ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου -είτε πρόκειται για βιολογικό θάνατο, είτε για το τέλος μιας σημαντικής σχέσης, είτε για το τέλος μιας ευχάριστης κατάστασης- οδηγεί, συχνά, στο πένθος. Αυτός είναι ο τρόπος που ο άνθρωπος αντιδρά όταν χάνει κάτι πολύτιμο γι' αυτόν.

Το πένθος είναι η φυσιολογική απόκριση στην επώδυνη εμπειρία, είναι μια ιδιαίτερα επίπονη συναισθηματική διαδικασία που βοηθά τον άνθρωπο να προσαρμοστεί στην νέα κατάσταση. Οι περισσότεροι έχουμε συνδέσει το πένθος με τον θάνατο αγαπημένου προσώπου• στην κατάσταση αυτή, όμως, μπορεί να μας οδηγήσει και ένας χωρισμός, ή η απώλεια σημαντικών για μας αντικειμένων, η απώλεια περιουσιακών στοιχείων, η απώλεια της υγείας, της εργασίας, η αλλαγή συνθηκών ζωής (όπως η συνταξιοδότηση, ή η αναγκαστική μετακόμιση, η απομάκρυνση των παιδιών από το πατρικό σπίτι, ή και η διακοπή της κύησης). Πενθούμε όταν καλούμαστε να αποχωριστούμε κάποιον ή κάτι σημαντικό για μας και να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο στον οποίον εκείνος, ή εκείνο θα λείπει.

Το 1969 η ψυχίατρος Kübler-Ross εισήγαγε για πρώτη φορά «τα 5 στάδια του πένθους». Τα στάδια αυτά αποτελούν τις υγιείς ψυχικές αντιδράσεις που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς το άτομο προσπαθεί να δώσει νόημα στην απώλεια. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την περίοδο που το άτομο επιχειρεί να διαχειριστεί το πένθος του. Το σημαντικότερο μέρος όλης της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί το βίωμα της απώλειας και η αποδοχή όλων των συναισθημάτων που αυτή δημιουργεί: θυμό, θλίψη, ενοχή.

Ας δούμε ποια είναι τα στάδια του πένθους:

Άρνηση, μούδιασμα και σοκ: Το πρώτο στάδιο του πένθους βοηθά το άτομο να μειώσει την ένταση της απώλειας, καθώς αρνείται να δεχθεί την πραγματικότητα. «Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό σε εμένα», σκέφτεται και υποστηρίζει. Η ζωή φαίνεται να μην έχει κανένα νόημα, το άτομο είναι μουδιασμένο και αναρωτιέται αν και με ποιο τρόπο μπορεί να προχωρήσει τη ζωή του. Η άρνηση το βοηθά να διαχειριστεί μόνο τόσες πληροφορίες, όσες αντέχει. Καθώς σιγά – σιγά αποδέχεται την πραγματικότητα της απώλειας, αρχίζει να μπαίνει στη θεραπευτική διαδικασία. Ο άνθρωπος δυναμώνει ψυχικά και η άρνηση εξαφανίζεται.
Θυμός: Ο θυμός αποτελεί απαραίτητο στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Το άτομο νιώθει εγκαταλελειμμένο και αδύναμο. «Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα;», ρωτάει. Μπορεί να στρέψει το θυμό του όχι μόνο απέναντι στην οικογένεια, τους φίλους, το γιατρό, το πρόσωπο που χάθηκε, αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Ο θυμός κρύβει πόνο που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
Διαπραγμάτευση: Το τρίτο στάδιο περιλαμβάνει επίμονες σκέψεις που κάνει το άτομο για όλα όσα θα μπορούσαν να γίνουν με διαφορετικό τρόπο για να αποφευχθεί η απώλεια. Οι σκέψεις αυτές δημιουργούν τύψεις και ενοχές στο άτομο για όσα που θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε. Περνά στη φάση της διαπραγμάτευσης και θέλει πίσω τη ζωή που είχε προτού συμβεί η απώλεια.
Κατάθλιψη: Όταν το άτομο συνειδητοποιήσει το πραγματικό μέγεθος της απώλειας, περνά στο στάδιο της κατάθλιψης. Αποσύρεται από αγαπημένες δραστηριότητες, είναι λυπημένο, έχει προβλήματα στον ύπνο (αϋπνία, ή υπερυπνία), διαταραχές της όρεξης και προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Η φράση «Δεν έχω όρεξη να κάνω τίποτα», γίνεται η αγαπημένη του. Η κατάθλιψη αποτελεί φυσιολογική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι το αντικείμενο της απώλειας χάθηκε οριστικά.
Αποδοχή: Και φτάνουμε στο τελευταίο στάδιο, εκείνο της αποδοχής της νέας πραγματικότητας. «Έχω αποδεχτεί αυτό που συνέβη», υποστηρίζει και μαθαίνει να ζει χωρίς το αντικείμενο της απώλειας. Αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να συνεχίσει τη ζωή του, να φτιάξει καινούριες φιλίες και να επενδύσει σε νέες σχέσεις. Πολλές φορές νιώθει πως απολαμβάνοντας τη ζωή προδίδει το άτομο ή την κατάσταση που χάθηκε. Το παρελθόν, όμως, δεν μπορεί να αλλάξει, μπορεί να αλλάξει το μέλλον. Αρχίζει να ζει ξανά, με αισιοδοξία και όρεξη για ζωή.

Πώς μπορείς να διαχειριστείς σωστά το πένθος;

Το πένθος είναι μια πολύ προσωπική εμπειρία. Το πώς θα επεξεργαστεί ο καθένας αυτή την ιδιαίτερη κατάσταση, εξαρτάται από την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα, τα προηγούμενα βιώματά του, το περιβάλλον του. Είναι γεγονός ότι το άτομο δεν μπορεί να αποφύγει τα δυσάρεστα συναισθήματα, αλλά σίγουρα υπάρχουν τρόποι να τα διαχειριστεί:

Εκφράστε τα συναισθήματά σας ανοιχτά. Μιλήστε για το πώς αισθάνεστε σχετικά με την απώλεια. Μην αποφεύγετε να αναγνωρίζετε και να αντιμετωπίζετε τα επώδυνα συναισθήματα, γιατί έτσι παρατείνετε την διαδικασία του πένθους. Θυμηθείτε: το κλάμα βοηθά στην ανακούφιση του ψυχικού πόνου.
Η εμπειρία του πένθους είναι εξαιρετικά δύσκολη για κάθε άνθρωπο. Η στήριξη από τα αγαπημένα πρόσωπα βοηθά σε μεγάλο βαθμό το άτομο που πενθεί να αντιμετωπίσει την κατάσταση που βιώνει. Συχνά, όμως, οι «άνθρωποί μας» δεν γνωρίζουν πώς να μας βοηθήσουν. Εξηγήστε τους τι είναι αυτό που έχετε πραγματικά ανάγκη και δεχθείτε την υποστήριξή τους.
Μην ξεχνάτε τον εαυτό σας. Φροντίστε τον. Η ψυχή και το σώμα συνδέονται. Κατά συνέπεια όταν είμαστε καλά σωματικά βελτιώνεται και η ψυχολογία μας. Αντιμετωπίστε τη θλίψη με σωστή διατροφή, καλό ύπνο και γυμναστική. Μην καταφεύγετε στην κατανάλωση οινοπνεύματος, γιατί μπορεί να σας βοηθήσει μόνο βραχυπρόθεσμα, ενώ μακροπρόθεσμα θα σας δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα.