Η ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην μάθηση ή στην ανάπτυξη ορισμένων δεξιοτήτων του ατόμου, το οποίο απαιτείται να λάβει την ενδεδειγμένη βοήθεια. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν σημαίνουν πρόβλημα νοημοσύνης.

Ο όρος “Μαθησιακή δυσκολία” είναι αρκετά γενικός, ωστόσο έχει σκοπό να περιγράψει συγκεκριμένα προβλήματα μάθησης. Ένα παιδί με μαθησιακά προβλήματα δεν έχει την δυνατότητα να προσπαθήσει περισσότερο ώστε να βελτιώσει τα κίνητρά του, ή να διατηρήσει την προσοχή του από μόνο του. Συνεπώς χρειάζεται βοήθεια για να ανταποκριθεί στις συγκεκριμένες απαιτήσεις, καθώς οι μαθησιακές διαταραχές δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση πρόβλημα νοημοσύνης.

Πιο συγκεκριμένα, τα μαθησιακά προβλήματα οφείλονται στον διαφορετικό τρόπο που ο εγκέφαλος λαμβάνει, κοινοποιεί και επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Τόσο τα παιδιά, όσο και οι ενήλικες με μαθησιακά προβλήματα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επεξεργασία των αισθητηριακών πληροφοριών που δέχονται, επειδή βλέπουν, ακούν και αντιλαμβάνονται τα πράγματα διαφορετικά από τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Η ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα τόσο στην μάθηση, όσο και στην ανάπτυξη ορισμένων δεξιοτήτων. Οι δεξιότητες που επηρεάζονται συχνότερα είναι: η ανάγνωση, η γραφή, η ακοή, η ομιλία, ο συλλογισμός ως μέρος της λογικής αιτιολογίας των πραγμάτων και η μαθηματική κατανόηση.

Οι μαθησιακές δυσκολίες ποικίλουν από άτομο σε άτομο, καθώς ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικά ξεχωριστός και διαφορετικός από τους υπόλοιπους. Έτσι, ένα άτομο με μαθησιακά προβλήματα δεν σημαίνει ότι έχει τις ίδιες ακριβώς δυσκολίες με οποιονδήποτε άνθρωπο που έχει διαγνωστεί με το ίδιο πρόβλημα. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες με την ανάγνωση και την γραφή, ενώ ένα άλλο μπορεί να έχει δυσκολίες στην μαθηματική κατανόηση. Τέλος, υπάρχει περίπτωση κάποιος να αντιμετωπίζει δυσκολίες σε όλες αυτές τις περιοχές και επιπλέον να μην μπορεί να κατανοήσει και τα λεγόμενα των ανθρώπων γύρω του.

Αιτιολογία

Οι μαθησιακές δυσκολίες γενικά προκαλούνται εξαιτίας του τρόπου που ο εγκέφαλος αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της κύησης. Ωστόσο γεγονότα κατά τη διάρκεια του τοκετού μπορεί να επηρεάσουν την ανάπτυξη του βρέφους, ακόμα και η περίοδος αμέσως μετά τη γέννα είναι πιθανό να είναι καθοριστική για την μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού. Πολλά πράγματα μπορούν να συμβούν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και να επηρεάσουν το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα του βρέφους, προκαλώντας στη συνέχεια μαθησιακά προβλήματα. Ένα παιδί είναι πιθανό να γεννηθεί με μαθησιακά προβλήματα εάν η μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει κάποιο ατύχημα, ασθενήσει ή αν ακόμα το ίδιο το βρέφος αναπτύξει ορισμένα γονίδια που συνδέονται με την εμφάνιση μαθησιακών διαταραχών. H έλλειψη οξυγόνου κατά τη διάρκεια του τοκετού ή η πρόωρη γέννα πολλές φορές συνδέονται με την ανάπτυξη μαθησιακών δυσκολιών στο παιδί. Όμως και μετά τη γέννα , η πρόκληση ασθενειών από νωρίς στο βρέφος μπορεί να συνδεθεί με την μετέπειτα εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών. Τέλος είναι πολύ πιθανό το βρέφος να κληρονομήσει τις μαθησιακές δυσκολίες ως αποτέλεσμα των γονιδίων που πήρε από τους γονείς του. Οι πιο κοινές αιτίες της κληρονομούμενης μαθησιακής δυσκολίας είναι το σύνδρομο Down και το σύνδρομο Fragile Χ ή εύθραυστο σύνδρομο. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τις περισσότερες φορές είναι πολύ δύσκολο να πούμε γιατί κάποιος έχει μαθησιακές δυσκολίες.

