Όλοι γνωρίζουμε ότι η κακή στάση επηρεάζει αρνητικά τη δομή του σώματος, είμαστε όμως ενήμεροι για τις ευρύτερες επιπτώσεις της καταπόνησης λόγω κακής στάσης, στην συνολική οικονομία του σώματος, και στη λειτουργία των οργάνων του;

Για να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις και τις επιδράσεις που επιφέρει η κακή στάση του σώματος στην δομή και στην λειτουργία του, θα πρέπει προηγουμένως να γνωρίζουμε τι είναι η «Υγεία».

Υγεία, λοιπόν, σύμφωνα με έγκυρα λεξικά, είναι:

• Η κατάσταση της βέλτιστης φυσικής, διανοητικής, και κοινωνικής ευεξίας. Η δημοφιλής ιδέα ότι πρόκειται μόνο για την απουσία ασθένειας και αδυναμίας δεν είναι πλήρης. (Dorland’s Illustrated Medical Dictionary, 30th edition)
• Μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας κατά την οποία η ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει όλες τις περιστάσεις της διαβίωσης είναι στο βέλτιστο επίπεδο.(Stedman’s Electronic Medical Dictionary 7.0)
• Μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ανατομική, φυσιολογική, και ψυχολογική ακεραιότητα, δυνατότητα δημιουργίας οικογένειας, εργασίας, και ρόλου στη κοινωνία, δυνατότητα να αντιμετωπίζει φυσικές, βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές πιέσεις, το συναίσθημα της ευημερίας, και απαλλαγή από τον κίνδυνο της ασθένειας και πρόωρου θανάτου. (Stedman’s Electronic Medical Dictionary 7.0).

Και αφού ορίστηκε το «τι είναι Υγεία», ας έρθουμε στο κύριο ερώτημα: «Τι είναι η στάση του σώματος;».

Η θέση κάθε τμήματος του σώματος, σε σχέση με τα υπόλοιπα, καθορίζει την στάση του. Ανάλογα με τις δραστηριότητες του ατόμου, η στάση αλλάζει συνεχώς. Τα οστά πηγαίνουν εκεί όπου οι μύες τα πηγαίνουν, ενώ παραμένουν σε θέσεις που οι μύες τα στηρίζουν. Αυτό επιτυγχάνεται με ακούσιες κινήσεις, μέσω πολύπλοκων μηχανισμών του Νευρικού Συστήματος. Η αποτελεσματικότητα αυτών των λειτουργιών προστατεύει το σώμα από τυχόν τραυματισμούς κατά την διάρκεια δραστηριοτήτων, ή κατά την ξεκούραση.

Σωστή στάση σημαίνει οι αρθρώσεις να διατηρούνται σε τέτοια θέση ώστε η επιβάρυνση που δέχονται να είναι ελάχιστη. Αντίθετα, η λανθασμένη στάση προκαλεί επιβάρυνση, αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης τραυματισμού όχι μόνο στην συγκεκριμένη περιοχή, αλλά ακόμα και σε άλλες γειτονικές -λίγο πιο πάνω ή λίγο πιο κάτω από αυτήν. Είναι πιθανή η δημιουργία ενός πρότυπου δυσλειτουργίας και αυτό ενδεχομένως να οδηγήσει σε πρόκληση πόνου. Στη συνέχεια, ο πόνος πυροδοτεί προσαρμογές, προκαλώντας αλλαγές συνολικά στην στάση του σώματος υιοθετώντας μια αναλγητική στάση, ως μέρος του αμυντικού μηχανισμού τού οργανισμού. Η διατήρηση επί μακρόν αυτής της στάσης οδηγεί σε νέο πρότυπο δυσλειτουργίας. Έτσι, ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Πρόκειται, δηλαδή, για την ύπαρξη ενός αυτοτροφοδοτουμένου μηχανισμού.

Το σώμα μας χαρακτηρίζεται από “αρμονία” κινήσεων. H μεγαλύτερη πρόκληση, που είναι η υγεία, επιτυγχάνεται όταν όλα τα τμήματα του σώματος είναι ελεύθερα να λειτουργούν σε αρμονική σχέση το ένα με το άλλο. Ο περιορισμός αυτής της λειτουργικότητας είναι υπεύθυνος για πολλές παθολογικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, η Σπονδυλική Στήλη πρέπει να είναι ισχυρή αλλά και λειτουργική, όχι μόνον γιατί προσφέρει στήριξη σε ολόκληρο το σώμα, αλλά γιατί προστατεύει τον Νωτιαίο Μυελό μέσω του οποίου επικοινωνεί και ελέγχει ο Εγκέφαλος όλες μας τις δραστηριότητες. Οποιαδήποτε δυσλειτουργία στην σπονδυλική στήλη είναι δυνατόν να επηρεάσει ολόκληρο το σώμα.

Η στάση του σώματος επηρεάζεται από την δύναμη της βαρύτητας. Επίσης, η ένταση των καθημερινών δραστηριοτήτων προκαλεί σημαντική επιβάρυνση που συχνά επιδεινώνεται από τις λανθασμένες θέσεις του σώματος, από το αδύνατο μυϊκό σύστημα και από πρόκληση μικρoτραυματισμών. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι: προσαρμογή και αλλαγή στην διάταξη του σκελετού, που επιφέρουν επιβάρυνση στους μύες και τους συνδέσμους που τον στηρίζουν. Τα βασικά συμπτώματα είναι πόνος, περιορισμός της κίνησης και μυϊκή αδυναμία. Στην συνέχεια, αν δεν αποκατασταθούν οι αλλαγές, ενδέχεται να επηρεαστούν με την σειρά τους τα νεύρα της περιοχής. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία φλεγμονών  που προκαλούν -ανάλογα με την περιοχή της επιβάρυνσης- ισχιαλγία, οσφυαλγία, αυχενικό σύνδρομο, πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη κ.ά. Παράλληλα, η επιπλέον επιβάρυνση οδηγεί σε μη αναστρέψιμες βλάβες, όπως είναι οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις.
Πέρα από τις επιπτώσεις στις επιβαρυμένες περιοχές, σημαντικές είναι οι επιπτώσεις και στο υπόλοιπο σώμα. Για παράδειγμα, η σκολίωση στην θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης εκτός από τις επιπτώσεις στην περιοχή, επηρεάζει την αναπνευστική λειτουργία - περιορίζοντας την κινητικότητα του θώρακα-, το πεπτικό και το κυκλοφορικό σύστημα. Σε τελική ανάλυση, η κακή στάση του σώματος διαταράσσει την υγεία του ανθρώπου.

Οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή στην στάση -είτε μόνες τους, είτε σε συνδυασμό- είναι:

• Επαναλαμβανόμενη κακή στάση στην επαγγελματική ενασχόληση
• Λανθασμένη στάση κατά την διάρκεια της ξεκούρασης
• Ψυχολογικά ή συναισθηματικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη
• Προβλήματα όρασης
• Παχυσαρκία
• Ακατάλληλα παπούτσια – διαταραχή της βάδισης
• Αδύνατο μυϊκό σύστημα – διαταραχή της ισορροπίας στην βάδιση
• Κακή διατροφή
• Αναπνευστικά προβλήματα
• Τραυματισμός μυών, τενόντων, συνδέσμων ή αρθρώσεων
• Μορφολογικές αλλαγές στη σπονδυλική στήλη (κύφωση, σκολίωση, λόρδωση)
• Μορφολογικές αλλαγές στην πατούσα (πλατυποδία, κοιλοποδία κ.α.) 
• Χειρουργικές επεμβάσεις

Επιδράσεις της στάσης στην σωματική και σπλαχνική λειτουργία

Ένα σημαντικό ερώτημα, που απασχόλησε και απασχολεί τους επιστήμονες, είναι αν δύναται η στάση του σώματος να επηρεάσει συνολικά την σωματική λειτουργία και ειδικότερα την σπλαχνική. Στη συνέχεια παραθέτω απόψεις και σκέψεις μερικών σημαντικών επιστημόνων σχετικές με τον προβληματισμό αυτό:

