Η αυχενική δυστονία αποτελεί την πιο συχνή μορφή εστιακής δυστονίας στους ενήλικες.

Η αυχενική δυστονία χαρακτηρίζεται από ακούσιες, παρατεταμένες, ή διαλείπουσες συσπάσεις των μυών τού αυχένα, που προκαλούν αφύσικες κινήσεις ή στάσεις τής κεφαλής και του τραχήλου. Η συχνότητα εμφάνισής της εκτιμάται σε 5-9 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα, με συχνότερη εμφάνιση στην ηλικία μεταξύ των  40 και 60 ετών (Albanese et al., 2013). Η αιτιολογία τής αυχενικής δυστονίας είναι πολυπαραγοντική. Η πρωτοπαθής μορφή οφείλεται σε δυσλειτουργία των βασικών γαγγλίων, του θαλάμου και του κινητικού φλοιού, οδηγώντας σε διαταραχές στα κυκλώματα που ρυθμίζουν τον μυϊκό τόνο και τις εκούσιες κινήσεις. Υπάρχουν ενδείξεις για ανισορροπία νευροδιαβιβαστών όπως η ντοπαμίνη, ο GABA και η ακετυλοχολίνη (Jinnah & Factor, 2015). Σε γενετικό επίπεδο, έχουν συσχετιστεί μεταλλάξεις γονιδίων όπως τα TOR1A και THAP1 (Hallett, 2011). Δευτεροπαθείς μορφές σχετίζονται με τραυματισμούς, φλεγμονές, φαρμακευτική αγωγή, ή εγκεφαλικά επεισόδια.

Κύριες Αιτίες Δευτεροπαθούς Αυχενικής Δυστονίας

Η δευτεροπαθής δυστονία είναι πιο πολύπλοκη, καθώς συνδέεται με βλάβες ή δυσλειτουργίες σε συγκεκριμένες περιοχές τού εγκεφάλου που ρυθμίζουν την κίνηση. Πιο αναλυτικά μπορεί να συνδέεται με:

• 

  Τραυματισμούς: Τραυματισμοί στον εγκέφαλο ή στον νωτιαίο μυελό, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως τα βασικά γάγγλια, ο θάλαμος και ο φλοιός, μπορεί να οδηγήσουν σε δευτεροπαθή δυστονία. Μελέτες αναφέρουν ότι έως και το 10-25% των ατόμων με κρανιοεγκεφαλικό τραύμα μπορεί να εμφανίσουν δυστονία (Hallett, 2011· Jankovic, 2011).
• Εγκεφαλικά Επεισόδια: Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια που προσβάλλουν δομές ελέγχου τής κίνησης (π.χ. βασικά γάγγλια, φλοιός) συνδέονται με την εμφάνιση δυστονίας σε 3-7% των ασθενών (Hallett, 2011· Jankovic, 2011).
• Φλεγμονώδεις Παθήσεις: Παθήσεις όπως η νόσος τού Πάρκινσον, η πολλαπλή σκλήρυνση και οι λοιμώξεις (π.χ. μηνιγγίτιδα) μπορούν να προκαλέσουν δευτεροπαθή δυστονία λόγω φλεγμονώδους βλάβης σε κινητικά κυκλώματα του εγκεφάλου (Jinnah & Factor, 2015).
• Φαρμακευτικές Παρενέργειες: Φάρμακα που επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα —όπως η λεβοντόπα, η ιμποπαναζίνη και ορισμένα αντιεπιληπτικά— έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση δυστονίας, ιδίως μετά από παρατεταμένη χρήση (Jinnah & Factor, 2015).

Θεράπευτική προσέγγιση

Η θεραπεία περιλαμβάνει ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α (Botox) ως θεραπεία πρώτης γραμμής, καθώς η αποτελεσματικότητά της έχει αποδειχθεί σε πολλές κλινικές μελέτες, προσφέροντας σημαντική μείωση των ακούσιων συσπάσεων, του πόνου και της λειτουργικής αναπηρίας. Η εφαρμογή γίνεται σε συγκεκριμένες ομάδες μυών με καθοδήγηση ηλεκτρομυογραφήματος ή υπερήχων, για μεγαλύτερη ακρίβεια και περιορισμό  των παρενεργειών. Επιπλέον, φαρμακευτικές επιλογές όπως τα αντιχολινεργικά (π.χ. τριεξιφαινιδύλιο), τα μυοχαλαρωτικά (π.χ. μπακλοφαίνη) και οι βενζοδιαζεπίνες (π.χ. κλοναζεπάμη) μπορεί να συνδυαστούν σε εξατομικευμένα σχήματα, κυρίως σε περιπτώσεις όπου η τοξίνη δεν παρέχει επαρκή έλεγχο.

