ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ!

Σωστή στάση σημαίνει οι αρθρώσεις και οι υπόλοιπες δομές που σχετίζονται με αυτές, να συγκρατούνται σε τέτοια θέση ώστε η επιβάρυνση που δέχονται να είναι ελάχιστη. Αντίθετα η λανθασμένη στάση προκαλεί μεγάλη επιβάρυνση αυξάνοντας την πιθανότητα τραυματισμού.

Σύμφωνα με τον McKenzie το «Σύνδρομο Στάσης» είναι μια οδυνηρή διαταραχή, που προκαλείται από την παρατεταμένη στατική φόρτιση των φυσιολογικών, κατά τα άλλα μαλακών ιστών, μέχρι που αυτή η μηχανική καταπόνηση να προκαλέσει δυσφορία. Ο πόνος στο Σύνδρομο Στάσης προκαλείται, είτε εξαιτίας της μηχανικής παραμόρφωσης των μαλακών ιστών, είτε από αγγειακή ανεπάρκεια λόγω της παρατεταμένης θέσης, είτε λόγω της μηχανικής επιβάρυνσης πάνω στις αρθρικές δομές, στις συσταλτές δομές (μύες) , τους τένοντες ή στις ενθέσεις του περιόστεου. Στο Σύνδρομο στάσης, που αφορά τη σπονδυλική στήλη, ο πόνος είναι αποτέλεσμα μηχανικής παραμόρφωσης των αρθρικών δομών, ενώ στα άκρα ο πόνος οφείλεται περισσότερο σε αγγειακή στέρηση. Ο πόνος επιμένει όσο η κακή στάση διατηρείται, αλλά υποχωρεί μόλις διορθωθεί η στάση. Σε αυτή τη περίπτωση δεν υπάρχει παθολογία.

Η στάση του σώματος επηρεάζεται από την δύναμη της βαρύτητας. Η ένταση των καθημερινών δραστηριοτήτων προκαλεί σημαντική επιβάρυνση, που συχνά επιδεινώνεται από τις λανθασμένες θέσεις του σώματος, το αδύνατο μυϊκό σύστημα και μικρό - τραυματισμούς. Αποτέλεσμα είναι μηχανική επιβάρυνση στους μύες και τους συνδέσμους που συγκρατούν τον σκελετό. Τα βασικά συμπτώματα τότε είναι πόνος, περιορισμός της κίνησης και μυϊκή αδυναμία. Εάν συνεχιστεί η επιβάρυνση επηρεάζονται με την σειρά τους τα νεύρα της περιοχής, με αποτέλεσμα φλεγμονή, ή σύνδρομο μηχανικής επιβάρυνσης (σύνδρομο διαταραχής), δηλαδή ισχιαλγία, οσφυαλγία, αυχενικό σύνδρομο, πονοκέφαλος, πόνος στην πλάτη κ.α. Ενώ η επιπλέον επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες βλάβες, όπως είναι οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις.

Η επίδραση της κακής στάσης έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην μορφολογία του σκελετού (McKenzie 1981, 1990). Η περισσότερο συνηθισμένη μορφή είναι να προεξέχει το κεφάλι προς τα εμπρός, γυρτοί ώμοι, κυφωτική πλάτη, απώλεια της οσφυϊκής λόρδωσης, ενώ η όρθια στάση αντικαταστείτε από μια σκυφτή στάση. Αυτές οι αλλαγές συνοδεύονται από σημαντικές προσαρμογές των μαλακών μορίων. Επίσης υιοθετούνται θέσεις του σώματος που χρησιμοποιούνται συχνά, όπως είναι για παράδειγμα η κάμψη, ενώ άλλες, όπως είναι η έκταση, με δυσκολία μπορεί να επιτευχθούν. Μακροχρόνια παραμέληση της στάσης οδηγεί σε προσαρμοστική βράχυνση των ιστών, προκαλώντας «Σύνδρομο Δυσλειτουργίας».

Αν θεωρήσουμε το σώμα ως ένα ενιαίο σύνολο, πέρα από τις μορφολογικές επιπτώσεις, σημαντικές είναι οι επιπτώσεις και στη συνολική λειτουργία του οργανισμού,. Για παράδειγμα η σκολίωση στην θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης επηρεάζει την αναπνευστική λειτουργία, λόγω περιορισμού της κινητικότητας του θώρακα, επηρεάζεται επίσης το πεπτικό και το κυκλοφορικό σύστημα. Σε τελική ανάλυση διαταράσσεται η υγεία του ανθρώπου.