Συμπτωματολογία

Σύμφωνα με την 24η ετήσια έκθεση προς το Κογκρέσο το 2002, το Υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ ανάφερε πως 1 στους 5 ανθρώπους στις ΗΠΑ αντιμετωπίζει κάποιο μαθησιακό πρόβλημα. Σύμφωνα με την έκθεση, σχεδόν 3 εκατομμύρια παιδιά, ηλικίας 6 έως 21 ετών, έχουν κάποια μορφή μαθησιακής δυσκολίας και λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση στο σχολείο. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια που να δείχνουν ότι κάποιος έχει μαθησιακά προβλήματα. Ωστόσο, οι ειδικοί αναζητούν αξιοσημείωτες διαφορές ανάμεσα στο πόσο ικανός είναι κάποιος στο σχολείο και στο πόσο καλός θα μπορούσε να είναι σύμφωνα με την νοημοσύνη και τις δεξιότητές του. Όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει μαθησιακά προβλήματα, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που γίνονται αντιληπτές από τα πρώτα κιόλας χρόνια εκπαίδευσής του στο δημοτικό σχολείο. Ένα παιδί πιθανότατα δεν θα παρουσιάσει όλα τα σημάδια, αλλά ακόμη και η εμφάνιση μερικών από αυτά δείχνει ότι ο δάσκαλος και οι γονείς θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο ότι το παιδί μπορεί να πάσχει από κάποιο μαθησιακό πρόβλημα.

Όταν ένα παιδί έχει μαθησιακά προβλήματα μπορεί:

• να δυσκολεύεται να μάθει την αλφάβητο, να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει ομοιοκαταληξίες, ή να μην μπορεί να συνδυάσει τα γράμματα με τους ήχους τους
• να κάνει πολλά λάθη όταν διαβάζει δυνατά και να επαναλαμβάνει, ή να σταματάει συχνά κατά την ανάγνωση
• να μην καταλαβαίνει τι διαβάζει
• να έχει πρόβλημα με την ορθογραφία των λέξεων
• να έχει άσχημο/ ακατάστατο γραφικό χαρακτήρα και να κρατάει το μολύβι αδέξια
• να δυσκολεύεται να εκφράσει τις ιδέες του γραπτώς
• να δυσκολεύεται ή να αργεί να μάθει την γλώσσα και να έχει περιορισμένο λεξιλόγιο
• να δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τους ήχους των γραμμάτων, ή να αντιληφθεί τις μικρές τους διαφορές
• να δυσκολεύεται να καταλάβει ένα αστείο, ή έναν σαρκασμό
• να έχει πρόβλημα στο να ακολουθεί κατευθύνσεις/ οδηγίες
• να προφέρει λάθος λέξεις, ή να χρησιμοποιεί λάθος την λέξη επειδή ακούγεται παρόμοια με κάποια άλλη
• να αντιμετωπίζει προβλήματα στην οργάνωση αυτών που θέλει να πει, ή να μην μπορεί να σκεφτεί την κατάλληλη λέξη που επιθυμεί να γράψει ή να πει
• να μην είναι σε θέση να ακολουθήσει τους κοινωνικούς κανόνες επικοινωνίας για εκ περιτροπής διάλογο, ή να κάθεται πολύ κοντά στον συνομιλητή
• να μπερδεύει τα μαθηματικά σύμβολα, ή να διαβάζει λάθος τους αριθμούς
• να μην είναι σε θέση να αφηγηθεί μια ιστορία με την σωστή σειρά (πρώτα συνέβη αυτό… έπειτα… μετά…), ή να μην ξέρει από πού να την ξεκινήσει, ή πώς να την συνεχίσει από κάποιο σημείο

Επομένως, αν ένα παιδί έχει απροσδόκητα προβλήματα στο να μάθει ανάγνωση, γραφή, στο να ακούει, ή να μιλάει, ή να κάνει μαθηματικές πράξεις τότε πιθανότητα ο δάσκαλος σε συνεργασία με τους γονείς θα πρέπει να ερευνήσουν τις δυσκολίες αυτές σε βάθος, ώστε να διαπιστωθεί αν όντως το παιδί πάσχει από κάποια μαθησιακή δυσκολία.

Υπάρχει θεραπεία για τις μαθησιακές δυσκολίες;

Διάγνωση

Πολλές φορές οι γονείς ψάχνοντας να βρουν τον αποτελεσματικότερο τρόπο διάγνωσης των μαθησιακών δυσκολιών, πέφτουν σε σύγχυση. Ωστόσο, αν οι εκπαιδευτικοί, ή ο γονέας υποπτεύονται πως το παιδί πάσχει από κάποιο μαθησιακό πρόβλημα θα πρέπει να το παραπέμψουν σε κάποιον ειδικό, ώστε να αρχίσει η διαδικασία ελέγχου, με σκοπό να βοηθηθεί με την αναγκαία παροχή ειδικής εκπαίδευσης.

Η διαδικασία ελέγχου είναι μια πολύπλοκη διαδικασία συγκέντρωσης πληροφοριών σε όλους τους τομείς, οι οποίοι σχετίζονται με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί. Γι’ αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η επανεξέταση των εκπαιδευτικών αρχείων, η παρατήρηση του παιδιού, η επανεξέταση των εργασιών του, η ιατρική εξέταση του παιδιού για τυχόν διάγνωση προβλημάτων ακοής ή όρασης, το κοινωνικό και εξελικτικό ιστορικό του, η εξέταση της προσαρμοστικής συμπεριφοράς του παιδιού, η αξιολόγηση της κινητικότητάς του, της γλώσσας και του λόγου του, των ακαδημαϊκών, κοινωνικών και συναισθηματικών του προσόντων, καθώς επίσης και η συμπεριφοριστική και ψυχιατρική εξέτασή του.

