Στο τρίτο και τελευταίο μέρος αυτής της ανάλυσης θα αναφερθώ στις αμαρτωλές πρακτικές των φαρμακευτικών εταιρειών, πρακτικές που έχουν σαν στόχο υγιείς ισολογισμούς, αλλά μόνον σαν υποπροϊόν την υγεία. Αυτό αποδεικνύεται άλλωστε από το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός που αφορά την διερεύνηση της αγοράς και την διαφήμιση ξεπερνά κατά πολύ τους προϋπολογισμούς της επιστημονικής έρευνας.

 Νίκου Φίλια , Ιατρού Διευθυντή Μ.Ε.Θ. του Νοσοκομείου « Ο Άγιος Σάββας »

Ενώ είναι σχετικά εύκολο να εντοπίσουμε τους κακούς, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο και διδακτικό να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο ρόλος των μη κακών. Το κακό μπορεί να ξεκινά από τα άνομα οικονομικά συμφέροντα των κακών εταιρειών, αλλά η διασπορά του γίνεται από τους μη κακούς. Ποίοι είναι αυτοί; Εκμαυλισμένοι γιατροί, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, τυμβωρύχοι δημοσιογράφοι και σε τελική ανάλυση ο παραπληροφορημένος ανυποψίαστος πληθυσμός.

Είναι από όλους μας αποδεκτό το ανελέητο κυνήγι του κέρδους. Αυτό που επέτρεψε σε γνωστή φαρμακευτική εταιρεία να αναστείλει σαν οικονομικά ασύμφορη την έρευνα μίας ελπιδοφόρας για την καταπολέμηση του AIDS ουσίας (science). Είναι γιατροί αυτοί που επέτρεψαν σε έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς τροφίμων να κατατρομοκρατήσει τους καταναλωτές με τον μύθο της χοληστερίνης, μετατρέποντας τον 50% του ενήλικα πληθυσμού σε υποψήφιους εμφραγματίες, προκειμένου να πουλήσει τα λάδια και τις μαργαρίνες της. Παιδίατροι είναι αυτοί που όπως κατήγγειλε ο FANCONI δεν διαμαρτυρήθηκαν όταν άλλη γνωστή εταιρεία έπειθε τις σκελετωμένες μητέρες του τρίτου κόσμου να σταματούν τον θηλασμό με το επιχείρημα ότι οι συνθετικές τροφές είναι πιο υγιείς. Γιατροί είναι αυτοί που συγκροτούν τα διάφορα «διαγνωστο-θεραπευτικά» κέντρα πέρα από κάθε αναγκαιότητα αλλά και γιατροί είναι αυτοί που τα συντηρούν με άχρηστες και συνάμα πανάκριβες εξετάσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν το ποσοστό τους. Γιατροί είναι αυτοί που διαφημίζουν το περιοδικό check - up, μία μέθοδο που κατά γενική ομολογία έχει αποδειχθεί ότι μόνον κατ' εξαίρεση μπορεί να προλάβει κάποια πάθηση. Γιατροί είναι αυτοί που συνταγογραφούν άχρηστα φάρμακα συμμετέχοντας σε επονείδιστες συναλλαγές. Γιατροί είναι αυτοί που εκμεταλλευόμενοι το φόβο του θανάτου και της φθοράς εξασφαλίζουν αστρονομικές αμοιβές.

Οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι σπάνια έχουν τον χρόνο να τιμήσουν την έδρα τους με την παρουσία τους ώστε να προβληματιστούν και να προβληματίσουν τους φοιτητές τους για την πορεία της επιστήμης τους.

Τέλος ο άβουλος και γεμάτος ενοχές πληθυσμός αγοράζει την υγεία σαν να πρόκειται για οποιοδήποτε καταναλωτικό αγαθό, πιστεύοντας ότι όσο πιο εντυπωσιακά είναι πακεταρισμένο και ακριβό τόσο αυξάνει την κοινωνική του καταξίωση.

