Η ακράτεια μετά τον τοκετό επηρεάζει έως και μία στις τρεις γυναίκες, και συχνά παραμένει αδιάγνωστη λόγω ντροπής ή ελλιπούς ενημέρωσης.

Η γέννηση ενός παιδιού είναι μια βαθιά, μεταμορφωτική εμπειρία. Μαζί με τη χαρά, όμως, φέρνει και αλλαγές στο σώμα που μπορεί να εκπλήξουν ή να ανησυχήσουν μια νέα μητέρα. Μία από τις πιο συχνές, αλλά και πιο παρεξηγημένες, είναι η ακράτεια ούρων μετά τον τοκετό, δηλαδή η ακούσια απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια της λοχείας ή τους πρώτους μήνες μετά. Πολλές γυναίκες διστάζουν να το συζητήσουν, θεωρώντας ότι είναι «φυσιολογικό», ή κάτι που πρέπει απλώς να ανεχτούν. Στην πραγματικότητα, η ακράτεια είναι συχνή, έχει αιτίες που κατανοούμε καλά και, το πιο σημαντικό, μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με φυσικούς τρόπους και σωστή καθοδήγηση. Η ακράτεια ούρων ορίζεται από την International Continence Society (ICS) ως κάθε ακούσια απώλεια ούρων (Haylen et al., 2010). Όταν συμβαίνει μέσα στον πρώτο χρόνο μετά τη γέννα, ονομάζεται ακράτεια μετά τον τοκετό (NICE, 2019).

Οι πιο συχνοί τύποι είναι:

• Ακράτεια από προσπάθεια (stress): απώλεια ούρων όταν αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση –για παράδειγμα όταν η γυναίκα βήχει, φτερνίζεται, ή γελά.
• Επιτακτική ακράτεια (urge): ξαφνική, έντονη ανάγκη για ούρηση που δεν μπορεί να ελεγχθεί.
• Μικτή ακράτεια: συνδυασμός των δύο παραπάνω μορφών.
• Παροδική ακράτεια: προσωρινή απώλεια ούρων τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννα, που υποχωρεί καθώς επανέρχονται οι ιστοί (Thom et al., 2010).

Η ακράτεια μετά τον τοκετό είναι πολύ πιο συχνή απ’ όσο νομίζουμε. Μελέτες δείχνουν ότι περίπου μία στις τρεις γυναίκες παρουσιάζουν κάποιας μορφής ακράτεια στους μήνες που ακολουθούν τη γέννα (Thom & Rortveit, 2010· Dai et al., 2023). Σύμφωνα με μια μεγάλη μετα-ανάλυση, το ποσοστό φτάνει περίπου στο 26% (Dai et al., 2023). Η συχνότητα είναι μεγαλύτερη αμέσως μετά τον τοκετό και μειώνεται μέσα στους πρώτους τρεις μήνες τής λοχείας, καθώς οι ιστοί και οι μύες ανακάμπτουν φυσιολογικά. Ωστόσο, σε κάποιες γυναίκες τα συμπτώματα επιμένουν, ή επανεμφανίζονται αργότερα. Η ακράτεια από προσπάθεια είναι η πιο συχνή μορφή μετά τον τοκετό, αφού συνδέεται με την καταπόνηση των μυών και συνδέσμων τού πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του φυσιολογικού τοκετού (NICE, 2019· EAU, 2024). Κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό οι μύες τού πυελικού εδάφους –εκείνοι που στηρίζουν την κύστη, τη μήτρα και το ορθό – δέχονται μεγάλη πίεση. Η διάταση, οι ορμονικές αλλαγές και, φυσικά, η διέλευση του μωρού από τον γεννητικό σωλήνα μπορούν να οδηγήσουν σε χαλάρωση ή τραυματισμό των ιστών (Haylen et al., 2010). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ουρήθρα να μη στηρίζεται επαρκώς, με συνέπεια διαρροές ούρων όταν αυξάνεται η πίεση στο σώμα. Στην περίπτωση της επιτακτικής ακράτειας, η κύστη γίνεται υπερδραστήρια και προκαλεί ξαφνικές, ανεξέλεγκτες συσπάσεις (NICE, 2019).

Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• κολπικό τοκετό (ιδίως παρατεταμένο, ή με εμβρυουλκία/βεντούζα)
• μεγάλο βάρος μωρού (>4 κιλά)
• ρήξεις περινέου 3ου–4ου βαθμού
• πολλαπλούς τοκετούς
• αυξημένο σωματικό βάρος
• ηλικία μητέρας >35 ετών
• χρόνιο βήχα, ή δυσκοιλιότητα
  (NICE, 2019· Dai et al., 2023)

Αν και η καισαρική μειώνει τον κίνδυνο, δεν συνιστάται μόνο για την πρόληψη της ακράτειας, καθώς συνοδεύεται από άλλους κινδύνους (NICE, 2019). Μικρές διαρροές τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό είναι συχνά παροδικές και υποχωρούν καθώς το σώμα επανέρχεται. Όμως, αν η ακράτεια επιμένει πέραν των 6–8 εβδομάδων, ή αν είναι τόσο έντονη ώστε να επηρεάζει την καθημερινότητα, τότε χρειάζεται αξιολόγηση από επαγγελματία υγείας (NICE, 2019).

