Η ημικρανία και ο πόνος στον αυχένα αποτελούν δύο κοινά προβλήματα υγείας που επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Είναι σύνθετα και συχνά συνδεδεμένα μεταξύ τους, επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής αυτών που τα βιώνουν.

Η ημικρανία είναι μια μορφή πονοκέφαλου που χαρακτηρίζεται από έντονο πόνο στο ένα ή και τα δύο ημισφαίρια του κρανίου. Συνήθως συνοδεύεται από αίσθημα ναυτίας, φωτο- και φωνοφοβίας. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση της ημικρανίας περιλαμβάνουν τον γενετικό, τις αλλαγές στην κυκλοφορία τού αίματος στον εγκέφαλο, και εξωτερικούς παράγοντες όπως: η έλλειψη ύπνου, το στρες και η διατροφή. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να είναι αποτέλεσμα ποικίλων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της κακής στάσης, τραυματισμών και κακών συνηθειών, όπως η υπερβολική χρήση των κινητών συσκευών. Οι μακροχρόνιοι πόνοι στον αυχένα μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινή ζωή, την επαγγελματική απόδοση και την ψυχολογική ευεξία τού ατόμου. Πολλές φορές η ημικρανία και ο πόνος στον αυχένα εμφανίζονται συγχρόνως. Αυτή η σχέση μπορεί να οφείλεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ της αυχενικής μοίρας τής σπονδυλικής στήλης και του κεφαλιού. Επιπλέον, η κακή στάση και ο πόνος στον αυχένα μπορεί δυνητικά να είναι προκλητικοί παράγοντες για την εκδήλωση της ημικρανίας. Η συχνότητα εμφάνισης σε ετήσια βάση είναι 10% για την ημικρανία και περίπου 38% για τον πονοκέφαλο τάσης. Η συχνότητα του πόνου στον αυχένα κυμαίνεται από 4,8% έως 79,5% σε μελέτες με βάση τον πληθυσμό. Πόνος στον αυχένα μπορεί να προκληθεί από διαφορετικές δομές τής περιοχής που περιλαμβάνουν: τους μύες, τους συνδέσμους, τις σπονδυλικές αρθρώσεις, εμπλοκή των νευρικών ριζών τής περιοχής, ή μπορεί να είναι προβαλλόμενος από απομακρυσμένη περιοχή (trigger points). Τα συμπτώματα της ημικρανίας και του πόνου στον αυχένα ποικίλλουν, αλλά συχνά περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, έντονη κόπωση και δυσκολία στη συγκέντρωση. Έτσι, μέσω της διαφορικής διάγνωσης, επιβάλλεται να αναζητείται o μηχανισμός πρόκλησης του πόνου. Ο πόνος στον αυχένα είναι συνηθισμένος σε άτομα με πρωτοπαθή πονοκέφαλο τόσο σε πληθυσμιακές μελέτες, όσο και σε κλινικές. Ο αυχενικός πόνος μπορεί να εμφανισθεί ως πρόδρομο σύμπτωμα, ή κατά τη φάση τού πονοκεφάλου.

Ο ρόλος του εγκεφαλικού στελέχους

Για τον πρωτοπαθή πονοκέφαλο είναι σημαντική η καλύτερη κατανόηση της παρουσίας πόνου στην περιοχή τού αυχένα διότι: Πρώτον, θα βοηθήσει στην ακριβή διάγνωση. Δεύτερον, ο πόνος στον αυχένα μπορεί να επηρεάσει την ανταπόκριση στην θεραπευτική προσπάθεια και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ανικανότητα τους πάσχοντες. Τέλος, μπορεί να παίζει ρόλο στην παθοφυσιολογία τόσο της ημικρανίας, όσο και του πονοκέφαλου τάσης γιατί η σύγκλιση κεντρομόλων νευρικών ινών από το τρίδυμο νεύρο και τα τρία ανώτερα αυχενικά νεύρα στον τρίδυμο-αυχενικό πυρήνα μέσα στο εγκεφαλικό στέλεχος και στον ανώτερο νωτιαίο μυελό παρερμηνεύεται από τον εγκέφαλο. Δηλαδή τα νεύρα, που είναι υπεύθυνα για να ενημερώνουν τον εγκέφαλο για το αίσθημα του πόνου από δυο διαφορετικές περιοχές (τον αυχένα και το κεφάλι), γίνονται ένα καθώς εισέρχονται στον εγκέφαλο. Το αποτέλεσμα είναι: ερεθίσματα πόνου προερχόμενα από τα άνω επίπεδα του αυχένα να παρερμηνεύονται από τον εγκέφαλο ως προερχόμενα από το τρίδυμο νεύρο και να γίνονται αντιληπτά ως πονοκέφαλος. Οπότε, κάθε δομή που νευρώνεται από τα τρία πρώτα αυχενικά νεύρα αποτελεί εν δυνάμει πηγή τού πονοκεφάλου (πονοκέφαλος αυχενικής αιτιολογίας). Αυτές οι δομές είναι: οι άνω αυχενικοί μύες, οι άνω αυχενικές αρθρώσεις και οι σύνδεσμοί τους, οι Α-Α2-Α3 αυχενικοί σπόνδυλοι, η σκληρά μήνιγγα του νωτιαίου μυελού, ο οπίσθιος κρανιακός βόθρος (ινιακό οστό) και η σπονδυλική αρτηρία.

