Η άμεση πρόσβαση στη φυσικοθεραπεία μπορεί να προσφέρει ασφαλή και ιδιαίτερα αποτελεσματική φροντίδα, ενισχύοντας την ποιότητα και την αποδοτικότητα των συστημάτων υγείας, ή εμπεριέχει κινδύνους για τους ασθενείς;

Η άμεση πρόσβαση στη φυσικοθεραπεία, δηλαδή η δυνατότητα αξιολόγησης και παρέμβασης χωρίς προηγούμενη ιατρική παραπομπή, αποτελεί αντικείμενο σημαντικού επιστημονικού και θεσμικού ενδιαφέροντος. Υποστηρικτές τού μοντέλου τονίζουν τα οφέλη για την αποσυμφόρηση του συστήματος υγείας, τη μείωση του κόστους και την ταχύτερη παροχή φροντίδας. Αντίθετα, επικριτές επισημαίνουν πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με τη διαγνωστική ακρίβεια και την έγκαιρη αναγνώριση σοβαρών παθολογικών καταστάσεων. Η παρούσα ανασκόπηση συνοψίζει τα κύρια ευρήματα της διεθνούς βιβλιογραφίας.

Εμπειρικές Ενδείξεις για την Ασφάλεια και την Αποτελεσματικότητα

Η μελέτη των Jette et al. (2006) παραμένει σημείο αναφοράς στην αξιολόγηση της κλινικής κρίσης των φυσικοθεραπευτών. Σε δείγμα 394 επαγγελματιών, τα ποσοστά ορθών αποφάσεων κυμάνθηκαν από 79 έως 88 τοις εκατό, ενώ η εξειδίκευση στην ορθοπεδική αναδείχθηκε ως ισχυρός ενισχυτικός παράγοντας της κλινικής ακρίβειας. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η κλινική επάρκεια είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εξειδίκευση και τη συνεχιζόμενη κατάρτιση.

Συμπληρωματικά, η μελέτη των Moore et al. (2005), σε περισσότερους από 51.000 ασθενείς σε στρατιωτικά ιατρικά κέντρα, δεν ανέδειξε περιστατικά σοβαρής αμέλειας ή κλινικών σφαλμάτων που να σχετίζονται με την άμεση πρόσβαση. Αν και το στρατιωτικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από αυστηρή οργάνωση, τα δεδομένα ενισχύουν την άποψη ότι το μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί με ασφάλεια.

Οι ανασκοπήσεις των Piscitelli et al. (2018) και Ojha et al. (2014) καταλήγουν ότι η άμεση πρόσβαση δεν σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για τον ασθενή. Επιπλέον, συνδέεται με μειωμένη χρήση απεικονιστικών εξετάσεων, λιγότερες ιατρικές επισκέψεις και βελτιωμένη λειτουργικότητα. Σύμφωνα με την APTA (2025), δεν έχουν αναφερθεί περιστατικά σοβαρής βλάβης, ή νομικών διενέξεων που να σχετίζονται με την εφαρμογή του μοντέλου στις ΗΠΑ.

Ανησυχίες και Εντοπισμένοι Περιορισμοί

Παρά τις θετικές ενδείξεις, ορισμένα δεδομένα είναι πιο επιφυλακτικά. Η μελέτη των Budtz et al. (2021) καταδεικνύει μειωμένη ακρίβεια στη λήψη κλινικών αποφάσεων που αφορούν κρίσιμες ιατρικές καταστάσεις. Η ανομοιομορφία στην εμπειρία, η έλλειψη δομημένων διαδικασιών και η απουσία συστηματικής ανατροφοδότησης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την κλινική ικανότητα.

Η συνολική ποιότητα των μελετών που εξετάζουν την άμεση πρόσβαση παραμένει μέτρια. Λίγες έρευνες αξιολογούν άμεσα την κλινική ασφάλεια σε πραγματικές συνθήκες. Επιπλέον, σημαντικό μέρος των θετικών ευρημάτων προέρχεται από περιβάλλοντα υψηλής οργάνωσης, γεγονός που περιορίζει τη δυνατότητα γενίκευσης σε συστήματα υγείας με διαφορετική δομή.