Στην υγεία λειτουργούνε συχνά μηχανισμοί σαν αυτούς των γραφείων κηδειών, όπου η πολυτέλεια της κηδείας εκφράζει περισσότερο το μέγεθος των ενοχών και την δίψα της κοινωνικής προβολής, παρά την αγάπη για τον μακαρίτη. Μέσα από διάφορες ενοχές ζητάνε από τον γιατρό να κάνει το πάν για τον πάσχοντα αγνοώντας αν σε τελευταία ανάλυση με τον τρόπο αυτόν μήπως δίνεται τελικά μία εντολή κατακρεούργησης;  Σπάνια αναρωτιόμαστε αν η παρέμβαση μας έχει κάποιο όφελος. Υπολογίζεται ότι στις Μ.Ε.Θ. ποσοστό 10 -18 % των θανάτων είναι ιατρογενείς. Παρόλο αυτό το γεγονός όμως είναι συχνή η τακτική γιατρών και εταιρειών να έρχονται σε κάποια συναλλαγή προσφοράς ταξιδιών με τον όρο να καταναλωθούν ποσότητες υλικών και φαρμάκων ανεξάρτητα από ενδείξεις. Πρόσφατα σε μία επιτροπή που συμμετέχω προτάθηκε σοβαρότατα να κρίνεται η αποτελεσματικότητα των Μ.Ε.Θ. από τον αριθμό των επιθετικών πράξεων που πραγματοποιούνται. Δεν είναι το οικονομικό όφελος το μόνο κίνητρο, είναι οι μωροφιλοδοξίες που υποβαθμίζουν τους ασθενείς σε υλικό παραγωγής εργασιών χωρίς κανένα επιστημονικό αντίκρισμα, γνωρίζοντας ότι όποια ασυναρτησία και αν γραφτεί κάποιο «επιστημονικό» περιοδικό ή συνέδριο θα την αποδεχτεί. Υπάρχει ένας όρος που χαρακτηρίζει αυτήν την υπερπληθώρα εργασιών «εργασιορύπανση». Είναι τέτοιο το σύστημα αξιολόγησης των γιατρών που αυτή η εργασιορύπανση μαζί με τις πολιτικές και κοινωνικές γνωριμίες παίζουν σημαντικό στην προώθηση της καριέρας.

Μπερδεμένοι μέσα σε ένα δάσος φιλοδοξιών και οικονομικών συμφερόντων ξεχνάμε εύκολα ότι σήμερα στην εποχή των υπερήχων, των μαγνητικών τομογράφων κ.α. η υγεία βρίσκεται στο επίπεδο της δεκαετίας του 1960. Η θεαματική μεταπολεμική αύξηση της προσδοκώμενης επιβίωσης, οφείλεται κύρια στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου καθώς και στην καταπολέμηση της παιδικής θνησιμότητας παρά το γεγονός ότι οι παιδίατροι διεθνώς είναι οι χαμηλότερα αμειβόμενοι γιατροί. Ξεχνάμε ακόμα ότι κάθε εβδομάδα 250.000 παιδιά πεθαίνουν από ελλιπή διατροφή, ενώ για κάθε ασθενή που βγαίνει ζωντανός από τις Μ.Ε.Θ., δεκάδες νέων σκοτώνονται στα πεδία των μαχών για σκοτεινά συμφέροντα αγνώστων παραγόντων.

Στη Μονάδα που εργάζομαι προσπαθήσαμε να αναλύσουμε την άμεση και απώτερη θνησιμότητα των ασθενών μας. Το ποσοστό των θανάτων μέσα στην Μονάδα ήταν 24,8 %, μέσα δηλαδή στα διεθνή αποδεκτά ποσοστά. Δώδεκα μήνες αργότερα η θνησιμότητα των εξερχόμενων από την Μ.Ε.Θ. φτάνει το 40%. Στη συνέχεια με διαφόρους αποδεκτούς δείκτες συνεκτιμήσαμε αυτό που λέγεται ποιότητα ζωής αυτών που επιβίωσαν, το 11,5 % νοσηλεύονταν ακόμα σε νοσοκομεία, το 48,5% ήταν κλινήρης και μόνον το 34% είχε αποδεκτή ποιότητα ζωής. Με την εργασία αυτήν δε πρωτοτυπούμε. Υπάρχουν πολλές τεκμηριωμένες μελέτες που θέτουν τα ίδια ερωτήματα. Ερωτήματα που ουδέποτε κατάφεραν να ξεπεράσουν το άβατο των αμφιθεάτρων ώστε να αποτελέσουν αιτία προβληματισμού φοιτητών και δασκάλων.

