Με τον όρο "σύνδρομο κροταφογναθικής άρθρωσης" δηλώνεται η δυσλειτουργία της άρθρωσης που επιτρέπει την κίνηση στην κάτω γνάθο και διευκολύνει την μάσηση και την ομιλία.

Μπορεί ο περισσότερος κόσμος να μην έχει ακούσει ποτέ για την ύπαρξη της κροταφογναθικής άρθρωσης, αλλά καθένας από εμάς την χρησιμοποιεί εκατοντάδες φορές ημερησίως. Πρόκειται για την ένωση της κάτω γνάθου με τα κροταφικά οστά τού κρανίου (ακριβώς μπροστά από τα αυτιά). Kάθε φορά που μασάμε, που καταπίνουμε, ή μιλάμε χρησιμοποιούμε αυτή την άρθρωση. Είναι εύκολο να εντοπιστεί αν τοποθετήσουμε το δάκτυλο του χεριού μας περίπου ένα εκατοστό διαγώνια μπροστά από τα αυτί μας και στην συνέχεια ανοιγοκλείσουμε το στόμα μας. Η κίνηση που θα αισθανθούμε είναι της κροταφογναθικής άρθρωσης. 

Όταν μασάμε δεν ασκείται δύναμη μόνον στο αντικείμενο που βρίσκεται ανάμεσα στα δόντια μας, αλλά και στην κροταφογναθική άρθρωση. Η κάτω γνάθος είναι ο μοχλός, ενώ η άρθρωση το υπομόχλιο. Ως εκ τούτου,  περισσότερη δύναμη ασκείται στην άρθρωση παρά ανάμεσα στα δόντια. Για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτό το έργο και να αποφευχθούν φθορές στις αρθρικές επιφάνειες, έχει μια πολύπλοκη κατασκευή που περιλαμβάνει «μηνίσκο» με κινήσεις ολίσθησης και περιστροφής. Έτσι, οι δυνάμεις ασκούνται πάνω σε μεγαλύτερη επιφάνεια, μειώνοντας τις πιθανότητες φθοράς. Προβλήματα που συνεισφέρουν στην δυσλειτουργία τής κροταφογναθικής άρθρωσης, αλλά και σε δευτερεύοντα συμπτώματα, μπορεί να υπάρχουν στο Νευρικό Σύστημα, στο μυοσκελετικό, στο μυοπεριτονιακό (myofascial) και στο μασητικό σύστημα. Στην εμφάνιση αυτού του συνδρόμου μπορεί να παίζουν ρόλο προηγούμενα, ή υπάρχοντα φυσικά ή ψυχικά τραύματα, το άγχος, ή η αρνητική επίδραση του περιβάλλοντος. Ως επιβαρυντικοί παράγοντες έχουν αναφερθεί, επίσης, οι αλλεργίες και η διατροφή. Στην αναζήτηση των αιτίων αυτού του προβλήματος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τις γενικευμένες αρθρίτιδες, ή τις παθήσεις τού ανοσοποιητικού συστήματος.

Τι εννοούμε όταν λέμε «μία διαφορετική προσέγγιση»;

Το σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης θεωρείται ότι είναι το αποτέλεσμα μορφολογικών αλλαγών που αφορούν την άνω και κάτω γνάθο, τα δόντια, τον τραυματισμό στην περιοχή, καθώς επίσης και αλλαγών που έρχονται ως αποτέλεσμα οδοντιατρικών ή γναθοχειρουργικών επεμβάσεων, αρθρίτιδας, ή stress, αν και τις περισσότερες φορές δεν μπορεί να καθορισθεί η ακριβής αιτιολογία πρόκλησης του συνδρόμου.