Οι ερευνητές Sait Ashina, Lars Bendtsen, Ann C Lyngberg, Richard B Lipton, Nazrin Hajiyeva και Rigmor Jensen σχεδίασαν μια πληθυσμιακή μελέτη «Prevalence of neck pain in migraine and tension-type headache: A population study», με σκοπό να αξιολογήσουν την συχνότητα πόνου στον αυχένα, σε σχέση με τον πονοκέφαλο στον πληθυσμό.

Μέθοδος

Χρησιμοποιήθηκε έρευνα διατομής (cross-sectional study), δηλαδή ένας τύπος επιδημιολογικής μελέτης που παρέχει μια εικόνα (διατομή) τού πληθυσμού, ή του δείγματος της μελέτης σε ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο, χωρίς να ασχολείται με τον χρόνο όπως στις μακροχρόνιες παρατηρητικές μελέτες. Συνολικά συμμετείχαν 797 άτομα, δίνοντας συνέντευξη για τον πονοκέφαλο και παρείχαν αυτο-αναφερόμενα δεδομένα για τον πόνο στον αυχένα. Ταξινομήθηκαν σε τρεις ομάδες: μια ομάδα ημικρανίας, μια με πονοκέφαλο τάσης και μια με ημικρανία και πονοκέφαλο τάσης. Ευαισθησία στην περιοχή γύρω από το κρανίο καταγράφηκε σε 496 άτομα. Η συνολική βαθμολογία ευαισθησίας υπολογίστηκε ως το άθροισμα των επιμέρους βαθμολογιών, με μέγιστη βαθμολογία 48.

Αποτελέσματα

Η συχνότητα του πόνου στον αυχένα ανά έτος ήταν 68,4% και υψηλότερος σε εκείνους με πρωτοπαθή πονοκέφαλο σε σχέση με όσους δεν είχαν (85,7% έναντι 56,7%). Προσαρμόζοντας την ηλικία, το φύλο, την εκπαίδευση και την κακή αυτό-αξιολόγηση της υγείας, σε σύγκριση με εκείνους χωρίς πονοκέφαλο, η συχνότητα του πόνου στον αυχένα (56,7%) ήταν σημαντικά υψηλότερη στην ομάδα με ημικρανία και πονοκέφαλο τάσης (89,3%), στην ομάδα μόνο με πονοκέφαλο τάσης (88,4%) και μόνο ημικρανία (76,2%). Τα άτομα με πόνο στον αυχένα είχαν υψηλότερη βαθμολογία ευαισθησίας από εκείνα χωρίς πόνο.

Συμπεράσματα

Η συχνότητα εμφάνισης πόνου στον αυχένα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στον γενικό πληθυσμό και ακόμη πιο διαδεδομένη σε άτομα με πρωτοπαθή πονοκέφαλο. Η συχνότητα είναι υψηλότερη όταν συνυπάρχει ημικρανία και πονοκέφαλος τάσης, ενώ ακολουθούν με μικρότερη συχνότητα άτομα με μόνο ημικρανία, ή μόνο πονοκέφαλο τάσης. Η μυοπεριτονιακή ευαισθησία είναι σημαντικά αυξημένη σε άτομα με πόνο στον αυχένα. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν προηγούμενες μελέτες σε ενήλικες που έδειχναν υψηλότερες συχνότητες μυϊκού πόνου στην περιοχή τού αυχένα/ώμου στα άτομα με πρωτοπαθή πονοκέφαλο. Συμπερασματικά μπορούμε να επισημάνουμε:

1. Ο πόνος στον αυχένα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στον γενικό πληθυσμό, ιδιαίτερα σε άτομα με ημικρανία και πονοκέφαλο τάσης.
2. Ο πόνος στον αυχένα έχει υψηλότερη συχνότητα με συνυπάρχουσα ημικρανία, ή πονοκέφαλο τάσης.
3. Η μυοπεριτονιακή ευαισθησία είναι σημαντικά αυξημένη σε άτομα με πόνο στον αυχένα, συγκριτικά με άτομα χωρίς πόνο.
4. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να έχει κοινό παθοφυσιολογικό μηχανισμό πρόκλησης με τον πρωτοπαθή πονοκέφαλο.
5. Ο πόνος στον αυχένα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη ανικανότητα εκείνους που υποφέρουν από πονοκέφαλο και η θεραπευτική διαδικασία πρέπει, επίσης, να κατευθυνθεί στην περιοχή τού αυχένα.

Πηγές

• Prevalence of neck pain in migraine and tension-type headache: A population study, S. Ashina, L. Bendtsen, A. Lyngberg, R. Lipton, N. Hajiyeva, R. Jensen Published in Cephalalgia 1 March 2015 Medicine 
• Pain sensitivity in relation to frequency of migraine and tension-type headache with or without coexistent neck pain: an exploratory secondary analysis of the population study, Sait Ashina, Lars Bendtsen, Rami Burstein,Afrim Iljazi,Rigmor Hoejland Jensen, Richard B Lipton
• Neck pain: is it part of a migraine attack or a trigger before a migraine attack?, Gökhan Özer, Necla Benlier