Άνθρωποι όλων των ηλικιών μπορεί να εμφανίσουν πόνο στο γόνατο. Ο πόνος στο γόνατο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μηχανικής επιβάρυνσης ή τραυματισμού με αποτέλεσμα ρήξη συνδέσμων ή μηνίσκου. Επίσης πόνο στο γόνατο μπορούν να προκαλέσουν παθολογικές καταστάσεις όπως είναι η αρθρίτιδα, η ουρική αρθρίτιδα, λοιμώξεις κ.α.

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ

Πόνος μηχανικής αιτιολογίας μπορεί να είναι συνεχής ή διακοπτόμενος.

Η συνεχής μηχανική παραμόρφωση ιστών που περιέχουν αλγοϋποδοχείς, θα προκαλέσει συνεχή πόνο, που θα μεταβάλλεται ποιοτικά αλλά δεν θα εξαφανίζεται. Ο πόνος είναι το αποτέλεσμα στη παραμόρφωση του δικτύου του κολλαγόνου και ως εκ τούτου της ενεργοποίησης των αισθητικών νευρώνων που ανταποκρίνονται σε κάθε είδους ερεθίσματα, τα οποία είναι ικανά να προκαλέσουν κίνδυνο στον ιστό. Η ενεργοποίηση των εξειδικευμένων αυτών νευρώνων στέλνει, κατά προτεραιότητα, σήματα συναγερμού στον Νωτιαίο Μυελό και μέσω αυτού στον Εγκέφαλο. Η ενεργοποίηση του συγκεκριμένου τύπου νεύρων ονομάζεται "αλγαισθησία / αλγοδεκτικότητα", που κατά κυριολεξία σημαίνει "υποδοχή κινδύνου". Όσο διαρκεί η μηχανική παραμόρφωση, τόσο ο ασθενής θα πόνα. Συνηθισμένη αιτία μηχανικής παραμόρφωσης είναι η εσωτερική αποδιοργάνωση του γόνατος και η μετακίνηση ελεύθερων σωματιδίων μέσα στην άρθρωση όπως είναι κομμάτι οστού, χόνδρου, ή μηνισκικό υλικό. Η εσωτερική αποδιοργάνωση του γόνατος μεταβάλλει την τάση των δομών γύρω ή μέσα στην άρθρωση, αυξάνοντας την μηχανική παραμόρφωση κάποιων ιστών ενώ αναλογικά την μειώνει σε κάποιους άλλους. Μέσω του μηχανισμού αυτού προκαλείται πόνος που διατηρείται όσο διαρκεί η μηχανική παραμόρφωση ή όσο χρειάζεται έως ότου γίνουν προσαρμοστικές αλλαγές στους μαλακούς ιστούς που περιβάλλουν την άρθρωση.

Διακοπτόμενος πόνος μηχανικής προέλευσης προκαλείται είτε από παρατεταμένη λανθασμένη στάση, είτε από μηχανική επιβάρυνση λόγω μη φυσιολογικής τάσης πάνω σε φυσιολογικούς ιστούς, είτε φυσιολογικής τάσης πάνω σε ιστούς που βρίσκονται σε διαφοροποιημένη θέση από την κανονική. Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα:

1- Σύνδρομο λαγονοκνημιαίας ταινίας. Αυτό συμβαίνει όταν η λαγονοκνημιαία ταινία γίνει τόσο σφικτή ώστε να τρίβεται στην εξωτερική επιφάνεια του μηρού. Δρομείς αποστάσεων εμφανίζουν συχνά αυτό το σύνδρομο.

2- Αλλαγή στη θέση της επιγονατίδας, συνήθως αποκτά μια φορά προς τα έξω, λόγω μυϊκής ανισορροπίας.

3- Πόνος στο ισχίο ή το πέλμα. Μεταβάλλεται ο τρόπος στήριξης και βάδισης προκαλώντας μηχανική ανισορροπία στη στήριξη του σκελετού.

 ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΓΟΝΑΤΟ

ΣΥΝΔΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ - ΜΗΝΙΣΚΟΣ

Οι σύνδεσμοι είναι δυνατές ελαστικές κατασκευές που συγκρατούν τα οστά μεταξύ τους, προσφέροντας δύναμη και σταθερότητα στις αρθρώσεις. Στην άρθρωση του γόνατος υπάρχουν τέσσερις σύνδεσμοι, που ενώνουν το μηριαίο οστό με την κνήμη.
• Ο έσω πλάγιος σύνδεσμος, προσφέρει σταθερότητα στην εσωτερική πλευρά του γόνατος.
• Ο έξω πλάγιος σύνδεσμος, προσφέρει σταθερότητα στην εξωτερική πλευρά του γόνατος.
• Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος, που βρίσκεται στο κέντρο του γόνατος, περιορίζοντας την περιστροφή, αλλά και την προς τα εμπρός κίνηση της κνήμης.
• Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος, βρίσκεται επίσης στο κέντρο της άρθρωσης του γόνατος, περιορίζοντας την προς τα πίσω κίνηση της κνήμης.

