ΨΥΧΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ

Η ψυχολογική υποστήριξη από οικείους και κοινωνικό περιβάλλον είναι σημαντική παράμετρος για την γυναίκα με καρκίνο τού μαστού.

Ο καρκίνος τού μαστού είναι γνωστό ότι αποτελεί έναν από τους πιο συχνούς τύπους καρκίνου που προσβάλουν τις γυναίκες. Επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι 1 στις 10, έως 1 στις 14 γυναίκες πιθανότατα θα αναπτύξει καρκίνο στο μαστό κατά τη διάρκεια της ζωής της. Όπως όλες οι ασθένειες έχει σωματικές, αλλά και ψυχολογικές επιπτώσεις για την ασθενή. Ο καρκίνος τού μαστού, ωστόσο, παρουσιάζει μερικές ιδιαιτερότητες αναφορικά με την ψυχοκοινωνική του διάσταση. Συγκεκριμένα, η γυναίκα με καρκίνο τού μαστού δεν έρχεται μόνο αντιμέτωπη με ένα σοβαρό νόσημα, αλλά και με την πιθανή απώλεια ενός τμήματος του σώματός της. Τμήματος που συνδέεται με ιδιαίτερα σημαντικούς συμβολισμούς τής ύπαρξής της, όπως είναι η μητρότητα και η ερωτική της υπόσταση. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο καρκίνος τού μαστού, αρκετά συχνά, εμφανίζεται σε ηλικία που και άλλοι παράγοντες (εμμηνόπαυση, φυσιολογική γήρανση κ.ά.) επιδρούν αρνητικά στην αυτοπεποίθηση, αλλά και την αίσθηση - αντίληψη που η ίδια η γυναίκα έχει για την θηλυκότητά της.

Έχουν γίνει πολλές μελέτες οι οποίες αφορούν στις ψυχολογικές επιπτώσεις της ασθένειας. Ξεκινώντας από τη διάγνωση και την ανακοίνωση της ασθένειας στην ασθενή παρατηρούμε ότι οι αντιδράσεις ποικίλλουν, γεγονός που εξαρτάται από το νόημα που η εκάστοτε ασθενής αποδίδει σε αυτή. Συχνότερα, οι πρώτες αντιδράσεις είναι το συναισθηματικό μούδιασα, το σοκ, η δυσπιστία γι’ αυτό που μόλις τους ανακοινώθηκε ότι τους συμβαίνει, ενώ οι πιο συχνές εκφράσεις που ακούγονται από τις ίδιες τις γυναίκες είναι: “γκρεμίστηκε ο κόσμος µου”, “έβλεπα τον γιατρό να µου μιλά, αλλά δεν τον άκουγα.”

Την πρώτη αυτή αντίδραση διαδέχεται, συνήθως, το έντονο άγχος λόγω της απειλής αλλαγής τού τρόπου ζωής, ή αλλαγής τής εικόνας τού σώματος, ο θυμός για την άδικη αυτή επίθεση εναντίον του εαυτού, η ενοχή εξαιτίας της ανάγκης απόδοσης ευθυνών και βέβαια η έντονη θλίψη για την απώλεια και το πένθος. Ξαφνικά, λοιπόν, η γυναίκα έρχεται αντιμέτωπη µε ένα ιδιαίτερα στρεσογόνο γεγονός που αλλάζει τη ζωής της, αλλάζει την εικόνα τού σώµατός της και απειλεί τη γυναικεία της φύση.

Το πένθος για την απώλεια είναι ιδιαίτερα συχνό, τόσο πριν, όσο και μετά την οποιαδήποτε επέμβαση αποφασιστεί. Παρότι οι συντηρητικές επεμβάσεις, ή η προοπτική τής πλαστικής αποκατάστασης βοηθούν στη διατήρηση του µαστού, η ψυχολογική προσαρμογή, η καλύτερη εικόνα του σώματος και η σεξουαλική διάθεση δεν είναι πάντα εφικτές (Pockaj et al., 2009. Stayrou et al., 2009). Έτσι, φαίνεται πως η ίδια η διάγνωση πολλές φορές είναι πιο σημαντική από το είδος της επέμβασης.

Η διάγνωση ακολουθείται από την αποδοχή τής ασθένειας. Αφήνοντας το αρχικό σοκ πίσω, και σε συνεργασία με το γιατρό, η γυναίκα προχωρά στον σχεδιασμό τής θεραπείας και την εύρεση της καλύτερης δυνατής λύσης για την δική της περίπτωση (εγχείρηση, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία). Η διαδικασία τής θεραπείας είναι αρκετά επίπονη, όχι μόνο σωματικά, αλλά και ψυχικά είτε απαιτηθεί επέμβαση, είτε όχι. Ο πόνος είναι κάτι υπαρκτό, αλλά μπορούμε να βοηθήσουμε τη γυναίκα. Να την βοηθήσουμε είτε μαθαίνοντάς της τεχνικές χαλάρωσης και στρατηγικές διαχείρισης του άγχους της, είτε ακούγοντάς τη να μιλά για όλα τα άγχη και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σε αυτή τη φάση τής ζωής της. Φαντάζει αρκετά απλοϊκό, αλλά αυτή ίσως να είναι και η καλύτερη δυνατή στήριξη που μπορούμε να προσφέρουμε στις συγκεκριμένες ασθενείς ως θεραπευτές, φίλοι, ή συγγενείς. Ο φόβος για το χειρουργείο, το άγχος για τα μαλλιά που πιθανόν πέσουν και στην πορεία η πραγματική απώλεια των μαλλιών, η σωματική δυσφορία με τις θεραπείες, η κόπωση από τη θεραπεία, η εμπλοκή με νοσοκομεία, γιατρούς και ασφαλιστικούς φορείς είναι μερικά από την πραγματικότητά τους αυτή την περίοδο. Και είναι γεγονός ότι έχουν ανάγκη να τους δίνουμε χώρο, χρόνο και ασφάλεια να μιλούν ανοιχτά για όλα αυτά, γιατί αυτό και τις βοηθά και τις αποφορτίζει.