Σύμφωνα με τον Dr. John Upledger, τον εμπνευστή και θεμελιωτή τής Κρανιοϊερής Θεραπείας, το σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης είναι απλά η «κορυφή τού παγόβουνου». Είναι αυτό που φαίνεται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ ο μεγαλύτερος όγκος κρύβεται από κάτω. Είναι το δευτερεύον, ή και το τριτεύον αποτέλεσμα κάποιας άλλης ή άλλων δυσλειτουργιών στο σώμα, ιδιαίτερα στο κρανιοϊερό σύστημα -αποτελεί το περιβάλλον μέσα στο οποίο υπάρχει και λειτουργεί το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, που μέσω του Εγκέφαλου ελέγχει όλες τις εκούσιες ή ακούσιες δραστηριότητες μας. Δηλαδή, μπορεί να υπάρχουν δυσλειτουργίες σε διάφορες περιοχές τού σώματος, ακόμα και απομακρυσμένες, οι οποίες να επηρεάζουν τη λειτουργικότητα της άρθρωση. Ο προφανής σύνδεσμος αυτών των περιοχών με την άρθρωση είναι η περιτονία.

Περιτονία

Η περιτονία είναι ένα στρώμα συνδετικού ιστού που αρχίζει ακριβώς κάτω από το δέρμα και εκτείνεται σε δύο βαθύτερα στρώματα. Όταν η περιτονία είναι σε φυσιολογικά -υγιή- επίπεδα ομοιάζει με το μαλλί από ένα ‘αραιά πλεγμένο πουλόβερ’. Όταν βρίσκεται σε σύσπαση/τάση, είναι πολύ πιο σφικτή και λιγότερο εύκαμπτη, και δημιουργεί τραβήγματα, τεντώματα και πίεση που μπορεί να φτάσει τις 2.000 λίβρες ανά τετραγωνική ίντσα. Η περιτονία αποτελεί ένα συνεχόμενο σύστημα το οποίο εκτείνεται από την πατούσα μέχρι το κεφάλι και αποτελείται από τρία τρισδιάστατα στρώματα:

• Η επιπολής περιτονία βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα και συγκρατεί λίπος και νερό, περιβάλλεται από νεύρα και επιτρέπει στους μυς να κινούν το δέρμα.
• Η εν τω βάθει περιτονία, περιβάλλει και συνδέεται με τους μυς, τα κόκαλα, τα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία σε μοριακό επίπεδο. 
• Το τρίτο στρώμα, σχηματίζει το σύστημα των μεμβρανών που περιβάλλει τον Εγκέφαλο και τον Νωτιαίο Μυελό, καλύπτοντας ως «φόδρα» την εσωτερική επιφάνεια των οστών του κρανίου, το προσώπου, της σπονδυλικής στήλης, και του ιερού οστού.

Οι συσπάσεις- τάσεις μπορεί να παρουσιαστούν σε ένα, ή και σε όλα τα στρώματα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η κροταφογναθική άρθρωση επηρεάζεται απόλυτα από τα κροταφογναθικά οστά, την άνω και κάτω γνάθο και το σφηνοειδές οστό γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οποιοσδήποτε περιορισμός, οπουδήποτε στο σώμα που να επηρεάζει την περιτονία, μπορεί να μεταφερθεί μέσω του συστήματος των μεμβρανών -που σχηματίζουν το τρίτο εν τω βάθει στρώμα της- στα οστά τού κρανίου, και επομένως να προκαλέσουν το σύνδρομο της κροταφογναθικής άρθρωσης.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει διαφοροποίηση στη λειτουργικότητα αυτών των οστών είναι το stress. Αυτό συμβαίνει γιατί ενεργοποιείται το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα, επομένως έχουμε  υπερδιέγερση του Συμπαθητικού Νευρικού Συστήματος, με αποτέλεσμα τον αυξημένο μυϊκό τόνο στους μύες που έρχονται σε επαφή μαζί τους, όπως για παράδειγμα στον μασητήρα μυ. Το Τρίδυμο Νεύρο ελέγχει την μασητική λειτουργία και ως εκ τούτου την λειτουργικότητα της κροταφογναθικής άρθρωσης. Αυτό το νεύρο βρίσκεται σε στενή σχέση με το Μεταιχμιακό (Λιμπικό) Σύστημα (reticular alarm system). Η ενεργοποίηση αυτού τού συστήματος, μεταξύ των άλλων, προκαλεί σύσπαση των μυών τού προσώπου και φυσικά σφίξιμο των δοντιών. Παράγοντες που ενεργοποιούν αυτό το σύστημα είναι ο φόβος, ο θυμός, η επιθετικότητα, ο αυξανόμενος πόνος, και η υπερβολική ανησυχία.