Ανάμεσα στα οστά που σχηματίζουν την άρθρωση του γόνατος υπάρχουν δύο "σφήνες", οι μηνίσκοι οι οποίοι βρίσκονται στην έσω και έξω πλευρά του γόνατος, αποτελούνται από σκληρό, ελαστικό χόνδρο και λειτουργούν ως αμορτισέρ μεταξύ κνήμης και του μηρού. Χρησιμεύουν για την απόσβεση των κραδασμών που δέχεται η άρθρωση του γόνατος, αμβλύνουν την επιβάρυνση που δέχεται η κάτω επιφάνεια της άρθρωσης, προσφέροντας παράλληλα την απαραίτητη σταθερότητα.

Αιτίες και βασικά συμπτώματα τραυματισμού του έσω και έξω πλάγιου συνδέσμου.

Ο έσω πλάγιος σύνδεσμός τραυματίζεται συχνότερα από ότι ο έξω πλάγιος. Συνήθως προκαλείται μετά από κτύπημα στην εξωτερική επιφάνεια του γόνατος, που έχει ως αποτέλεσμα την απότομη διάταση ή ρήξη του συνδέσμου στην εσωτερικής επιφάνειας του γόνατος. Η κάκωση μπορεί να είναι 1ου, 2ου ή 3ου βαθμού. Κάκωση 1ου βαθμού σημαίνει μία βίαιη διάταση του συνδέσμου, 2ου βαθμού μερική ρήξη του συνδέσμου ενώ 3ου βαθμού σημαίνει ολική ρήξη του συνδέσμου.
Τα βασικά συμπτώματα είναι πόνος στο γόνατο με ευαισθησία κατά μήκος της εσωτερικής πλευράς της άρθρωσης, με οίδημα.

Αιτίες και βασικά συμπτώματα τραυματισμού στον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο.

Πρόκειται για έναν ισχυρότατο σύνδεσμο, που παίζει σημαντικό ρόλο στην σταθερότητα της άρθρωσης. Απότομη επιβράδυνση της κίνησης σε συνδυασμό με αλλαγή στην κατεύθυνση κατά την διάρκεια τρεξίματος ή άλματος ή η βίαιη υπερέκταση της άρθρωσης μπορεί να προκαλέσει τραυματισμό στον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο.
Κατά την διάρκεια του τραυματισμού ακούγεται ένας χαρακτηριστικός ήχος, το γόνατο πρήζεται μέσα στις πρώτες 6 ώρες, προκαλείται αστάθεια στην άρθρωση, ενώ ο πόνος εντοπίζεται κυρίως στην εσωτερική πλευρά.

Αιτίες και βασικά συμπτώματα του τραυματισμού στον οπίσθιο χιαστό σύνδεσμο.

Ο τραυματισμός προκαλείται όταν υπάρξει βίαιη στροφή του γόνατος ή υπερέκταση. Συνήθως συνοδεύεται από κάκωση και άλλων συνδέσμων, εκτός αν ο τραυματισμός προκληθεί από απευθείας κτύπημα στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος ενώ βρίσκεται σε κάμψη.
Τα συμπτώματα διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, λόγω των συνοδών κακώσεων. Καθώς ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος ουσιαστικά είναι έξω από την άρθρωση, ο τραυματισμός του δεν προκαλεί αίμαρθρο, όπως ο τραυματισμός του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Η αστάθεια που προκαλείται δημιουργεί αίσθηση ανασφάλειας στην άρθρωση, ιδιαίτερα στην προσπάθεια αλλαγής κατεύθυνσης. Ο πόνος και το οίδημα μπορεί να διαρκέσουν από 2 έως 4 βδομάδες.

ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΗΝΙΣΚΟΥ

Αιτίες και βασικά συμπτώματα του τραυματισμού του μηνίσκου.

Τραυματισμός στον μηνίσκο μπορεί να προκληθεί σε κάθε ηλικία. Στις μικρές ηλικίες προκαλείται από τις αθλητικές δραστηριότητες, σε ηλικία έως 30 χρονών από ιδιαίτερα βίαιο στροφικό τραυματισμό, ενώ σε προχωρημένες ηλικίες λόγω εκφυλισμού ακόμα και ένας ασήμαντος τραυματισμός μπορεί να προκαλέσει ρήξη. Συνήθως συνυπάρχει οστεοαρθρίτιδα γόνατος.
Το βασικό σύμπτωμα είναι ο πόνος και το οίδημα. Αν υπάρχει μεγάλο ρήγμα του μηνίσκου προκαλείται μπλοκάρισμα της άρθρωσης, αδυναμία δηλαδή για πλήρη έκταση.

ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ: Υπάρχουν περισσότερο από 100 τύποι αρθρίτιδας. Οι ποικιλίες που είναι πιθανότερο να επηρεάσουν το γόνατο περιλαμβάνουν:

• Οστεοαρθρίτιδα – εκφυλιστική αρθρίτιδα, ο περισσότερο συνηθισμένος τύπος αρθρίτιδας. Στην οστεοαρθρίτιδα εκφυλίζεται ο χόνδρος, η επιφάνεια του γίνεται ανώμαλη, συμπιέζεται, ενώ δημιουργείται σε ακανόνιστη μορφή νέο οστό στα όρια των αρθρώσεων, τα γνωστά οστεόφυτα.
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Είναι μια αυτοάνοση πάθηση που μπορεί να επηρεάσει σχεδόν κάθε άρθρωση στο σώμα, συμπεριλαμβανομένης της άρθρωσης του γόνατος. Παρά το γεγονός ότι η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια χρόνια νόσος, που τείνει να ποικίλει σε σοβαρότητα τα συμπτώματα εμφανίζουν περιόδους έξαρσης και ύφεσης.
• Η ουρική αρθρίτιδα. Αυτός ο τύπος της αρθρίτιδας συμβαίνει όταν κρύσταλλοι ουρικού οξέος συσσωρεύονται στην άρθρωση. Συνήθως η ουρική αρθρίτιδα επηρεάζει το μεγάλο δάκτυλο του ποδιού, εντούτοις μπορεί να επηρεάσει και την άρθρωση του γόνατος.
• Ψευδοουρική αρθρίτιδα. Συχνά συγχέεται με την ουρική αρθρίτιδα, προκαλείται από κρυστάλλους που περιέχουν ασβέστιο και αναπτύσσονται στο αρθρικό υγρό. Το γόνατο είναι η άρθρωση που επηρεάζεται περισσότερο από αυτόν τον τύπο αρθρίτιδας.
• Σηπτική αρθρίτιδα. Μερικές φορές η άρθρωση του γονάτου μπορεί να μολυνθεί, με αποτέλεσμα οίδημα, πόνο και ερυθρότητα. Καθώς αυτά τα συμπτώματα είναι συνηθισμένα μετά από τραυματισμό, θα πρέπει να τονισθεί ότι στη σηπτική αρθρίτιδα δεν αναφέρεται τραύμα πριν από την έναρξη του πόνου. Η σηπτική αρθρίτιδα συχνά συνοδεύεται από πυρετό.

ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ

Ένας αριθμός παραγόντων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για πόνο στο γόνατο, συμπεριλαμβανομένων:

• Παχυσαρκία. Όντας κάποιος παχύσαρκος, κατά τη διάρκεια συνήθων δραστηριοτήτων όπως είναι το περπάτημα ή ανεβοκατέβασμα στις σκάλες αυξάνει την επιβάρυνση στις αρθρώσεις των κάτω άκρων, αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο.
• Χονδροπάθεια επιγονατίδας.
• Εμβιομηχανικά προβλήματα. Ανισοσκελία, πλατυποδία, κοιλοποδία κ.α. είναι δομικές ανωμαλίες που κάνουν το γόνατο επιρρεπή σε διαταραχές και δυσλειτουργία με αποτέλεσμα τον πόνο
• Η μυϊκή αδυναμία και η έλλειψη ελαστικότητας των μυών είναι ανάμεσα στις κύριες αιτίες των τραυματισμών στο γόνατο.
• Ορισμένα αθλήματα αυξάνουν τον κίνδυνο τραυματισμού στο γόνατο.
• Προηγούμενος τραυματισμός. Έχοντας ένα προηγούμενο τραυματισμό στο γόνατο, που δεν αποκαταστάθηκε αποτελεσματικά, το καθιστά επιρρεπή σε νέο τραυματισμό.

