Η απώλεια ύψους για τον άνθρωπο είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο που συνοδεύει τη διαδικασία τής γήρανσης, με τα πρώτα εμφανή σημάδια να γίνονται αισθητά κυρίως μετά την ηλικία των 40-50 ετών.

Η μείωση του ύψους είναι αποτέλεσμα συνδυασμού βιολογικών αλλαγών, όπως ο εκφυλισμός των μεσοσπονδύλιων δίσκων, η μείωση της οστικής πυκνότητας και οι βιολογικές αλλαγές στους μύες και τις αρθρώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις η απώλεια ύψους μπορεί να είναι ένδειξη παθολογικών καταστάσεων, όπως η οστεοπόρωση ή οι χρόνιες φλεγμονώδεις νόσοι.

Μηχανισμοί απώλειας ύψους

1. Απώλεια υγρών στους μεσοσπονδύλιους δίσκους: Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι αποτελούνται κατά μεγάλο μέρος από νερό. Ο ρόλος τού μεσοσπονδυλίου δίσκου, πέρα από το να συνδέει τα σώματα των σπονδύλων μεταξύ τους, είναι να απορροφά και να διαχέει ομαλά τις πιέσεις που καθημερινά δέχεται η σπονδυλική μας στήλη. Με την πάροδο του χρόνου η φυσική εκφύλιση (εκφύλιση δίσκου) οδηγεί στη μείωση του πάχους τους, καθώς χάνουν την ικανότητά τους να συγκρατούν υγρά. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση του συνολικού ύψους τής σπονδυλικής στήλης. Αυτή η διαδικασία μπορεί να ξεκινά ήδη από τη δεύτερη δεκαετία τής ζωής μας, αλλά γίνεται περισσότερο αισθητή με το πέρασμα της ηλικίας (Boos et al., 2002).
2. Μείωση της οστικής πυκνότητας (Οστεοπόρωση): Η οστεοπόρωση είναι ασθένεια των οστών εξαιτίας της οποίας μειώνεται σταδιακά η πυκνότητά τους, με αποτέλεσμα να γίνονται πιο αδύναμα και εύθραυστα. Είναι μια συνηθισμένη κατάσταση σε ηλικιωμένους, ιδιαίτερα στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, που χαρακτηρίζεται από απώλεια της πυκνότητας των οστών λόγω μειωμένης εναπόθεσης ασβεστίου και φωσφορικών. Η οστεοπόρωση αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα υγείας μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Δεν αφορά μόνο στους ηλικιωμένους, ούτε είναι θέμα αποκλειστικά γυναικείο. Μας «απειλεί» όλους και η πρόληψή της πρέπει να μας απασχολεί από την παιδική, κιόλας, ηλικία. Αποτέλεσμα της σταδιακής μείωσης της πυκνότητας των οστών είναι να γινόμαστε πολύ πιο επιρρεπείς σε σπονδυλικά κατάγματα και παραμορφώσεις, όπως η σφηνοειδής παραμόρφωση των σπονδύλων, που συμβάλλουν στη μείωση του ύψους (Kanis et al., 2013).
3. Σαρκοπενία και απώλεια μυϊκής μάζας: Η σαρκοπενία, δηλαδή η απώλεια μυϊκής μάζας, επομένως και δύναμης, που σχετίζεται με την ηλικία, επιδρά στη στήριξη και τη στάση τού σώματος. Οι μύες που υποστηρίζουν τη σπονδυλική στήλη εξασθενούν, οδηγώντας σε κύφωση (καμπούρα) και κακή στάση σώματος. Η μείωση της σωματικής δραστηριότητας στις μεγαλύτερες ηλικίες επιδεινώνει τη σαρκοπενία (Cruz-Jentoft et al., 2010). Η σαρκοπενία επηρεάζει περίπου το 10% των ενηλίκων άνω των 60 ετών. Οι επιπτώσεις αυξάνονται σημαντικά σε άτομα άνω των 80 ετών. Η σαρκοπενία συνδέεται με: α) Μείωση της μυϊκής πρωτεϊνοσύνθεσης, β) Αύξηση της φλεγμονής και γ) Μεταβολικές αλλαγές λόγω μειωμένης φυσικής δραστηριότητας.
4. Παθολογικοί παράγοντες: Παθήσεις όπως η αρθρίτιδα, οι χρόνιες φλεγμονώδεις νόσοι (π.χ. αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα) και η νόσος τού Parkinson συμβάλλουν στην απώλεια ύψους μέσω της επιβάρυνσης του μυοσκελετικού συστήματος (Ward et al., 2014).
5. Αλλαγές στη σπονδυλική καμπυλότητα: Η σπονδυλική στήλη είναι ένα κινητικό όργανο. Για να διευκολυνθεί αυτή η κινητικότητα, η μορφή της σπονδυλικής στήλης δεν είναι τελείως ευθεία, αλλά παρουσιάζει διάφορες κυρτώσεις ή κυρτώματα: δύο εμπρόσθια και δύο οπίσθια (εναλλασσόμενα). Έτσι, παρατηρώντας από πάνω προς τα κάτω διακρίνεται:

• Αυχενική κύρτωση ή αυχενικό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα πίσω).
• Θωρακική κύρτωση ή θωρακικό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα εμπρός).
• Οσφυϊκή κύρτωση ή οσφυϊκό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα πίσω).
• Ιεροκοκκυγική κύρτωση ή ιεροκοκκυγικό κύρτωμα (ανοιχτή προς εμπρός).

