Η σημασία τής περιτονίας στη διατήρηση και απελευθέρωση τραυματικών εμπειριών.

Η ιδέα ότι οι ιστοί τού σώματος αποθηκεύουν πληροφορίες και διατηρούν μνήμες αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και συζήτησης στους θεραπευτές που ασχολούνται με τη χειροθεραπεία (manual therapy) και τις σωματικές θεραπείες. Αν και η επιστημονική τεκμηρίωση του φαινομένου βρίσκεται σε εξέλιξη, πολλές κλινικές παρατηρήσεις και μελέτες δείχνουν ότι η περιτονία μπορεί να λειτουργεί ως αποθηκευτικός χώρος σωματικών και συναισθηματικών εμπειριών.

Η Περιτονία ως Δομή Αποθήκευσης Μνήμης

Η περιτονία (fascia) είναι ένας συνεχής ιστός συνδετικού ιστού που περιβάλλει τους μύες, τα όργανα και τα οστά. Η λειτουργία της δεν περιορίζεται στη μηχανική υποστήριξη, αλλά φαίνεται να εμπλέκεται σε διαδικασίες που σχετίζονται με τη νευροφυσιολογία, την αλληλεπίδραση με το αυτόνομο νευρικό σύστημα και τη ρύθμιση του πόνου (Schleip et al., 2012).

Έρευνες δείχνουν ότι η περιτονία μπορεί να καταγράφει και να διατηρεί «μνήμη έντασης» λόγω της δυναμικής τής κολλαγονογένεσης. Το κολλαγόνο εναποτίθεται κατά μήκος των γραμμών μηχανικής τάσης, διαμορφώνοντας έτσι τη δομή τού ιστού σύμφωνα με τις εξωτερικές και εσωτερικές πιέσεις που δέχεται το σώμα (Gautieri et al., 2011; Sasaki & Odajima, 1996). Επιπλέον, η απελευθέρωση της ουσίας P από τις νευρικές απολήξεις, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις συναισθηματικού τραύματος, φαίνεται να επηρεάζει τη διάταξη του κολλαγόνου, δημιουργώντας αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως «συναισθηματικό σημάδι» (Heine, 1990). Έτσι, η περιτονία όχι μόνο διατηρεί φυσιολογικά πρότυπα έντασης, αλλά και πιθανώς αποθηκεύει συναισθηματικά φορτισμένες εμπειρίες.

Πολλοί θεραπευτές αναφέρουν ότι κατά την διάρκεια των χειρισμών σε περιοχές με σωματική δυσλειτουργία συχνά παρατηρούνται φαινόμενα που μοιάζουν με απελευθέρωση σωματικών μνημών. Αυτή η διαδικασία μπορεί να συνοδεύεται από:

• Θερμότητα ή μυϊκή χαλάρωση που γίνεται αντιληπτή από τον θεραπευτή.
• Έντονα συναισθήματα (π.χ. θυμός, θλίψη) στον ασθενή.
• Αναδρομικές αναμνήσεις τραυματικών εμπειριών (van der Kolk, 2014).

Όταν συμβεί αυτό, η δραστικότητα της μνήμης διαγράφεται ή ελαχιστοποιείται, παράλληλα με την αποκατάσταση της λειτουργικότητας των ιστών. Η διαδικασία αυτή περιγράφεται σε μελέτες που εξετάζουν την αλληλεπίδραση περιτονίας και νευρικού συστήματος. Η μηχανοχημική απόκριση των ινοβλαστών στη χειροθεραπεία μπορεί να αλλάξει τη δομή τού ιστού και να μειώσει τη δυσλειτουργία τού συνδετικού ιστού (Chiquet, 1999; Swartz et al., 2001).

Η Κρανιοϊερή Θεραπεία ως Μέσο Απελευθέρωσης Σωματικών Μνημών

Η Κρανιοϊερή Θεραπεία (Craniosacral Therapy – CST), που αναπτύχθηκε από τον Dr. John Upledger, είναι μια ήπια χειροθεραπευτική προσέγγιση που στοχεύει στην βελτίωση της λειτουργικότητας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα μέσω της απελευθέρωσης περιοχών με αυξημένη τάση (Upledger, 1983). Σύμφωνα με κλινικές αναφορές, η θεραπεία αυτή βοηθά το σώμα να ανακτήσει αρμονία στην λειτουργικότητά του και να απελευθερώσει σωματικά μπλοκαρίσματα, επιτρέποντας την επεξεργασία υποσυνείδητων τραυματικών εμπειριών (Upledger & Vredevoogd, 1983).

Συμπεράσματα

Η περιτονία φαίνεται να διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση και στην απελευθέρωση σωματικών μνημών. Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται περιλαμβάνουν τη μηχανική προσαρμογή τού συνδετικού ιστού, την επίδραση του νευρικού συστήματος και την αλληλεπίδραση με το αυτόνομο σύστημα. Παρότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα, οι θεραπευτικές εφαρμογές, όπως η Κρανιοϊερή Θεραπεία, δείχνουν ότι η απελευθέρωση αυτών των σωματικών μνημών μπορεί να συμβάλλει στη θεραπεία χρόνιων σωματικών και ψυχοσωματικών διαταραχών.

Πηγές

• Chiquet, M. (1999). Regulation of extracellular matrix gene expression by mechanical stress. Matrix Biology, 18(5), 417-426.
• Gautieri, A., Vesentini, S., Redaelli, A., & Buehler, M. J. (2011). Hierarchical structure and nanomechanics of collagen microfibrils from the atomistic scale up. Nano Letters, 11(2), 757-766.
• Heine, J. (1990). Fascia as a sensory organ: A hypothesis about the proprioceptive function of fascial tissue. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 1(3), 181-190.
• Langevin, H. M. (2006). Connective tissue: A body-wide signaling network? Medical Hypotheses, 66(6), 1074-1077.
• Sasaki, N., & Odajima, S. (1996). Stress-strain curve and Young’s modulus of a collagen molecule as determined by the X-ray diffraction technique. Journal of Biomechanics, 29(5), 655-658.
• Schleip, R., Findley, T. W., Chaitow, L., & Huijing, P. A. (2012). Fascia: The Tensional Network of the Human Body. Churchill Livingstone.
• Swartz, M. A., Tschumperlin, D. J., Kamm, R. D., & Drazen, J. M. (2001). Mechanical stress is communicated between different cell types to elicit matrix remodeling. PNAS, 98(11), 6180-6185.
• Upledger, J., & Vredevoogd, J. (1983). Craniosacral Therapy. Eastland Press.
• van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Penguin Books.
• Does fascia hold memories? Paolo Tozzi Msc, BSc (Hons) Ost, DO, PT Journal of Bodywork and Movement Therapies Volume 18, Issue 2, April 2014, Pages 259-265

• Regulation of extracellular matrix gene expression by mechanical stress. M Chiquet