικές που χρησιμοποιεί όταν πονάει, προκειμένου να επουλώσει αυτό το συναίσθημα. Ειδικοί, και κυρίως ψυχολόγοι, έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με αυτό το θέμα προκειμένου να δώσουν την ευκαιρία στους ασθενείς να «πάρουν την ασθένειά τους στα χέρια τους». Στόχος των ειδικών είναι να κάνουν τη ζωή των ασθενών πιο λειτουργική, να τους προσφέρουν την δυνατότητα να εργάζονται, αλλά και να τους διδάξουν τον τρόπο να ζουν πιο αποδοτικά με τον πόνο.

Δύο από τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις είναι: η συμπεριφοριστική θεραπεία και η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία.

Η συμπεριφοριστική προσέγγιση έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία διαφόρων ειδών πόνου, όπως ο πονοκέφαλος, ο πόνος στην πλάτη και στα κόκαλα. Στοχεύει, κυρίως, στην μείωση της ανικανότητας τού ασθενούς να ενεργήσει λόγω του πόνου και στη μείωση της έκφρασης του πόνου. Ο ασθενής υιοθετεί θετικές συμπεριφορές μπαίνοντας στην διαδικασία να θέσει μικρούς στόχους, με σκοπό να τους πετύχει πιο εύκολα. Οι στόχοι αυτοί εξαρτώνται από το είδος του πόνου. Πολύ σημαντικό ρόλο σε όλη αυτή τη διαδικασία παίζει η ενθάρρυνση που λαμβάνει ο ασθενής από το περιβάλλον του, είτε πρόκειται για την οικογένεια, είτε το νοσηλευτικό προσωπικό στην περίπτωση που νοσηλεύεται. Για την ενίσχυση αυτής της προσπάθειας του ασθενούς άλλοτε χρησιμοποιούνται εκφράσεις όπως «μπράβο», «συγχαρητήρια, είδες πώς τα κατάφερες», «συνέχισε την προσπάθεια και θα νιώσεις καλύτερα», και άλλοτε -κυρίως για μικρότερες ηλικίες- κίνητρα ανταμοιβής (δώρα, γλυκά).
Η γνωσιακή - συμπεριφοριστική προσέγγιση μοιάζει πολύ με την συμπεριφοριστική προσέγγιση, με τη διαφορά ότι στην γνωσιακή λαμβάνονται υπ' όψιν οι σκέψεις και τα πιστεύω σχετικά με την εμπειρία του πόνου. Στόχος αυτής της προσέγγισης είναι η αλλαγή των αρνητικών σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών του ασθενούς για την καλύτερη αντιμετώπιση του πόνου και είναι πιο αποτελεσματική στη συνολική αλλαγή της συμπεριφοράς του ασθενούς, καθώς τον βοηθά να αλλάξει στάση ζωής και να αναλάβει τον έλεγχο της ζωής του. Ο θεραπευτής κάνει γνωστές στον ασθενή στρατηγικές αντιμετώπισης του πόνου στην καθημερινή του ζωή. Επίσης, ο ασθενής μέσα από τη θεραπεία αντιλαμβάνεται τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει στην αντιμετώπιση του προβλήματός του τόσο το περιβάλλον του όσο και ο ίδιος με την θετική ή αρνητική στάση του απέναντι σ' αυτό. Έτσι λοιπόν, οι καινούριες συμπεριφοριστικές και γνωσιακές ικανότητες που αποκτά ο ασθενής μέσω της θεραπείας έχουν ως αποτέλεσμα την αλλαγή της συμπεριφοράς του απέναντι στον πόνο. Αυτό το σχήμα γίνεται τρόπος ζωής που λειτουργεί αυτόματα για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε γεγονότος φέρνει στο άτομο δυσάρεστες σκέψεις ή συναισθήματα.

Η σπουδαιότητα του ψυχολογικού παράγοντα στην αντιμετώπιση μιας χρόνιας ασθένειας, είναι γνωστή σε όλους. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος δεν δίνει πάντα την απαραίτητη προσοχή στο συγκεκριμένο θέμα, αγνοώντας τις τυχόν επιπτώσεις. Δεν γνωρίζει ότι αντιμετωπίζοντας κάποιος την «κακή» ψυχολογία, μπορεί να δει βελτίωση και στο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει. Δίνοντας, λοιπόν, βάρος μόνο στο παθολογικό κομμάτι της πάθησής του, και "αφήνοντας" τον εαυτό του σε αυτό που του όρισε η μοίρα γίνεται "θύμα" της κατάστασής του. Oι θεραπείες που προαναφέραμε είναι δυο πολύ σημαντικά κλειδιά προκειμένου να αποφευχθεί μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση. Με την καθοδήγηση του κατάλληλου θεραπευτή, μετά από λίγες συνεδρίες, το άτομο μπορεί να αισθανθεί πολύ καλύτερα.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο άνθρωπος για να είναι καθόλα υγιής πρέπει την ίδια βαρύτητα που δίνει στην ίαση του σώματός του να δίνει και για την ίαση της ψυχής του.