Ιατρικοί οργανισμοί, όπως η American Medical Association και η American Academy of Orthopedic Surgeons, εκφράζουν συνεχιζόμενες επιφυλάξεις. Οι βασικοί προβληματισμοί αφορούν την επάρκεια της εκπαίδευσης των φυσικοθεραπευτών σε σχέση με τη διάγνωση, την πιθανότητα καθυστερημένης αναγνώρισης σοβαρής παθολογίας και την ενδεχόμενη υπερκατανάλωση υπηρεσιών.

Θεσμικές Προϋποθέσεις για Ασφαλή Εφαρμογή

Η βελτίωση των δεξιοτήτων διαφορικής διάγνωσης και η εξειδίκευση σε τομείς όπως η ορθοπεδική ενισχύουν την ασφάλεια της άμεσης πρόσβασης. Η συνεχιζόμενη κατάρτιση αποτελεί αναγκαίο στοιχείο. Η άμεση πρόσβαση αποδίδει καλύτερα όταν εντάσσεται σε δομές όπου η παραπομπή μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα και με τεκμηρίωση υψηλής αξίας. Μια παραπομπή θεωρείται υψηλής αξίας όταν γίνεται τη σωστή στιγμή και για τον σωστό λόγο, επειδή ο φυσικοθεραπευτής έχει εντοπίσει ενδείξεις που απαιτούν ιατρική αξιολόγηση χωρίς καθυστέρηση. Δεν αποτελεί πράξη άμυνας ή υπερβολικής προφύλαξης, αλλά αποτέλεσμα ώριμης κλινικής κρίσης που αποτρέπει κινδύνους και βελτιώνει τη συνέχεια της φροντίδας. Το μοντέλο αυτό υποστηρίζεται από το έργο των Peterson και Heick (2023).

Σύμφωνα με τα ευρήματα των Budtz et al. (2021), οι φυσικοθεραπευτές που συμμετέχουν σε συστήματα αξιολόγησης και ανατροφοδότησης εμφανίζουν υψηλότερη κλινική ακρίβεια. Τα δεδομένα αυτά υποδεικνύουν ότι η θεσμοθέτηση μηχανισμών ποιοτικού ελέγχου μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια.

Συμπέρασμα

Η άμεση πρόσβαση στη φυσικοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει ασφαλές και αποτελεσματικό μοντέλο παροχής υπηρεσιών υγείας, υπό την προϋπόθεση ότι συνοδεύεται από επαρκή εκπαίδευση, διασύνδεση με ιατρικές δομές και μηχανισμούς ποιοτικού ελέγχου. Τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν ότι οι φυσικοθεραπευτές μπορούν να διαχειριστούν με ασφάλεια την πλειονότητα των μυοσκελετικών περιστατικών και να αναγνωρίσουν περιπτώσεις που απαιτούν ιατρική αξιολόγηση. Ωστόσο, η ετερογένεια της κλινικής ικανότητας και οι περιορισμοί τής τρέχουσας βιβλιογραφίας καθιστούν απαραίτητη την παραγωγή υψηλής ποιότητας ερευνών που θα εξετάζουν την εφαρμογή τού μοντέλου σε διαφορετικά συστήματα υγείας.

Πηγές

• (2025). State of direct access to physical therapist services. American Physical Therapy Association.
• Budtz, C. R., Buhl, C., Christensen, R., & Østergaard, L. G. (2021). Clinical reasoning and decision making among primary care physiotherapists: A mixed methods study. BMC Family Practice, 22(1), 1–10.
• Childs, J. D., Whitman, J. M., & Sizer, P. S. (2013). Medical screening by physical therapists: Case report review. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 43(9), 598–607.
• Jette, D. U., Ardleigh, K., Chandler, K., & McShea, L. (2006). Decision making ability of physical therapists: Physical therapy intervention or medical referral. Physical Therapy, 86(2), 161–171.
• Moore, J. H., Goss, D. L., Baxter, R. E., DeBerardino, T. M., Mansfield, L. T., & Taylor, D. C. (2005). Safety of direct access physical therapy in military clinics. Military Medicine, 170(1), 33–38.
• Ojha, H. A., Snyder, R. S., & Davenport, T. E. (2014). Direct access compared with referred physical therapy episodes of care. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 44(1), 3–13.
• Peterson, M., & Heick, J. (2023). High value referrals and continuity in physical therapy practice. Physical Therapy, 103(5).
• Piscitelli, D., Furmanek, M. P., Meroni, R., De Caro, W., Pellicciari, L., & Pillastrini, P. (2018). Direct access in physical therapy: A systematic review. Clinica Terapeutica, 169(5), e249–e260.