Η εικόνα μας, το πώς δηλαδή μας βλέπουν φίλοι, συνάδελφοι και γενικότερα ο κοινωνικός περίγυρος έχει κυρίαρχη σημασία στην καθημερινότητά μας. Βομβαρδιζόμαστε ασταμάτητα με χιλιάδες εικόνες και συμβουλές σχετικά με το πώς να αποκτήσουμε την «τέλεια γραμμή» και το «ονειρεμένο σώμα».

Η αξία που δίνεται στην τελειότητα και η πρόταση ότι όλα πρέπει να βρίσκονται υπό τον έλεγχο του ατόμου, είναι ιδέες οι οποίες σίγουρα αντανακλούν την σύγχρονη δυτική κουλτούρα. Το ιδεώδες του ελέγχου έχει παρεισφρήσει σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας. Καλούμαστε να ελέγχουμε τα έντονα συναισθήματα μας, να ελέγχουμε το γήρας, ή την επιτυχία μας, καθώς εμείς αποκλειστικά θεωρούμαστε υπεύθυνοι για όλα αυτά.

Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ένας σημαντικός παράγοντας της ζωής μας με επιπτώσεις όχι μόνο στην υγεία μας, αλλά και την κοινωνική μας ζωή. Τα άτομα που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή παρουσιάζουν ακραίες διατροφικές συμπεριφορές, αλλά και σκέψεις και συναισθήματα. Χαρακτηρίζονται από μια  εμμονή για την απόκτηση λεπτού σώματος και από ένα νοσηρό φόβο ότι θα παχύνουν χάνοντας τον έλεγχο πάνω στο σώμα τους. Οι διατροφικές διαταραχές δεν αποτελούν μόνο πρόβλημα για τις γυναίκες, όπως οι περισσότεροι πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα, αλλά αφορούν και μεγάλο ποσοστό του ανδρικού πληθυσμού. Οι διαταραχές αυτές αρχίζουν συνήθως κατά τη διάρκεια της εφηβείας, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή. Καταλαβαίνουμε ,λοιπόν, ότι οποιοσδήποτε μπορεί να αναπτύξει μια ψυχογενή διατροφική διαταραχή , άσχετα από τη ηλικία, το φύλο ή το εκπαιδευτικό του επίπεδο. Ωστόσο, οι νεαρές γυναίκες είναι περισσότερο ευπαθείς, ιδιαίτερα στις ηλικίες μεταξύ 15-25 ετών.

Πανεπιστημιακές έρευνες φανερώνουν πως τα γονίδια είναι πιθανό να δημιουργούν προδιάθεση ώστε το άτομο να αναπτύξει μια τέτοια διαταραχή. Ο συνδυασμός, μάλιστα, με την ύπαρξη ερεθισμάτων από το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα η επίδραση της στάσης των μελών της οικογενείας προς το φαγητό, είναι δυνατόν να ευνοήσει την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών. Επίσης, σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν υψηλές ακαδημαϊκές προσδοκίες ή κοινωνικές πιέσεις το άτομο μπορεί να εστιάσει σε θέματα γύρω από το φαγητό, ως ένα τρόπο να διαχειριστεί το άγχος που του δημιουργεί η προσπάθεια για την κατάκτηση των στόχων του. Η κύρια σκέψη σε αυτή την περίπτωση είναι ότι: ‘εφόσον δεν μπορώ να ελέγξω τη ζωή μου, μπορώ και  θα ελέγξω το σώμα μου’ και αυτό προσπαθούν να κάνουν. Τέλος, ακόμα και κάποια τραυματικά γεγονότα, όπως το πένθος, η κακομεταχείριση, η κακοποίηση, δυσκολίες μέσα στην οικογένεια (διαζύγιο) ή οι ανησυχίες γύρω από τον σεξουαλικό προσανατολισμό του ατόμου, ενδέχεται να ευθύνονται για την πρόκληση αυτών των διαταραχών.

Με άλλα λόγια τα άτομα νιώθουν να καταπνίγονται από αρνητικά συναισθήματα τα οποία αντιλαμβάνονται ως πιθανό κίνδυνο για τη ζωή τους. Τέτοια συναισθήματα συνήθως είναι ο φόβος, η μοναξιά, ο θυμός, η ενοχή, το άγχος και το stress, ο πόνος, η συναισθηματική αναστάτωση. Αυτός είναι και ο λόγος που προσπαθούν να τα αποφύγουν, υιοθετώντας κάποια διατροφική διαταραχή η οποία φαντάζει ως ένας αποτελεσματικός και «βολικός» τρόπος διαχείρισης ή/και αλλαγής των συγκεκριμένων συναισθημάτων. Όμως, τα συναισθήματα αυτά είναι υπαρκτά, όσο και να γίνεται προσπάθεια να περνούν απαρατήρητα! Με τον καιρό, η δυσλειτουργική διατροφική συμπεριφορά γίνεται πιο σημαντική και χρήσιμη διότι μετατοπίζει την προσοχή του ατόμου από αυτό που «νιώθει» σε αυτό που «τρώει». Το φαγητό και η διαταραγμένη διατροφική συνήθεια αποτελεί πλέον (όσο παράδοξο και οξύμωρο κι αν ακούγεται) το εργαλείο εκείνο με το οποίο το άτομο μπορεί να αποφύγει τα δυσάρεστα συναισθήματά του, ή τουλάχιστον να μειώσει την έντασή τους. Το άτομο, δηλαδή, αλλάζει τα συναισθήματά του τρώγοντας. Η τροφή προσφέρει την αίσθηση της πληρότητας και αυτή, με τη σειρά της, συσχετίζεται άμεσα με την αίσθηση της άνεσης. Τα θετικά συναισθήματα, λοιπόν, παραγκωνίζουν τα αρνητικά.