Γενικά οι αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχή στην στάση, είτε μόνες τους, είτε σε συνδυασμό είναι:

• Επαναλαμβανόμενη κακή στάση στην επαγγελματική ενασχόληση.
• Λανθασμένη στάση κατά την διάρκεια της ξεκούρασης.
• Ψυχολογικά ή συναισθηματικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη.
• Προβλήματα όρασης.
• Παχυσαρκία.
• Ακατάλληλα παπούτσια – διαταραχή της βάδισης.
• Αδύνατο μυϊκό σύστημα – διαταραχή της ισορροπίας στην βάδιση.
• Κακή διατροφή.
• Αναπνευστικά προβλήματα.
• Τραυματισμός μυών, τενόντων, συνδέσμων ή οστών.
• Σκολίωση.

Το ερώτημα είναι: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις διαταραχές της στάσης, ώστε να αποκαταστήσουμε ή να βελτιώσουμε την υγεία του ανθρώπου;

Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πως η διόρθωση της στάσης είναι μια 'εγκεφαλική' λειτουργία.

Δεν σκεφτόμαστε πως θα βαδίσουμε, πως θα καθίσουμε, πως θα φάμε ή πως θα εκτελέσουμε ένα σημαντικό σύνολο αυτόματων δραστηριοτήτων μας. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχουν ως 'δεδομένα αποθηκευμένα' στο εγκέφαλό μας.

Μπορούμε να αλλάξουμε αυτά τα δεδομένα και να επαναπρογραμματιστούμε;

Ο εγκέφαλος μας τροποποιείται καθημερινά τόσο ανατομικά όσο και λειτουργικά ως απάντηση στα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον. Πράγμα το οποίο πολύ απλά σημαίνει , ότι ο εγκέφαλος μας - παρά το τι τείνουμε να πιστεύουμε- δεν σταματά να αλλάζει καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Η ικανότητα αυτή ονομάζεται πλαστικότητα και όπως ακριβώς η πλαστελίνη μας επιτρέπει να αλλάζουμε συνεχώς το σχήμα της, έτσι και ο εγκέφαλος μας επιτρέπει με τα κατάλληλα ερεθίσματα να τον αναδιαμορφώσουμε και να του μάθουμε...πώς να μαθαίνει.

ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

Ο έλεγχος της κίνησης και της στάσης είναι άμεσα συνδεδεμένος με την λειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ). Η «κινητική μάθηση» είναι μία συνεχής καθ όλη τη διάρκεια της ζωής διαδικασία. Η μάθηση είναι συνυφασμένη με την εξάσκηση που οδηγεί σε βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες αλλαγές στις κινητικές δεξιότητες. Η κινητική μάθηση αποτελείται από το σύνολο όλων αυτών των διαδικασιών που συνδέονται με την εξάσκηση και οδηγούν σε σχετικά μόνιμες αλλαγές των κινητικών δεξιοτήτων (Schmidt & Lee, 1999). Η μάθηση μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη και είναι συνυφασμένη με την «μνήμη» που διαθέτει το ΚΝΣ. Η βραχυπρόθεσμη μνήμη περικλείει περιορισμένες δυνατότητες καθώς έχει μικρή διάρκεια. Η μακροπρόθεσμη μνήμη επέρχεται όταν υπάρχει συνεχής εξάσκηση σε μια δραστηριότητα, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα τελικά την απόκτηση μόνιμων δεξιοτήτων (Schmidt & Lee, 1999). Αυτή η μακροπρόθεσμη μνήμη και μάθηση είναι που συνδέεται με λειτουργικές και δομικές αλλαγές, ενδεικτικές της πλαστικότητας του εγκεφάλου (Floyer-Lea & Matthews, 2004).

ΕΠΑΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ

Ένας αποτελεσματικός τρόπος επανεκπαίδευσης της στάσης είναι αυτός που προτείνει ο McKenzie:

Καθίστε στην άκρη της καρέκλας με τη γνωστή καμπυλωτή στάση, στη συνέχεια ανυψώστε τον θώρακα και τον κορμό σας με φορά προς τα επάνω (ψηλώστε τον εαυτό σας) αυξάνοντας τη οσφυϊκή λόρδωση, δίνοντας μια προς τα εμπρός κλίση στη λεκάνη, συσπώντας ταυτόχρονα τους κοιλιακούς μύες. Συγκρατήστε αυτή τη στάση για 2 περίπου δευτερόλεπτα πριν επιστρέψετε αργά στην αρχική στάση. Επαναλάβετε την άσκηση 10 έως 15 φορές. Στην τελευταία επανάληψη και ενώ βρίσκεστε στην περισσότερο ανυψωμένη θέση του θώρακα, χαλαρώστε ένα ποσοστό 10% της ανύψωσης, τώρα βρίσκεται στην ιδανική στάση. Επαναλάβετε το σύνολο των ασκήσεων αρετές φορές την ημέρα. Με την εξάσκηση θα μπορέσετε να διατηρήσετε αυτή τη στάση αυτόματα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