Συμπτώματα

Στο σύνδρομο αυτό υπάρχει ποικιλία συμπτωμάτων, αλλά σπάνια εμφανίζονται όλα μαζί σε έναν ασθενή.

• Χαρακτηριστικός ήχος όταν ανοίγει και κλείνει το στόμα.
• Ήχος τριβής.
• Πονοκέφαλος ή Ημικρανία.
• Ζαλάδες.
• Βούισμα στα αυτιά.
• Υπερβολική φθορά στα δόντια.
• Πόνος στην περιοχή της άρθρωσης στην διάρκεια της κίνησης.
• Πόνος στην περιοχή του Αυχένα.
• Πόνος στο αυτί.
• Ευαισθησία στο φως.
• Όταν το στόμα ανοίγει και κλείνει η κίνηση ακολουθεί μια τροχιά “ zigzag”.
• Σε σοβαρές περιπτώσεις μειώνεται το εύρος ανοίγματος του στόματος.
• Αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής, «θολούρα» στην σκέψη.
• Αλλαγές της προσωπικότητας του ατόμου, ευερέθιστοι, καταθλιπτικοί, έλλειψη αυτοσεβασμού, εγωκεντρικοί και υποχόνδριοι.

Πιο αναλυτικά, παράγοντες που επηρεάζουν την κροταφογναθική άρθρωση είναι:

• Τα οστά τού κρανίου που έχουν άμεση συμμετοχή στην κροταφογναθική άρθρωση είναι φυσικά τα κροταφικά οστά και η κάτω γνάθος. Η συμβολή τών αμφίπλευρα τοποθετημένων κροταφικών οστών με την κροταφογναθική άρθρωση βρίσκεται 2-4cm μπροστά από τον άξονα περιστροφής τους. Έτσι, καθώς οι αρθρικές επιφάνειες των κροταφικών οστών βρίσκονται σε έκκεντρη θέση, όταν υπάρχει διαταραχή τής συμμετρίας τού ενός σε σχέση με το άλλο, τότε διαταράσσεται η ευθυγράμμιση των αρθρικών επιφανειών τής κροταφογναθικής άρθρωσης και στις δυο πλευρές. Αυτή η ασυμμετρία προκαλεί τάση και φθορά πάνω στις αρθρικές επιφάνειες. Ασυμμετρία στα κροταφικά οστά μπορεί να προκληθεί από οποιαδήποτε δυσλειτουργία εντός του Κρανιοϊερού συστήματος είτε αυτή είναι οστική, είτε οφείλεται στις μεμβράνες τού συστήματος. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η ασυμμετρία μπορεί να προκληθεί από τον σπασμό ή την τάση που αναπτύσσεται στους μύες ή τους συνδέσμους που βρίσκονται σε επαφή με αυτά τα οστά. Η κάτω γνάθος είναι ένα οστό με δύο αρθρώσεις σε κάθε άκρο της. Έτσι είναι φυσικό όταν επηρεάζεται η μία άρθρωση, αυτό θα έχει αντίκτυπο και στην άλλη.
• Η Σκληρά Υπερώα βρίσκεται κυριολεκτικά στο έλεος του Σφηνοειδούς οστού, με το οποίο αρθρώνεται στα δυο άκρα και μέσο του ρινικού διαφράγματος στο μέσον. Η διαταραχή της θέσης ή της λειτουργικότητας του Σφηνοειδούς οστού θα διαταράξει την ευθυγράμμιση της σκληράς υπερώας με αποτέλεσμα αρχικά την διαταραχή της ευθυγράμμισης των οδόντων και στην συνέχεια των Κροταφογναθικών αρθρώσεων. Το σφηνοειδές οστού έχει έναν κυρίαρχο ρόλο στο Κρανιοϊερό σύστημα, άρα οποιαδήποτε δυσλειτουργία αυτού του συστήματος μπορεί να το επηρεάσει.
• Το άγχος, ανεξάρτητα του αιτίου που το προκαλεί, απαιτεί ένα βαρύ τίμημα από το σώμα. Απαιτεί ενέργεια για να το αντιμετωπίσει. Είναι ευρέως γνωστό ότι το χρόνιο άγχος μπορεί να προκαλέσει καρδιακές παθήσεις, έλκος στομάχου, σπαστική κολίτιδα κ.ά. Αυτό που δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό είναι ότι προκαλεί Σύνδρομο της Κροταφογναθικής Άρθρωσης. Ο μηχανισμός είναι πράγματι απλός. Το σφίξιμο των δοντιών, ή του σαγονιού είναι μια φυσική αντίδραση στο άγχος. Αυτή η αντίδραση, συχνά επαναλαμβανόμενη, συμπιέζει την κροταφογναθική άρθρωση, που με την σειρά της προκαλεί φθορά στις αρθρικές επιφάνειες, στον μηνίσκο και ιδιαίτερα στις ελαστικές κατασκευές που τον περιβάλλουν, με αποτέλεσμα επιπλέον επιπλοκές. Τεχνικές χαλάρωσης βοηθούν σημαντικά στην πρόληψη και αντιμετώπιση αυτού του επιβαρυντικού παράγοντα.
• Ο ανθρώπινος οργανισμός ως σύνολο «συντίθεται» από το σώμα και την ψυχή. Οι ιστοί τού σώματος «θυμούνται» τραυματικές εμπειρίες τόσο σε ενεργειακό επίπεδο, όσο και σε σωματικό. Δηλαδή ο φόβος, ή ο θυμός, για παράδειγμα, που προκαλείται στην διάρκεια ενός τραυματισμού, και ο τραυματισμός των ιστών τού σώματος πρέπει να αντιμετωπισθούν παράλληλα. Εάν κάποιο από αυτά παραμείνει, τότε βάζει σε συνεχή ενεργοποίηση το Μεταιχμιακό (Λιμπικό) Σύστημα, με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού stress, και επομένως το συνεχές σφίξιμό των δοντιών, με επακόλουθο την δυσλειτουργία τής κροταφογναθικής άρθρωσης.