Η κύφωση και η λόρδωση μπορεί να γίνουν πιο έντονες λόγω μυϊκής αδυναμίας ή εκφυλιστικών αλλοιώσεων. Αυτές οι αλλαγές μειώνουν το ύψος, επηρεάζοντας τη συνολική ευθυγράμμιση του σώματος (Katzman et al., 2011).
 

Επιπτώσεις τής απώλειας ύψους

Η μείωση του ύψους δεν είναι μόνο αισθητική αλλαγή, αλλά μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την υγεία. Πιο αναλυτικά:

• Αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων: Η απώλεια ύψους συχνά σχετίζεται με την οστεοπόρωση, που αυξάνει την πιθανότητα καταγμάτων ισχίου και σπονδυλικής στήλης (Bliuc et al., 2009).
• Πόνος και δυσφορία: Οι αλλαγές στην στάση τού σώματος (ευθυγράμμιση) μπορεί να προκαλέσουν χρόνιο πόνο στην πλάτη και την αυχενική μοίρα.
• Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής: Είναι πιθανόν να υπάρξουν επιπτώσεις εξαιτίας της μειωμένης κινητικότητας και αυτονομίας, καθώς και ψυχολογικές επιπτώσεις λόγω αλλαγής τής εμφάνισης.

Πρόληψη και διαχείριση

Προκειμένου να «προλάβουμε» ή να διαχειριστούμε πιο ευέλικτα τις επιπτώσεις από την απώλεια ύψους, καλό θα είναι να ακολουθήσουμε κάποιους κανόνες.

1. Σωματική δραστηριότητα και άσκηση: Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης, ιδιαίτερα της πλάτης και του κορμού, μπορούν να υποστηρίξουν τη σωστή στάση του σώματος. Αερόβια άσκηση και ασκήσεις ευλυγισίας βοηθούν στη διατήρηση της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης (Sinaki et al., 2002).
2. Διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά: Ασβέστιο και βιταμίνη D είναι απαραίτητα για την υγεία των οστών. Η επαρκής πρόσληψη μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Πρωτεΐνες, η λήψη πρωτεϊνών υποστηρίζει τη μυϊκή μάζα και τη συνολική δύναμη (Rizzoli et al., 2014).
3. Τακτική ιατρική παρακολούθηση: Μέτρηση της οστικής πυκνότητας (DEXA scan) για έγκαιρη διάγνωση της οστεοπόρωσης. Θεραπεία με φάρμακα (π.χ. διφωσφονικά) για την ενίσχυση της οστικής μάζας σε άτομα υψηλού κινδύνου (Kanis et al., 2013).
4. Βελτίωση της στάσης του σώματος: Φυσιοθεραπεία και εργοθεραπεία για την ενίσχυση της σωστής στάσης και την αντιμετώπιση της κύφωσης. Υιοθέτηση εργονομικών στάσεων κατά την εργασία και την καθημερινότητα.

Συμπεράσματα

Η απώλεια ύψους είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο που οφείλεται τόσο σε φυσιολογικές αλλαγές, όσο και σε παθολογικές καταστάσεις. Αν και δεν μπορεί να αποφευχθεί εντελώς, οι στρατηγικές πρόληψης, όπως η άσκηση, η σωστή διατροφή και η τακτική ιατρική παρακολούθηση μπορούν να περιορίσουν σημαντικά τις επιπτώσεις τής γήρανσης στη σωματική διάπλαση και ποιότητα ζωής.

Πηγές

• Bliuc, D., Nguyen, N. D., Milch, V. E., et al. (2009). Risk of subsequent fractures and mortality after low-trauma fractures in men and women. JAMA, 301(5), 513-521.
• Boos, N., Weissbach, S., Rohrbach, H., et al. (2002). Classification of age-related changes in lumbar intervertebral discs. Spine, 27(23), 2631-2644.
• Cruz-Jentoft, A. J., Baeyens, J. P., Bauer, J. M., et al. (2010). Sarcopenia: European consensus on definition and diagnosis. Age and Ageing, 39(4), 412-423.
• Katzman, W. B., Wanek, L., Shepherd, J. A., & Sellmeyer, D. E. (2011). Age-related hyperkyphosis: its causes, consequences, and management. The Journals of Gerontology: Series A, 66(8), 867-875.
• Kanis, J. A., McCloskey, E. V., Johansson, H., et al. (2013). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis. Osteoporosis International, 24(1), 23-57.
• Rizzoli, R., Boonen, S., Brandi, M. L., et al. (2014). Vitamin D supplementation in elderly or postmenopausal women: a 2013 update of the 2008 recommendations. Osteoporosis International, 25(4), 1443-1463.
• Sinaki, M., Brey, R. H., Hughes, C. A., et al. (2002). Balance disorder and increased risk of falls in osteoporosis and kyphosis. Osteoporosis International, 13(11), 980-989.
• Ward, M. M., Deodhar, A., Gensler, L. S., et al. (2014). 2014 update of the ASAS/EULAR recommendations for the management of ankylosing spondylitis. Annals of the Rheumatic Diseases, 73(9), 1590-1598.