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται σε απλό ιστορικό και κλινική εξέταση. Ο γιατρός θα ρωτήσει για τη συχνότητα, τις περιστάσεις και το βαθμό ενόχλησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να ζητηθεί ημερολόγιο ούρησης, ή έλεγχος ούρων για αποκλεισμό πιθανής ουρολοίμωξης (NICE, 2019). Το σημαντικό είναι να μην περιμένεις “να περάσει από μόνο του” αν το πρόβλημα επιμένει. Όσο νωρίτερα γίνει η παρέμβαση, τόσο πιο εύκολα αποκαθίσταται η λειτουργία τού πυελικού εδάφους (Woodley et al., 2020).

Θεραπεία

Η θεραπεία ξεκινά από τα πιο απλά μέτρα και προχωρά σε φαρμακευτικές, ή χειρουργικές επιλογές μόνο εφόσον χρειάζεται.

Τα πιο απλά μέτρα μπορεί να περιλαμβάνουν:

 1. Ασκήσεις πυελικού εδάφους (Kegel): Αποτελούν την πρώτη και πιο αποτελεσματική γραμμή αντιμετώπισης, ειδικά για την ακράτεια από προσπάθεια. Οι οδηγίες του NICE (2019) προτείνουν εποπτευόμενο πρόγραμμα τουλάχιστον τριών μηνών με καθημερινές ασκήσεις. Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που ακολουθούν σωστά τις ασκήσεις έχουν έως και 30% μικρότερη πιθανότητα να εμφανίζουν ακράτεια, ή να τη διατηρούν μετά τη γέννα (Woodley et al., 2020). Ακόμη και μετά την αποκατάσταση, η συντήρηση των ασκήσεων βοηθά να διατηρηθεί η δύναμη και να προληφθούν υποτροπές.

2. Εκπαίδευση της κύστης: Περιλαμβάνει την οργάνωση της ούρησης σε τακτά χρονικά διαστήματα και τη σταδιακή αύξηση του χρόνου μεταξύ των επισκέψεων στην τουαλέτα. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην επιτακτική ή μικτή ακράτεια (NICE, 2019).

3. Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Η ρύθμιση πρόσληψης υγρών, η μείωση καφεΐνης, η απώλεια περιττού βάρους, η αποφυγή δυσκοιλιότητας και η διακοπή καπνίσματος βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα (NICE, 2019).

4. Φυσικοθεραπεία με βιοανάδραση ή ηλεκτροδιέγερση: Σε περιπτώσεις που η γυναίκα δυσκολεύεται να ενεργοποιήσει σωστά τους μύες, μπορεί να βοηθήσει ένας εξειδικευμένος φυσικοθεραπευτής πυελικού εδάφους με τεχνικές βιοανάδρασης. Αυτές βοηθούν τη γυναίκα να μάθει πώς να “νιώθει” και να ενεργοποιεί σωστά τη μυϊκή σύσπαση (Bo et al., 2017).

5. Φαρμακευτική αγωγή: Για επιτακτικού τύπου ακράτεια μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντιχολινεργικά, ή β3-αγωνιστές, πάντα με προσοχή, κατά τη διάρκεια του θηλασμού (EAU, 2024). Η ντουλοξετίνη μπορεί να βοηθήσει σε ακράτεια προσπάθειας όταν τα συντηρητικά μέτρα δεν επαρκούν, αν και συχνά έχει παρενέργειες που περιορίζουν τη χρήση της (EAU, 2024).

6. Επεμβατικές λύσεις: Σε επίμονες περιπτώσεις, εξετάζονται λύσεις όπως η τοποθέτηση ταινίας μέσης ουρήθρας (MUS) –μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική με ποσοστά επιτυχίας έως και 95% (EAU, 2024). Υπάρχουν, επίσης, εναλλακτικές όπως: ενέσεις bulking agents, ή ιερή νευροτροποποίηση σε ειδικές περιπτώσεις. Οι παρεμβάσεις αυτές συνήθως προτείνονται αφού ολοκληρωθούν οι εγκυμοσύνες, γιατί μια νέα κύηση μπορεί να αναιρέσει τα αποτελέσματα.

Πρόληψη

Η πρόληψη ξεκινά ήδη από την εγκυμοσύνη. Οι ασκήσεις πυελικού εδάφους κατά τη διάρκεια της κύησης μειώνουν την πιθανότητα ακράτειας τόσο πριν όσο και μετά τον τοκετό (Woodley et al., 2020). Το NICE (2019) συνιστά σε όλες τις εγκύους να μαθαίνουν τις ασκήσεις αυτές, ιδανικά με την καθοδήγηση φυσικοθεραπευτή.
Επιπλέον, βοηθούν:

• η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους,
• η αποφυγή δυσκοιλιότητας,
• η διακοπή καπνίσματος και
• η σωστή καθοδήγηση στον τοκετό, ώστε να μειωθούν οι κακώσεις τού περινέου (NICE, 2019).