Ο Ορθοπεδικός χειρουργός Joel E. Goldthwaite, το 1930, στο κλασσικό πλέον βιβλίο “Essentials of Body Mechanics” έγραψε: «Οι κύριοι παράγοντες που καθορίζουν την διατήρηση των σπλάχνων στην θέση τους είναι το διάφραγμα και οι κοιλιακοί μύες. Αμφότεροι σε περίπτωση λανθασμένης στάσης είναι χαλαροί και παύουν να παρέχουν στήριξη. Οι διαταραχές στην κυκλοφορία των υγρών, ως αποτέλεσμα της πτώσης του διαφράγματος και του σακουλιάσματος στην κοιλιά -«κρέμασμα»-, είναι δυνατόν να δώσουν αφορμή για χρόνια παθητική συμφόρεση σε ένα ή ακόμα και σε όλα τα όργανα της κοιλιάς και της λεκάνης, καθώς τόσο η τοπική, όσο και η γενική φλεβική παροχέτευση μπορεί να εμποδιστεί από την αδυναμία της διαφραγματικής αντλίας να εκτελέσει πλήρως την εργασία της στο γερμένο σώμα. Επιπλέον το κώλυμα, σε αυτά τα ευρισκόμενα σε συμφόρεση όργανα, στη νευρική τροφοδοσία, καθώς και η πίεση που ασκείται στα συμπαθητικά γάγγλια και πλέγματα, πιθανόν μπορεί να προκαλέσει αρκετές παρατυπίες στην λειτουργία τους, που ποικίλουν από μερική παράλυση έως υπερδιέγερση. Όλα αυτά τα όργανα δέχονται νευρικές ίνες τόσο από το σπλαχνικό νεύρο, όσο και από το συμπαθητικό σύστημα, κάποιο από τα οποία μπορεί να δυσλειτουργεί. Πιθανόν ένας ή όλοι αυτοί οι παράγοντες να είναι -σε διάφορες χρονικές περιόδους- ενεργοί (είτε σε παχύσαρκους, είτε σε αδύνατους ανατομικούς τύπους) και ευθύνονται για πολλές λειτουργικές διαταραχές στα σπλάχνα. Οι διαταραχές αυτές, εάν συνεχιστούν για μακρά χρονική περίοδο, ενδεχομένως να οδηγήσουν σε ασθένειες. Λανθασμένη μηχανική στήριξη του σώματος σε νεαρή ηλικία, αποτελεί ζωτικό παράγοντα στην δημιουργία του φαύλου κύκλου των χρόνιων παθήσεων στη συνέχεια, ενώ αποτελεί και βασικό παράγοντα στην  προσπάθεια πρόληψης και αποκατάστασης. …Στην όρθια στάση, με την πάροδο της ηλικίας, η κυρίαρχη τάση για τους κοιλιακούς μύες είναι να χαλαρώσουν και να κρεμάσουν όλο και περισσότερο επιτρέποντας μια πτωτική κατάσταση για τα όργανα που βρίσκονται στην κοιλιά και την λεκάνη, εκτός εάν ισχυροποιηθούν οι κατώτεροι κοιλιακοί μύες και βελτιωθεί ο μυϊκός τόνος. Καθώς οι κοιλιακοί χαλαρώνουν, υπάρχει μια ισχυρή τάση για πτώση του θώρακα. Στενεύοντας τον θωρακικό κλωβό, την γωνία μεταξύ των πλευρών, οι ώμοι γέρνουν και προεξέχουν προς τα εμπρός, το κεφάλι ολισθαίνει, επίσης, προς τα εμπρός (ευθειασμός) και πιθανόν να υπάρχει πρηνισμός στην ποδοκνημική άρθρωση. Όταν η «ανθρώπινη μηχανή» είναι εκτός ισορροπίας, η φυσιολογική λειτουργία της δεν μπορεί να είναι τέλεια, οι μύες και οι σύνδεσμοι βρίσκονται σε μια κατάσταση μη φυσιολογικής έντασης και πίεσης. Ένα καλά ισορροπημένο σώμα σημαίνει μια μηχανή που δουλεύει τέλεια, με την λιγότερη μυϊκή προσπάθεια, και ως εκ τούτου καλύτερη υγεία και δύναμη για τη καθημερινή ζωή».

