Η επικοινωνία και ο διάλογος με το παιδί είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσει την τραυματική διαδικασία τού διαζυγίου των γονιών του.

Ο αριθμός των διαζυγίων έχει αυξηθεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό στις μέρες μας και παρότι για αρκετά ζευγάρια το διαζύγιο μπορεί να αποτελεί τις περισσότερες φορές σωτήρια λύση, όταν υπάρχουν παιδιά η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει αρκετά ψυχοφθόρα. Τα  μικρά παιδιά, όπως είναι λογικό, δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί ο μπαμπάς και η μαμά πρέπει να ζήσουν χωριστά. Έτσι, λοιπόν, νιώθουν πληγωμένα, φοβισμένα, απογοητευμένα. Θυμώνουν με τους γονείς τους αλλά και με τον εαυτό τους, αφού συχνά πιστεύουν πως εκείνα προκάλεσαν το χωρισμό και πως αν συμπεριφέρονταν καλύτερα, ή αν έφερναν καλύτερους βαθμούς οι γονείς τους δε θα θύμωναν, δε θα μάλωναν και κατά συνέπεια θα έμεναν ακόμα μαζί. Μακροπρόθεσμα, αυτή η ενοχή σε κάποια παιδιά μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και χρόνια κακή συμπεριφορά. Ένα παιδί διαζευγμένων γονιών ίσως να νιώσει ντροπή και κατωτερότητα σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Σ’ αυτήν την τρυφερή ηλικία, μάλιστα, τα παιδιά μπορούν γίνουν πολύ σκληρά με ερωτήσεις όπως: «σήμερα είναι η μέρα του πατέρα, εσύ δεν έχει πατέρα;» που φέρνουν το παιδί διαζευγμένων γονιών αντιμέτωπο για ακόμη μια φορά με τη σκληρή πραγματικότητα του διαζυγίου. Δεν είναι λίγα τα παιδιά που μετά από ένα διαζύγιο δεν εμπιστεύονται πλέον κανέναν, αφού πληγώθηκαν από τους ανθρώπους που εμπιστεύονταν και αγαπούσαν περισσότερο από καθετί στον κόσμο. Άλλα παιδιά εκδηλώνουν τη στενοχώρια τους για το διαζύγιο των γονιών τους με αντικοινωνική συμπεριφορά, άλλα πάλι με οξυθυμία και επιθετικότητα, κάποια παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο, στο φαγητό, νυχτερινή ενούρηση, άγχος ,ανάλογα με το χαρακτήρα τους. Κοινός παρονομαστής, όμως, σε κάθε αντίδραση είναι η θλίψη που νιώθει το παιδί.

Ουσιαστικός, λοιπόν, είναι ο ρόλος των γονέων, οι οποίοι καλούνται να προετοιμάσουν το έδαφος για τον επικείμενο χωρισμό μιλώντας στο παιδί τους, να το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τις αλλαγές στη ζωή του και να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Είναι σημαντικό να μιλήσουν και οι δυο γονείς στο παιδί για το τι συμβαίνει, αυτή η συζήτηση να επαναληφθεί όσες φορές χρειαστεί, ώστε και εκείνο με τη σειρά του να μπορέσει να κατανοήσει την κατάσταση, να εκφράσει τις απορίες του και τα συναισθήματα του. Πρέπει να κατανοήσει πως η μαμά και ο μπαμπάς «δεν τα πάνε καλά για δικούς τους - προσωπικούς λόγους» και πως εκείνο δε φέρει καμία ευθύνη για τις διαφορές τους. Δεν χρειάζεται σε καμία περίπτωση να αναφερθεί λεπτομερώς το τι έχει συμβεί, ή να κατηγορηθεί ο ένας από τους δυο γονείς για τους λόγους που οδήγησαν στο διαζύγιο. Επίσης, καλό είναι να τονιστεί στο παιδί πως η απόφαση έχει ήδη ληφθεί από τους «μεγάλους» κι ότι εκείνο δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει την κατάσταση. Για να γίνει ακόμα πιο κατανοητό και να μην ελπίζουν τα παιδιά, όπως είναι αναμενόμενο, σε επανασύνδεση της μαμάς και του μπαμπά, οι γονείς μπορούν να αναφέρουν στα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά και συγκεκριμένες προσπάθειες που έκαναν πριν καταλήξουν στην απόφαση του διαζυγίου.