Οι κυριότερες διατροφικές διαταραχές είναι:

• Ψυχογενής Ανορεξία (Anorexia): Σε αυτή την περίπτωση το άτομο βιώνει έντονο φόβο ότι θα γίνει παχύσαρκο κι έτσι επιδιώκει ασταμάτητα να είναι αδύνατο. Μερικά από τα συμπτώματα της πάθησης αυτής είναι η απώλεια τουλάχιστον του 15% του σωματικού βάρους, ο φόβος ότι θα παχύνει και θα χάσει τον έλεγχο του εαυτού του, η διαταραχή στην αντίληψη της σωματικής εικόνας, η αμηνόρροια, η τάση του ατόμου να γυμνάζεται και να ασκείται με έμμονο τρόπο, η έμμονη ενασχόληση να ξεχωρίζει τα φαγητά σε ‘καλά’ ή ‘κακά’ καθώς και η έμμονη ενασχόληση με την ετοιμασία του φαγητού.
• Ψυχογενής Βουλιμία (Bulimia): Το άτομο που πάσχει από ψυχογενή βουλιμία χαρακτηρίζεται από την υπερφαγία που ακολουθείται από πρόκληση εμετού, σε συνδυασμό με την περιορισμένη λήψη τροφής και τη μανιώδη άσκηση. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα η ζωή του ατόμου να κυριαρχείται από την προσπάθεια ελέγχου του βάρους του. Ένα άτομο που πάσχει από ψυχογενή βουλιμία έχει συνήθως ένα σχετικά φυσιολογικό βάρος και έτσι είναι πιο δύσκολο να αναγνωρισθεί από ότι ένα άτομο με ψυχογενή ανορεξία. Η ψυχογενής βουλιμία συχνά αρχίζει με τη δίαιτα και την άκαμπτη προσπάθεια μείωσης του βάρους με στόχο το αδυνάτισμα. Η ανεπαρκής λήψη τροφής προκαλεί σωματική κούραση και ενισχύει τις παρορμήσεις υπερφαγίας` καθώς όσο περισσότερο ο άνθρωπος στερείται κάτι, τόσο με μεγαλύτερη μανία το ψάχνει. Με τον εμετό το άτομο μπορεί να αισθανθεί μία προσωρινή ανακούφιση, αλλά σύντομα τα αισθήματά του μετατρέπονται σε αισθήματα κατάθλιψης, ντροπής και ενοχής. Μερικά άτομα χρησιμοποιούν καθαρτικά, χωρίς προφανώς να γνωρίζουν ότι τα καθαρτικά δε μειώνουν τις θερμίδες ή το περιεχόμενο λίπος, παρά μόνο αφυδατώνουν το σώμα και προκαλούν απώλεια των ζωτικών ιχνοστοιχείων. Τα άτομα  αυτά μπορεί να παρουσιάσουν χημικές ανισορροπίες στο σώμα τους, οι οποίες ενδεχομένως να προκαλέσουν λήθαργο, κατάθλιψη και συγκεχυμένη σκέψη.Είναι απαραίτητη η αναζήτηση βοήθειας από ειδικό, καθώς όσο σοβαρές προσπάθειες και να κάνει το βουλιμικό άτομο προκειμένου να σταματήσει αυτή τη ρουτίνα, ο φαύλος κύκλος της υπερφαγία-εμετός- άσκηση και τα συναισθήματα που τον συνοδεύουν γίνονται έμμονα και ανεξέλεγκτα και επομένως είναι αδύνατο να τα αντιμετωπίσει κάποιος ολομόναχος.
• Διατροφική διαταραχή υπερφαγίας (Binge eating disorder): Στην περίπτωση που το άτομο πάσχει από υπερφαγία, καταναλώνει υπερβολικές ποσότητες φαγητού σε μικρό χρονικό διάστημα, καθώς δεν αισθάνεται τον κορεσμό της πείνας, αλλά και η συνείδησή του για το ‘πόσο έφαγα’ έχει τεθεί εκτός ελέγχου. Παρόλα αυτά δεν προσπαθεί να κάνει εμετό μετά το επεισόδιο υπερφαγίας. Η υπερφαγία μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία, όπως: παχυσαρκία, διαβήτη, υπέρταση και καρδιοαγγειακές παθήσεις.

Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να υπερνικηθούν. Είναι σημαντικό για το άτομο να αναζητήσει συμβουλευτική και θεραπευτική αγωγή όσο το δυνατό νωρίτερα, διότι οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να έχουν εξαιρετικά σοβαρές σωματικές, αλλά και ψυχολογικές συνέπειες.

Πηγές :

• https://www.ucy.ac.cy/fmweb/el/tomeas-foiththkhs-merimnas/counseling-office/9-gr-articles/67-Eatingdisorders
• http://www.psy-therapy.gr/diatrofikes-diataraxes/

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στις παρακάτω ιστοσελίδες:

• www.mmha.org.au
• www.reachout.com.au
• www.rch.org.au/ceed
• www.ranzcp.org
• www.sane.org