Όλοι οι παραπάνω παράγοντες είναι ικανοί να προκαλέσουν, ή να συνεισφέρουν στην δυσλειτουργία, ή στον εκφυλισμό τής κροταφογναθικής άρθρωσης. Το Σύνδρομο της Κροταφογναθικής Άρθρωσης μπορεί να είναι το κυρίως πρόβλημα, ή απλά η κορυφή τού παγόβουνου. Απαιτείται, λοιπόν, μια ολιστική θεραπεία για την αντιμετώπιση ενός τόσο σύνθετου προβλήματος. Αυτή η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση τόσο των σωματικών, όσο και των συναισθηματικών αναγκών τών ασθενών.

Η κρανιοϊερή θεραπεία ανταποκρίνεται σε αυτήν την ανάγκη. Ο ειδικευμένος θεραπευτής μπορεί να αξιολογήσει τη λειτουργικότητα του Κρανιοϊερού συστήματος, να εντοπίσει τις περιοχές που δυσλειτουργούν και στην συνέχεια -με ήπιους χειρισμούς βάρους 5gr- να βελτιώσει τη λειτουργικότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος -Εγκέφαλος/Νωτιαίος Μυελός-, επιτρέποντας έτσι στον φυσικό αμυντικό μηχανισμό τού σώματος να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα -αυτοδιόρθωση.

Άλλες θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

• Τεχνικές χαλάρωσης
• Myofascial release
• Βελονισμός
• Επανεκπαίδευση στην σωστή στάση του σώματος
• Τεχνικές Manual Therapy
• Ψυχολογική στήριξη
• Biofeedback
• Οδοντιατρική - Γναθοχειρουργική εργασία (χρήση νάρθηκα - χειρουργική αντιμετώπιση ). 
• Χειροπρακτική – Οστεοπαθητική
• Διατροφή 

 Πηγές

•  https://www.iahe.com/docs/articles/3211_001.pdf
• https://www.iahe.com/docs/articles/The_Symbiotic_Partnership_of_Dentistry_And_Craniosacral_Therapy.pdf
• https://www.iahe.com/docs/articles/The_Symbiotic_Partnership_of_Dentistry_And_Craniosacral_Therapy_Part_Two_1.pdf
• https://www.iahe.com/docs/articles/TMJ_Pain_and_CranioSacral_Therapy.pdf
• https://www.iahe.com/docs/articles/Head.pdf