Ο καθηγητής Wolf Schamberger, στο βιβλίο του “The Malalignment Syndrome”, υποστηρίζει τις απόψεις του Goldthwaite όπως αυτές διατυπώθηκαν το 1930. «Η διαφοροποίηση στην στάση της λεκάνης, της σπονδυλικής στήλης και των άκρων παραμένει στα σύνορα της ιατρικής… οι σχετικές βιομηχανικές αλλαγές -ειδικά η μετατόπιση του βάρους-, η πίεση και οι ασυμμετρίες στην τάση των μυών, στην δύναμη και στο εύρος κίνησης των αρθρώσεων επηρεάζουν τους μαλακούς ιστούς, τις αρθρώσεις, και συστήματα οργάνων σε όλο το σώμα. Ως εκ τούτου, έχουν επιπτώσεις που αφορούν την γενική ιατρική, αλλά και εξειδικευμένες ιατρικές ειδικότητες».

Ο Schamberger προσφέρει για παραδείγματα σπλαχνικά προβλήματα που προκύπτουν από τη διαφοροποίηση της στάσης της λεκάνης, όπως είναι η δυσλειτουργία της πυελικής βάσης (pelvic floor): Τα χαρακτηριστικά σπλαχνικά προβλήματα που έχουν αποδοθεί στην δυσλειτουργία της πυελικής βάσης περιλαμβάνουν: 

• Ακράτεια του εντέρου και της κύστης, που αποδίδονται σε μια χαλαρή βάση
• Δυσκοιλιότητα και ελλιπή αποβολή όταν υπάρχει υπερβολική ένταση
• Διαταραχές και πόνος στην περίοδο, πόνος κατά την σεξουαλική επαφή, ανικανότητα και σεξουαλική δυσλειτουργία
• Επαναλαμβανόμενες μολύνσεις στην κύστη και την ουρική οδό» 

Ο Οστεοπαθητικός κλινικός ερευνητής Kuchera έχει εξετάσει τα αποτελέσματα της βαρύτητας στην στάση: «Η δύναμη της βαρύτητας είναι συνεχής και ιδιαίτερα υποτιμημένη, ως σημαντικού παράγοντα τάσης. Από τις πολλές αναφορές στην παθοφυσιολογία της πίεσης της βαρύτητας, η περισσότερο προβεβλημένη είναι η διαφοροποίηση στην ευθυγράμμιση της στάσης και η επαναλαμβανόμενη σωματική δυσλειτουργία… Αντιλαμβανόμενοι την παθοφυσιολογία από την πίεση της βαρύτητας, μας διευκολύνει στην επιλογή νέων και διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων για συνηθισμένα προβλήματα. Η ακριβής προσέγγιση που επιλέγεται για κάθε ασθενή και η προβλεφθείσα έκβασή της επηρεάζονται έντονα από τον βαθμό της λειτουργικής διαταραχής, λόγω των δομικών αλλαγών». Ο Kuchera προσθέτει μια άποψη που δίνει έμφαση σε μερικές από τις άλλες βασικές επιρροές σε αυτό που χαρακτηρίζεται ως «αποσύνθεση της στάσης»: «Η στάση είναι η διανομή της μάζας του σώματος, σε σχέση με την βαρύτητα, πάνω σε μια βάση στήριξης. Η αποδοτικότητα με την οποία το βάρος κατανέμεται στην βάση στήριξης εξαρτάται από τα επίπεδα ενέργειας που απαιτούνται για να διατηρήσουν την ισορροπία (ομοιόσταση), καθώς επίσης και από την κατάσταση των μυών και των συνδέσμων του σώματος. Αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδρούν με τις συνήθως πολλαπλές προσαρμογές και αντισταθμίσεις που λαμβάνουν χώρα κάτω από την βάση του κρανίου, και όλοι μαζί μπορούν να επηρεάσουν την οπτική και λειτουργική ισορροπία του σώματος».