Η διαδικασία αυτή συνήθως απαιτεί την συμμετοχή και συνεργασία πολλών ειδικών, όπως: εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτικές διαγνώσεις, ψυχολόγοι, λογοθεραπευτές, ιατροί, σύμβουλοι, εργασιοθεραπευτές ακόμα και φυσιοθεραπευτές. Οι αξιολογήσεις και οι εκθέσεις των παραπάνω βοηθούν στην εξέλιξη της θεραπείας. Η πιο συνηθισμένη θεραπεία των μαθησιακών δυσκολιών είναι η ειδική εκπαίδευση.

Μόλις, λοιπόν, ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης του παιδιού με μαθησιακά προβλήματα, οι εξειδικευμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει τις δεξιότητές του ανάλογα με τις ικανότητές του, καθώς και να διορθώσει ή να αντισταθμίσει τις αδυναμίες του. Σε αυτή την διαδικασία ο ρόλος του λογοθεραπευτή, ή της ψυχολογικής θεραπείας μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντικός.

Πως οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν:

Η θέση του γονέα που ανακαλύπτει πως κάτι μπορεί να σταθεί εμπόδιο στον δρόμο της επιτυχίας του παιδιού του είναι ανησυχητική και δύσκολη. Είτε το παιδί έχει να αντιμετωπίσει κάποια μαθησιακή δυσκολία, είτε όχι, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως ο ρόλος του γονέα και ο τρόπος που θα συμπεριφερθεί στο παιδί θα έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην συμπεριφορά του προς το δρόμο της επιτυχίας.

Ο καθένας από εμάς έχει να αντιμετωπίσει εμπόδια στην ζωή του και το καλύτερο που μπορεί να προσφέρει ένας γονέας στο παιδί του, εκτός από την αγάπη και την συμπαράστασή του, είναι να του μάθει πώς να αντιμετωπίζει τα εμπόδια με τα οποία θα έρθει αντιμέτωπο στην διάρκεια της ζωής του. Η τήρηση μιας θετικής στάσης δεν θα λύσει το πρόβλημα, αλλά θα προσφέρει ελπίδα και πίστη στο παιδί ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα.

Ο πρώτος στόχος ενός γονέα του οποίου το παιδί έχει να αντιμετωπίσει κάποιο μαθησιακό πρόβλημα είναι να καταλάβει ότι μπορεί να κάνει πολλά πράγματα για να το βοηθήσει. Πρώτα απ’ όλα, ο γονέας οφείλει να μην αφήσει τον φόβο να τον κατακλείσει στο άκουσμα της είδησης ότι το παιδί του πάσχει από κάποιας μορφής μαθησιακή δυσκολία, καθώς πρέπει να θυμόμαστε ότι κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο εκμάθησης. Το σημαντικότερο πράγμα που πρέπει να κάνει ο γονέας είναι να βοηθήσει με διακριτικότητα το παιδί του να διατηρήσει την αυτοεκτίμησή του, παρέχοντάς του την απαραίτητη συναισθηματική, εκπαιδευτική και ηθική υποστήριξη, ακόμα και όταν αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο εξαιτίας των συνθηκών.

Τέλος, οι γονείς πρέπει να θυμούνται ότι η επιρροή τους απέναντι στο παιδί τους είναι μεγαλύτερη απ' όλων των άλλων, καθώς το παιδί ακολουθεί πάντα το παράδειγμα των γονέων. Έτσι, αν η προσέγγιση της μάθησης γίνεται με αισιοδοξία, σκληρή δουλειά και αίσθηση του χιούμορ από τον γονέα, το παιδί είναι πολύ πιθανό να αγκαλιάσει αυτήν την πρόκληση με την οποία είναι αντιμέτωπο με τον ίδιο τρόπο που βλέπει ότι το κάνει και ο γονέας.

Η κατάσταση στο σχολείο δεν χρειάζεται να είναι τέλεια, όπως οι περισσότεροι τείνουμε να πιστεύουμε. Το πιο σημαντικό είναι να διοχετεύουμε όλη μας την ενέργεια στο να γνωρίσουμε τι λειτουργεί καλύτερα και αποτελεσματικότερα για το παιδί μας και να το εντάσσουμε στην ζωή του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Βιβλιογραφία

1. Kemp,G. Segal,J. and Cutter,D . (2010). Learning Disabilities in Children Learning http://www.helpguide.org/mental/learning_disabilities.htm. Last accessed 29/05/2011.Logsdon, A. (2011).
2. Learning Disability Testing - Understanding Testing for a Learning Disability. Available:http://learningdisabilities.about.com/od/assessmentandtesting/a/spedtesting.htm. Last accessed 29/05/2011.
3. Medicine.net. (1996-2011). Learning Disabilities. Available: http://www.medicinenet.com/learning_disability/article.htm. Last accessed 29/05/2011.
4. Mencap. (2011). Causes A learning disability is caused by the way the brain develops - before, during or soon after birth. . Available:http://www.mencap.org.uk/page.asp?id=1701. Last accessed 29/05/2011.