Σε ανθεκτικές μορφές εφαρμόζονται χειρουργικές προσεγγίσεις, όπως η εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση (DBS), η οποία στοχεύει σε δομές των βασικών γαγγλίων και έχει δείξει ικανοποιητικά αποτελέσματα σε επιλεγμένους ασθενείς (Tarsy & Simon, 2006). Σε κάθε περίπτωση ο θεράπων ιατρός προτείνει την πιο ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή.

Τα τελευταία χρόνια αυξανόμενο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι συμπληρωματικές προσεγγίσεις, όπως η Κρανιοϊερή θεραπεία (Upledger). Η Κρανιοϊερή Θεραπεία είναι μία ήπια θεραπεία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για την θεραπευτική αντιμετώπιση δυσλειτουργίας τού κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλος - νωτιαίος μυελός) σε όλες τις ηλικίες. Είναι εξαιρετικά ήπια, μη επεμβατική και δεν προκαλεί δυσφορία ή ενόχληση στον ασθενή, ούτε ενέχει κινδύνους ή αντίθετες παρενέργειες. Η Κρανιοϊερή Θεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με ήπιες τεχνικές Χειροθεραπείας (Manual Therapy), με στόχο να βελτιωθεί το εύρος κίνησης των προσβεβλημένων αρθρώσεων, η μυϊκή ελαστικότητα, να επιτευχθεί καλύτερος έλεγχος των κινήσεων, αλλά  και ο έλεγχος του πόνου. Προς αυτή τη κατεύθυνση μπορούν να συνεισφέρουν και άλλες τεχνικές όπως είναι η γιόγκα, ο διαλογισμός, pilates κ.ά. Αν και τα ερευνητικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα της Κρανιοϊερής θεραπείας στην αυχενική δυστονία είναι περιορισμένα, ορισμένες μελέτες και κλινικές παρατηρήσεις αναφέρουν μείωση της έντασης των σπασμών και βελτίωση της ποιότητας ζωής. (Upledger & Vredevoogd, 1983; Green et al., 1999).

Πηγές

• Albanese A, Bhatia K, Bressman SB, et al. (2013). Phenomenology and classification of dystonia: a consensus update. Movement Disorders, 28(7), 863-873. https://doi.org/10.1002/mds.25475
• Jinnah HA, Factor SA. (2015). Diagnosis and treatment of dystonia. Neurologic Clinics, 33(1), 77-100. https://doi.org/10.1016/j.ncl.2014.09.002
• Hallett M. (2011). Neurophysiology of dystonia: The role of inhibition. Neurobiology of Disease, 42(2), 177-184. https://doi.org/10.1016/j.nbd.2011.01.026
• Tarsy D, Simon DK. (2006). Dystonia. The New England Journal of Medicine, 355(8), 818-829. https://doi.org/10.1056/NEJMra055549
• Upledger JE, Vredevoogd JD. (1983). Craniosacral Therapy. Seattle: Eastland Press.
• Green C, Martin CW, Bassett K, Kazanjian A. (1999). A systematic review of craniosacral therapy: biological plausibility, assessment reliability and clinical effectiveness. Complementary Therapies in Medicine, 7(4), 201-207. https://doi.org/10.1016/S0965-2299(99)80006-5
• Hallett, M. (2011). Neurophysiology of dystonia: The role of inhibition. *Neurobiology of Disease*, 42(2), 177-184. Jankovic, J. (2011). Dystonia: Clinical features, diagnosis, and treatment. *Neurotherapeutics*, 8(2), 232-237
• Jinnah, H. A., & Factor, S. A. (2015). Diagnosis and treatment of dystonia. *Neurologic Clinics*, 33(1), 77-100.