α) Παρατεταμένο κάθισμα: Η κακή στάση σε παρατεταμένο κάθισμα είναι μακράν η περισσότερο συνηθισμένη αιτία πόνου και δυσκαμψίας στη μέση και κατ' επέκταση στον αυχένα. Δεν συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια της εργασίας αλλά πολύ συχνά και κατά τη διάρκεια της ξεκούρασης. Το παρατεταμένο κάθισμα τελικά θα καταλήξει σε λανθασμένη στάση. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν καθόμαστε σε μια συγκεκριμένη στάση για κάποιο χρονικό διάστημα, έστω μικρό, το μυϊκό σύστημα που στηρίζει τη μέση ή τον αυχένα κουράζεται και στη προσπάθεια να το ξεκουράσουμε υιοθετούμε λανθασμένη στάση. Το σώμα καμπυλώνεται, σακουλιάζει και βρίσκεται κάπου μεταξύ καθίσματος και ξαπλωμένου. Δηλαδή τυπικά έχουμε απώλεια της λόρδωσης στη μέση και στον αυχένα. Αν παραμείνει αρκετά αυτή η στάση θα προκληθεί διάταση των συνδέσμων με αποτέλεσμα πόνο και δυσκαμψία. Ακόμη χειρότερα αν αυτή η στάση γίνει καθημερινή συνήθεια, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να προκαλέσει μετακίνηση του πυρήνα του μεσοσπονδυλίου δίσκου, δηλαδή προβολή ή κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου. Αν αυτό συμβεί δεν θα προκαλείται πόνος μόνο σε συγκεκριμένες στάσεις αλλά και από συγκεκριμένες κινήσεις.
Επιβάλλεται λοιπόν σε παρατεταμένο κάθισμα να καθόμαστε σωστά. Αυτό επιτυγχάνεται έχοντας τη μέση σε μέτρια λόρδωση με τη χρήση ενός οσφυϊκού ρολού για υποστήριξη της μέσης. Επίσης σε τακτά χρονικά διαστήματα θα πρέπει να σηκωνόμαστε, να εκτείνουμε τον κορμό προς τα πίσω για 5-6 φορές και να βαδίζουμε για λίγο.

β) Όρθια στάση: Όταν είμαστε υποχρεωμένοι να εργαζόμαστε σε όρθια στάση το αντικείμενο της εργασίας μας πρέπει να είναι στο ύψος των αγκώνων, να υπάρχει καλός φωτισμός και να μεταφέρουμε το βάρος του σώματος από το ένα πόδι στο άλλο με τη χρήση κάποιου στηρίγματος. Επίσης σε τακτά χρονικά διαστήματα θα πρέπει να εκτείνουμε τον κορμό προς τα πίσω για 5-6 φορές και να βαδίζουμε για λίγο.

γ) Ύπνος: Η καθημερινή στάση του ύπνου συνήθως δεν είναι εύκολο να επηρεαστεί. Επίσης σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και ο τύπος του στρώματος που χρησιμοποιείται στον ύπνο. Στη περίπτωση που κάποιος κοιμάται σε ύπτια στάση (ανάσκελα), η μέση βρίσκεται σε υπερέκταση, τότε είναι χρήσιμο να χρησιμοποιείται ένα οσφυϊκό ρόλο για να την υποστηρίζει. Ως οσφυϊκό ρολό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια μεγάλη πετσέτα τυλιγμένη στη μέση, που να συγκρατείτε στις δύο άκρες ώστε να μην μετακινηθεί. Επίσης καλό είναι να επιλέγεται στρώμα που να υποστηρίζει τα κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή ούτε να τα ευθειάζει αλλά ούτε να τα αυξάνει. Συνήθως ένα στρώμα μέτριας σκληρότητας είναι μια καλή επιλογή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η διόρθωση της στάσης είναι αποκλειστική ευθύνη του ίδιου του ατόμου. Το κλειδί για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων, που σχετίζονται με τη στάση, βρίσκεται στην εκπαίδευση. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να εκτιμήσει τη στάσης σας και να σας προτείνει τρόπους επανεκπαίδευσης, ώστε να επιτύχετε την αυτόματη διόρθωση της.