Το 1848 ο Semmelweis κατήγγειλε ότι η φοβερή θνησιμότητα στον επιλόχιο πυρετό οφείλονταν στο γεγονός ότι οι γιατροί συνήθιζαν να πλένουν τα χέρια τους μετά και όχι πριν τον τοκετό, θεωρήθηκε αιρετικός και κυνηγήθηκε άγρια. Όταν επιτέλους οι γιατροί πείστηκαν η θνησιμότητα μειώθηκε στο 1/15. Δεν υπάρχει σήμερα ούτε ένα αντιβιοτικό που να έχει καταφέρει ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Υπολογίζεται ότι η συνεισφορά της στρεπτομυκίνης δεν ξεπερνά το 3% .

Ας αναφερθούμε σε κάποιον οικείο τον Ιπποκράτη. Τα γραπτά του ποτέ δεν αναλύθηκαν στα αμφιθέατρα, όχι σαν προγονο-λατρεία, αλλά σαν πηγή προβληματισμού. Διδάσκει ο Ιπποκράτης ότι δεν πρέπει να προσπαθούμε να διατηρήσουμε στην ζωή ασθενείς που η αρρώστια έχει κατακυριεύσει. Απλά δεν πρέπει να τυραννάμε τον ασθενή, όταν η νόσος του είναι η έκφραση του βιολογικού του τέλους, αντίθετα ο ασθενής έχει το δικαίωμα ενός αξιοπρεπούς θανάτου. Ποια είναι η καθημερινή πρακτική, πάσχοντες που η νόσος τους έχει κατακυριεύσει να υφίστανται μία οδυνηρή και πανάκριβη ιατρική, χωρίς προοπτική. Όσο πιο κοινωνικά γνωστός είναι ο ασθενής τόσο μακρύτερο και το μαρτύριο. Στον Τίτο διήρκεσε 120 ημέρες, στον Χιροχίτο 100 ενώ στον Φράνκο μόνο 50. Στις Η.Π.Α. το 10% του πληθυσμού είναι πάνω από 80 ετών. Καταναλώνει το 17% των δαπανών υγείας και από αυτό το 15% ξοδεύεται για τους τελευταίους 6 μήνες της ζωής.

Για όσους ο Ιπποκράτης φαίνεται ξεπερασμένος στην εποχή του διαστήματος και της Γενετικής θα τους παραπέμψω σε δεκάδες σύγχρονες μελέτες όπου αποδεικνύεται ότι ο παράγοντας που καθορίζει την επιβίωση του ασθενούς, ανεξάρτητα από την όποια ιατρική παρέμβαση, είναι η βαρύτητα, η έκβαση και η διεργασία της νόσου. Δηλαδή αυτό που ο Ιπποκράτης εκφράζει μα την λέξη «κατακυρίευση».

Τον τελευταίο καιρό είναι της μόδας η κριτική στον Διαφωτισμ. Ο ορθολογισμός υποκαθίσταται όλο και πιο πολύ από την αστρολογία και τον σκοταδισμό, την μεταφυσική των ηλιθίων όπως έλεγε και ο Adorno. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η ουσία του Διαφωτισμού πέρα από τις όποιες διαστρεβλώσεις είναι η ανησυχία, το κριτικό πνεύμα, η έρευνα και η αμφισβήτηση κάθε Ανθρώπινης και Θεϊκής τάξης πραγμάτων. Μέσα από αυτό το πνεύμα η αμφισβήτηση της παντοδυναμίας της Επιστήμης μας, της Μηχανιστικής Ιατρικής, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει την απόρριψη της, αλλά είναι η απαίτηση για τον εξανθρωπισμό της ενώ η κοινωνία των υπευθύνων και σκεπτόμενων πολιτών ο ΜΟΝΟΣ πόλος αντίστασης στην κατευθυνόμενη γνώση απ' όπου και αυτή αν προέρχεται.