Η πρώιμη αποκατάσταση μετά τον τοκετό είναι, επίσης, κρίσιμη. Οι γυναίκες μπορούν να ξεκινήσουν ήπιες ασκήσεις πυελικού εδάφους λίγες ημέρες μετά τη γέννα, εκτός αν υπάρχει σοβαρός τραυματισμός, ή πόνος. Η σταδιακή επανέναρξη ήπιας άσκησης βοηθά στη γρηγορότερη αποκατάσταση (Mørkved & Bø, 2014).

Ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Η ακράτεια δεν είναι μόνο σωματικό ζήτημα. Επηρεάζει την αυτοπεποίθηση, τη σεξουαλική ζωή, αλλά και τη σχέση με το μωρό. Πολλές γυναίκες αποφεύγουν τη γυμναστική, τις εξόδους, ή ακόμα και το γέλιο από φόβο μήπως υπάρξει διαρροή. Άλλες νιώθουν ντροπή, ή απογοήτευση με το σώμα τους. Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες με ακράτεια έχουν αυξημένο κίνδυνο επιλόχειας κατάθλιψης (Gallego-Gómez et al., 2024). Η αναγνώριση και η έγκαιρη αντιμετώπιση του προβλήματος βοηθούν όχι μόνο σωματικά, αλλά και ψυχικά: ενισχύουν την αυτοεικόνα και τη συναισθηματική ευεξία.

Ο ρόλος τής ενημέρωσης και της πρώιμης βοήθειας

Σύμφωνα με τις οδηγίες του NICE (2019) είναι σημαντικό το θέμα να συζητείται ανοιχτά από την περίοδο της εγκυμοσύνης. Οι μαίες και οι γιατροί πρέπει να ενημερώνουν τις γυναίκες για την υγεία τού πυελικού εδάφους και να τις ενθαρρύνουν να αναφέρουν οποιοδήποτε σύμπτωμα. Επίσης, σε κάθε ιατρική επίσκεψη στη διάρκεια της λοχείας είναι ευκαιρία για μια απλή ερώτηση: «Έχεις παρατηρήσει καθόλου διαρροές ούρων όταν βήχεις, ή φτερνίζεσαι;» Αυτή η προσέγγιση κάνει τις γυναίκες να αισθάνονται ότι το θέμα είναι φυσιολογικό να συζητηθεί και ότι υπάρχουν λύσεις (Woodley et al., 2020). Η πρώιμη παρέμβαση οδηγεί σε ταχύτερη και πληρέστερη ανάρρωση (Woodley et al., 2020). Δεν υπάρχει λόγος η γυναίκα να υπομένει σιωπηλά· η ακράτεια δεν είναι «το τίμημα της μητρότητας», αλλά μια ιατρική κατάσταση που αντιμετωπίζεται.

Συμπεράσματα

Η ακράτεια μετά τον τοκετό είναι ένα κοινό και απολύτως αντιμετωπίσιμο πρόβλημα. Η κατανόηση τού τι συμβαίνει στο σώμα, η εκπαίδευση και η σωστή καθοδήγηση βοηθούν τις γυναίκες να επανακτήσουν τον έλεγχο και την αυτοπεποίθησή τους. Η πρόληψη με ασκήσεις πυελικού εδάφους, η έγκαιρη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση και, πάνω απ’ όλα, η ενημέρωση χωρίς ντροπή είναι τα κλειδιά για να σπάσει η σιωπή γύρω από το θέμα. Με τη σωστή φροντίδα, οι περισσότερες γυναίκες μπορούν να επανέλθουν πλήρως και να απολαύσουν τη μητρότητα χωρίς περιορισμούς.

Πηγές

• Bo, K. et al. (2017) International Urogynecological Association (IUGA)/International Continence Society (ICS) joint report on the terminology for the conservative and nonpharmacological management of female pelvic floor dysfunction. Neurourology and Urodynamics, 36, 221–244.
• Dai, S., Chen, H. & Luo, T. (2023) Prevalence and factors of urinary incontinence among postpartum women: systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy and Childbirth, 23, 761.
• EAU (2024) EAU Guidelines on Non-Neurogenic Female Lower Urinary Tract Symptoms. European Association of Urology.
• Gallego-Gómez, C. et al. (2024) Urinary incontinence increases risk of postpartum depression. American Journal of Obstetrics & Gynecology, 231(3), 296–307.e11.
• Haylen, B.T. et al. (2010) Terminology for female pelvic floor dysfunction. International Urogynecology Journal, 21(1), 5–26.
• Mørkved, S. & Bø, K. (2014) *Effect of pelvic