Μετά την επώδυνη διαδικασία τής θεραπείας, καλό είναι η γυναίκα να βοηθηθεί ώστε να συνειδητοποιήσει και να συμφιλιωθεί με τη νέα εικόνα τού σώματός της. Το γυναικείο στήθος ταυτίζεται με τη θηλυκότητα και είναι βασικό στοιχείο τής γυναικείας ταυτότητας. Από αρχαιοτάτων χρόνων το στήθος σημαίνει τροφή, ερωτισμός, ζωή. Είναι ένα σύμβολο, όμως δεν είναι ολόκληρη η γυναίκα. Μία γυναίκα μπορεί να παραμένει γυναίκα, ερωτική και ζωοφόρος και με ένα στήθος ή χωρίς στήθος. Το ότι αλλάζει ή χάνεται ένα σημείο του σώματος δε σημαίνει πως χάνεται η ταυτότητα, η προσωπικότητα, η ζωή. Η γυναίκα με καρκίνο τού μαστού έχει την ανάγκη να θρηνήσει για αυτή την απώλεια και να προχωρήσει παρακάτω. Μπορεί να επιλέξει την αποκατάσταση του στήθους, μπορεί και όχι. Όποια και αν είναι η απόφασή της, τη στηρίζουμε ώστε να αποκτήσει μια υγιή σχέση με το σώμα και τον εαυτό της.

Καλό είναι να λάβει την κατάλληλη υποστήριξη και ενίσχυση ώστε να βρει νόημα σε αυτό που της συνέβη. Είναι εντυπωσιακό πως, ως επί το πλείστον, οι γυναίκες με καρκίνο τού μαστού αντιλαμβάνονται το χτύπημα της αρρώστιας ως φυσικό ακόλουθο της πρότερης ζωής τους. Πολλές γυναίκες μιλούν για έντονες δυσκολίες στη ζωή τους, για καταπιεσμένα συναισθήματα και επιθυμίες, για ικανοποίηση των αναγκών των γύρω τους και όχι των δικών τους. Συνειδητοποιούν ότι παραμέλησαν τον εαυτό τους. “Δεκαπέντε χρόνια πριν ήξερα ότι θα με χτυπήσει ο καρκίνος, χωρίς να υπάρχει ιστορικό ή κάποιο δείγμα γι’ αυτό. Απλά ήξερα ότι όσα ζούσα κάπου θα ξεσπούσαν μια μέρα”. Είναι σημαντικό για τη γυναίκα να δώσει νόημα στην εμπειρία της, γιατί αυτό θα της δώσει κίνητρο να προχωρήσει παραπέρα, να μην τα παρατήσει, να αλλάξει. Τα αίτια του καρκίνου, άλλωστε, δεν είναι γνωστά και σίγουρα δεν φταίει το άτομο που ασθενεί για ό,τι του συνέβη. Αυτό ακριβώς θα πρέπει να βοηθήσουμε τη γυναίκα με καρκίνο τού μαστού να το «δει» και να την απενοχοποιήσουμε.

Έχοντας περάσει η γυναίκα τα προηγούμενα στάδια, θα νιώσει την ανάγκη να επαναπροσδιοριστεί και να επαναπροσδιορίσει. Η ζωή της αποκτά νέα οπτική, ενδυναμώνεται, νιώθει δυνατή και έτοιμη να κάνει αλλαγές. Ζει πια για τον εαυτό της και αρχίζει να ικανοποιεί τις δικές τις ανάγκες. “Μετά τον καρκίνο άρχισα να ζω”, ακούμε συχνά. Ο καρκίνος είναι για κάποιες γυναίκες μια ευκαιρία να μάθουν να ζουν αλλιώς, να αγαπάνε τον εαυτό τους. “Μετά τον καρκίνο σταμάτησα να ανησυχώ για πράγματα ασήμαντα”, “Μετά τον καρκίνο έβαλα όρια στους άλλους και είπα θα ζήσω για μένα”.

Η στήριξη τοu ασθενούς, συνεπώς, από το περιβάλλον του είναι εξαιρετικά σημαντική. Δεν πρέπει να αρκούμαστε στο κλασικό “όλα θα πάνε καλά”, γιατί με αυτό τον τρόπο δεν ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες του. Το ζητούμενο είναι να βρίσκουμε το κουράγιο ως φίλοι, σύζυγοι, παιδιά, ή γονείς να στεκόμαστε ουσιαστικά δίπλα στο άτομο το οποίο νοσεί, επιτρέποντάς του να εκφράζεται και να συζητά μαζί μας όσα εκείνο έχει ανάγκη.