Με τη πάροδο του χρόνου, η προσαρμογή στις αλλαγές, όπως απαριθμούνται από Goldhwaite, Kuchera, Schamberger, είναι πιθανόν να εξελιχθούν από την δημιουργία δυσλειτουργίας (όπως είναι η οσφυαλγία), στην εξέλιξη πραγματικών παθολογικών αλλαγών. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν πως τα δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα επηρεάζουν έντονα το ένα το άλλο, και πως άλλοι παράγοντες -που κυμαίνονται από την ηλικία έως την διαθέσιμη ενέργεια, από την κατάσταση των μυών, των συνδέσμων και την βαρύτητα- βοηθούν στον καθορισμό των αλλαγών που εξελίσσονται.

Επιδράσεις της στάσης στην αναπνευστική λειτουργία

Ένας άλλος μηχανισμός που μπορεί να επηρεάσει τις δομικές κατασκευές και την λειτουργικότητα των οργάνων είναι η διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας. Ο Garland έχει συνοψίσει μια σειρά αλλαγών, οι οποίες προκύπτουν από την διαφοροποίηση του τρόπου της αναπνευστικής λειτουργίας, που περιλαμβάνει: «σπλαχνική στάση/αδυναμία της πυελικής βάσης, ανισορροπία μεταξύ των κοιλιακών μυών και των ραχιαίων μυών, περιορισμούς στην περιτονία οπουδήποτε στο σώμα από το περικάρδιο, την βάση του κρανίου κ.ά., ανύψωση πλευρών -που αυξάνει την τάση στους πλευρικούς χόνδρους-, δυσλειτουργία στην θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης -με πιθανή διαταραχή του συμπαθητικού νευρικού συστήματος-, επιπλέον μυϊκή υπερτονία των αναπνευστικών μυών και ίνωση, πρόκληση δυσκαμψίας στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης συνοδευμένη από λόρδωση, μείωση της κινητικότητας του 2ου αυχενικού σπονδυλικού τμήματος με διαταραχή του σπλαχνικού νεύρου… και πολλά άλλα ακόμη».

Αντιμετώπιση

Η στάση του σώματος αρχικά αξιολογείται μέσω της παρατήρησης του ασθενή σε διάφορες θέσεις. Παρατηρούμε ασυμμετρίες, όπως για παράδειγμα στην νοητή γραμμή που ενώνει τους ώμους ή τα οστά της λεκάνης, αν προεξέχει η μια ωμοπλάτη σε σχέση με την άλλη, αν υπάρχει ανισοσκελία, κ.ά. Ακόμα χρησιμοποιούμε ειδικές δοκιμασίες όπως είναι η Τηλεμετρία και η Ανάλυση της Βάδισης (Πελματογράφημα). Διαγνωστικές μέθοδοι,  όπως είναι η ακτινογραφία, η μαγνητική τομογραφία, η αξονική τομογραφία κ.ά. συνήθως δεν μπορούν να διαχωρίσουν τους ασθενείς με συμπτώματα, από εκείνους χωρίς συμπτώματα.

Στόχοι της θεραπευτικής προσέγγισης

Η θεραπευτική προσέγγιση έχει τρεις βασικούς στόχους:

1. Μέσω της τεχνικής Manual Therapy (Χειροθεραπεία) προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε την ισορροπία, αποκαθιστώντας, όσο το δυνατόν, την ευθυγράμμιση του σκελετού σε λειτουργική θέση.
2. Επανεκπαιδεύουμε νευρομυϊκά τον ασθενή, ώστε να διατηρεί αυτή την στάση «αυτόματα», δηλαδή χωρίς σκέψη.
3. Βελτιώνουμε το μυϊκό σύστημα, ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τις αλλαγές που προκλήθηκαν.

Έτσι, μπορούμε σε ποσοστό περίπου 85% να επιτύχουμε μακροχρόνιο θετικό αποτέλεσμα για τους ασθενείς.