Είναι αναγκαίο να γίνει απόλυτα σαφές στο παιδί ότι ανεξάρτητα από το διαζύγιο, οι γονείς του θα συνεχίσουν να τα αγαπούν, δε θα το εγκαταλείψουν ποτέ και ότι για εκείνο θα αποτελούν πάντα μια οικογένεια. Η μόνη διαφορά θα είναι πως εφεξής θα έχει δύο σπίτια. Απαραίτητο είναι, επίσης, να επισημανθεί στο παιδί ότι ο γονιός που δεν θα μένει τις περισσότερες μέρες μαζί του θα βρίσκεται πάντα δίπλα του και θα μπορεί να τον συναντά και να του μιλά όποτε εκείνο θελήσει ή χρειαστεί. Ενημερώστε το παιδί για τις σταθερές μέρες που έχει συμφωνηθεί να είναι με τον έναν ή τον άλλο γονιό.

Είναι σημαντικό να γνωρίζει εκ των προτέρων τις νέες αλλαγές στη ζωή του: Για μια ενδεχόμενη μετακόμιση, για ένα νέο γάμο του ενός απ’ τους δυο γονείς, για ένα νέο ετεροθαλές αδελφάκι, για οτιδήποτε καινούριο που θα πρέπει ν’ αποδεχθεί. Καλό είναι αλλαγές όπως ένας νέος γάμος, να μην συμπέσουν με το διαζύγιο. Έτσι το παιδί να έχει τον απαραίτητο χρόνο να προσαρμοστεί πρώτα στο ένα γεγονός και στη συνέχεια, σταδιακά, στις υπόλοιπες αλλαγές.

Συνήθως τα μικρότερα παιδιά, δυσκολεύονται ν’ αποδεχθούν την κατάσταση. Σε παιδάκια ηλικίας 3-5 ετών, ωστόσο, δε χρειάζεται να εξηγούνται τα πάντα. Αρκεστείτε σε μια σύντομη απάντηση. Όσο για τα μεγαλύτερα παιδιά αλλά και τους εφήβους, εξηγείστε τους αποφεύγοντας να υπεραναλύσετε την κατάσταση, όπως ήδη αναφέραμε.

Θα καταλάβουν μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας.

Μπορείτε να τα εμπλέξετε στις διαδικασίες της νέας ζωής τους ζητώντας τη γνώμη τους για τη διακόσμηση του καινούριου τους δωματίου στο νέο σπίτι του μπαμπά ή της μαμάς.  Στα μεγάλα παιδιά, αν η αιτία του διαζυγίου είναι κάποια εξωσυζυγική σχέση την οποία πιθανόν έχουν ήδη αντιληφθεί, σωστό είναι οι γονείς να παραδεχτούν την ύπαρξή της χωρίς, όμως, να επεκταθούν σε λεπτομέρειες. Εξηγήστε απλά πως η ύπαρξη εξωσυζυγικής σχέσης αποδεικνύει την μη ικανοποιητική συζυγική σχέση του μπαμπά και της μαμάς.  

Σε περιπτώσεις που λόγος διαζυγίου είναι η κακοποίηση και το παιδί έχει γίνει μάρτυρας άσχημων σκηνικών μεταξύ του ζευγαριού, είναι φυσικό να διχάζεται και να προβληματίζεται στο πώς εκείνο μπορεί να αγαπάει, για παράδειγμα, τον μπαμπά που χτύπαγε τη μαμά ή την έκανε να κλαίει. Οι γονείς από την πλευρά τους, όσο δύσκολο και αν είναι, θα πρέπει να το καθησυχάσουν και να του εξηγήσουν πως ό,τι και να έχει γίνει ανάμεσα στο ζευγάρι δεν θα πρέπει να επηρεάζει τα δικά του αισθήματα προς την μαμά ή τον μπαμπά. Να θυμάστε πως πολύ σημαντικό ρόλο στην επικοινωνία μας με τα παιδιά παίζει ο τρόπος που τους λέμε κάποια πράγματα, ο τόνος της φωνής μας.

Έχετε πάντοτε κατά νου ότι η αντίδραση του παιδιού σας στην απόφασή σας να χωρίσετε μπορεί να είναι έντονη. Μπορεί να χρειαστεί καιρό για να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει και να ακολουθήσει μια πολύ δυσάρεστη μεταβατική περίοδος τόσο για εκείνο, όσο και για εσάς, γεγονός που είναι απολύτως φυσιολογικό. Το σπουδαιότερο είναι να βρίσκονται και οι δύο γονείς δίπλα στο παιδί τους, αλλά να αποφεύγουν να βιώνει το παιδί τις μεταξύ τους εντάσεις. Να έχουν σταθερότητα και ποιότητα στην επαφή και την επικοινωνία μαζί του, ώστε το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να προσαρμοστεί όσο γίνεται πιο ομαλά στη νέα του καθημερινότητα.

Άλλες πηγές : 0-6