Στόχος αυτών των προσεγγίσεων είναι:

Η βελτίωση της αυτοπεποίθησης και της διάθεσης του ασθενούς, η αύξηση των δραστηριοτήτων μέσω της σταδιακής τοποθέτησης στόχων, η βελτίωση της κινητικότητάς του αφού ξεπεράσει τις φοβίες που έχουν συνδεθεί με τον πόνο και το στίγμα που συνδέεται με την δυσκολία στην κίνηση και τα βοηθητικά μέσα.
Να πιστέψει ο ασθενής ότι μπορεί να μάθει να αντιμετωπίζει τον χρόνιο πόνο και τα άλλα προβλήματα που προκαλούνται από αυτόν.
Να μάθει ο ασθενής να προσδιορίζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που επηρεάζουν τον πόνο του, την συναισθηματική και ψυχοκοινωνική του ισορροπία.
Να βοηθηθεί ο ασθενής ώστε να σκέφτεται και να συμπεριφέρεται με τρόπους οι οποίοι θα τον βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής δυσφορίας και στην μείωση του πόνου.

Η ψυχολογική υποστήριξη στοχεύει, επίσης, στην βελτίωση των κοινωνικών σχέσεων και στον περιορισμό της απομόνωσης στην οποία οδηγεί ο πόνος και, τέλος, στοχεύει στην στήριξη της οικογένειας του πάσχοντα.
Στόχος της θεραπείας είναι πάντα να βοηθήσει τον ασθενή να αναγνωρίσει και ν' αλλάξει τις σκέψεις που έχουν αρνητική επίδραση στην αντιμετώπιση του πόνου, στην συναισθηματική του ισορροπία και στους τρόπους αντιμετώπισης του πόνου, αλλά και της νόσου του. Ο ψυχολόγος μαζί με τον ασθενή εξερευνούν το σύστημα ιδεών και σκέψεων που ο ίδιος ο ασθενής έχει δημιουργηθεί προκειμένου να δώσει εξηγήσεις για τα αίτια του πόνου, την υποκειμενική σημασία του πόνου, αλλά και το πώς ο πόνος επηρεάζει την ζωή του. Δηλαδή, προσπαθούν να αντικαταστήσουν τις σκέψεις εκείνες που εμποδίζουν την ομαλή αντιμετώπιση του πόνου, με άλλες πιο λειτουργικές.

Όποια προσέγγιση και να υιοθετήσουμε, σκοπός κάθε θεραπευτή, προκειμένου να βοηθήσει και να ανακουφίσει τον ασθενή του, είναι:

Τοποθέτηση στόχων. Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει ποιες από τις δραστηριότητες και τις υποχρεώσεις του μπορεί να πραγματοποιήσει, αλλά και να εντοπίσει και να αλλάξει κάποιες από τις συνήθειές του που τον επιβαρύνουν.
Ο ψυχολόγος είναι υπεύθυνος να διδάξει στον ασθενή τον τρόπο με τον οποίο θα καταφέρει τους επιθυμητούς στόχους του. Τον βοηθάει, δηλαδή, να ξεχωρίζει τους μακροχρόνιους από τους βραχυχρόνιους στόχους, να τους χωρίσει και να τους οργανώσει σε υπο-στόχους τους οποίους θα προσπαθεί να κατακτήσει σταδιακά. Έτσι ο ασθενής θέτει ρεαλιστικές προσδοκίες ανάλογα με τις δυνατότητές του, και αποδέχεται ποιες δραστηριότητες δεν θα μπορέσει να ξανακάνει.
Τεχνικές χαλάρωσης. Εκμάθηση του ασθενούς να εφαρμόζει τεχνικές χαλάρωσης, προκειμένου να αντιμετωπίζει το άγχος του και να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου του.
Είναι γνωστό πως όταν αυξάνεται η ένταση των μυών, επιδεινώνεται η αντίδραση του πόνου. Ο ψυχολόγος μαθαίνει, λοιπόν, στον ασθενή να εντοπίζει πότε ξεκινά η ένταση στους μυς του και πώς να εφαρμόζει τεχνικές, όπως η εικονική σκέψη και η σταδιακή χαλάρωση των μυών.
Ενημέρωση. Ενημέρωση του ασθενή σχετικά με τα αίτια του πόνου: πώς μπορεί να επηρεαστεί οργανικά αλλά και ψυχοκοινωνικά και τι είδους θεραπείες υπάρχουν διαθέσιμες για τη σφαιρική αντιμετώπιση του πόνου. Οι ασθενείς πληροφορούνται για θέματα όπως: τι είναι πόνος, ποια η θεραπεία του, ποια η φαρμακολογία, οι παρενέργειες των φαρμάκων, τα προβλήματα ύπνου, η φυσική άσκηση κλπ. Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να κάνουν ερωτήσεις και να αναπτύσσουν μια ανοιχτή μορφή επικοινωνίας που είναι ουσιαστική στην αντιμετώπιση του πόνου.
Οικογενειακή προσέγγιση. Μόνο ένας άνθρωπος έχει τον πόνο, αλλά όλη η οικογένεια υποφέρει από αυτόν.

Ενημέρωση της οικογένειας για τον χρόνιο πόνο και εκμάθηση των μελών τεχνικών αντιμετώπισης- ανακούφισης του ασθενούς.
Μείωση του άγχους που διαχέεται στο οικογενειακό περιβάλλον από τη δυσάρεστη εμπειρία του χρόνιου πόνου.
Ενθάρρυνση της οικογένεια να αναπτύξει την ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων που συνδέονται με τον χρόνιο πόνο, ώστε να μπορεί να στηρίξει τον ασθενή.
Βοήθεια της οικογένειας να καταλάβει πώς ο ασθενής επικοινωνεί τον χρόνιο πόνο.
Βοήθεια της οικογένειας να εντοπίσει και να περιορίσει τις συμπεριφορές της που προκαλούν αύξηση της έντασης του πόνου στον ασθενή.

Η οικογένεια έχει μεγάλο ρόλο στη θεραπεία του πόνου και η προσφορά της στον ασθενή μπορεί να είναι ανεκτίμητης αξίας.