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ – ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Αμέσως μετά τον τραυματισμό, ο ασθενής διακόπτει την όποια δραστηριότητα έκανε, ακινητοποιεί το γόνατο και εφαρμόζει πάγο. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύεται από μεγαλύτερο τραυματισμό, ενώ περιορίζει την έκταση του οιδήματος και τον πόνο. Αν πρόκειται για μία ελαφριά κάκωση, τότε υποχωρούν τα συμπτώματα μέσα σε δύο ή τρεις μέρες. Σε περίπτωση που ο πόνος, το οίδημα, ο περιορισμός της κίνησης ή ενδεχομένως η αστάθεια του γόνατος συνεχισθεί, τότε ο ασθενής επιβάλλεται να αναζητήσει ιατρική βοήθεια.
Οι γιατροί έχουν διαφόρους μεθόδους για να διαγνώσουν τα προβλήματα που σχετίζονται με το γόνατο. Περιλαμβάνεται:

• ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ του ασθενή, σε σχέση με τα συμπτώματα, τις συνθήκες του τραυματισμού ή άλλων προβλημάτων υγείας.
• ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, χρησιμοποιούνται ειδικές δοκιμασίες για να διαπιστωθεί η περιοχή του τραυματισμού, αλλά και η έκταση της.
• ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ, όπως απλή ακτινογραφία, αξονική τομογραφία , μαγνητική τομογραφία ή ακόμα και αρθροσκόπηση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

1. ΕΣΩ ΚΑΙ ΕΞΩ ΠΛΑΓΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ: Οι κακώσεις του 1ου και 2ου βαθμού μπορούν να αντιμετωπισθούν συντηρητικά, ενώ του 3ου βαθμού συνήθως συνοδεύεται από ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου και απαιτεί χειρουργική αντιμετώπιση.

2. ΠΡΟΣΘΙΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΣΘΙΟΣ ΧΙΑΣΤΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ: Στις περιπτώσεις μερικής ρήξης, ο ασθενής ακολουθεί συντηρητικό πρόγραμμα αντιμετώπισης, παράλληλα με την χρήση ειδικού κηδεμόνα σταθεροποίησης του γόνατος. Στόχος του προγράμματος αποκατάστασης η ελάττωση του οιδήματος, ο έλεγχος του πόνου και η ισχυροποίηση των μυών που στηρίζουν την άρθρωση του γόνατος, αλλά κυρίως του τετρακέφαλου μυός. Σε ολική ρήξη τότε απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Βασική προϋπόθεση της επιτυχούς έκβασης είναι ο ασθενής στην συνέχεια να ακολουθήσει ειδικό πρόγραμμα αποκατάστασης για 4 μέχρι και 6 μήνες, που θα περιλαμβάνει εξειδικευμένες ασκήσεις σε κάποιο ειδικό κέντρο.
3. ΕΣΩ ΚΑΙ ΕΞΩ ΜΗΝΙΣΚΟΣ: Σε περιορισμένες κακώσεις βασικός στόχος αρχικά είναι η αντιμετώπιση των βασικών συμπτωμάτων, ενώ στην συνέχεια κυρίαρχος στόχος είναι η ισχυροποίηση το μυϊκού συστήματος. Αν υπάρχουν εκτεταμένες κακώσεις στον μηνίσκο, τότε ο ειδικευμένος γιατρός θα επιλέξει είτε την αρθροσκόπηση, είτε το ανοικτό χειρουργείο για να δει το μέγεθος της βλάβης και να την αποκαταστήσει. Βέβαια και σε αυτήν την περίπτωση σημαντικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση παίζει το μετεγχειρητικό πρόγραμμα αποκατάστασης σε ειδικευμένο κέντρο.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Τα προβλήματα που οφείλονται σε τραυματισμούς ως αποτέλεσμα ενός ατυχήματος δεν μπορούν να προβλεφθούν.
Σε κάθε περίπτωση όμως ισχύουν οι γενικοί κανόνες πρόληψης, όπως είναι το καλό μυϊκό σύστημα, το καλό ζέσταμα των μυών πριν από τις όποιες αθλητικές δραστηριότητες, η αποφυγή της απότομης επιβάρυνσης των αρθρώσεων αλλά της προοδευτικής, η χρησιμοποίηση κατάλληλων υποδημάτων και η διατήρηση του κανονικού βάρους του σώματος καθώς η παχυσαρκία αυξάνει την πιθανότητα οστεοαρθρίτιδας του γόνατος. 

ΠΕΛΜΑΤΟΓΡΑΦΗΜΑ

Σε ασθενείς με πόνο στο γόνατο συνίσταται το πελματογράφημα. Με την χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή καταγράφεται και αναλύεται η βάδιση σε δισδιάστατες και τρισδιάστατες γραφικές παραστάσεις. Αυτές οι καταγραφές καθιστούν αναγνωρίσιμες τις ανατομικές παραλλαγές και παθήσεις των κάτω άκρων, επιτρέποντας την πλήρη και συγκριτική ανάλυση της δομής του ποδιού, των σημείων πίεσης στο έδαφος, τις βιομηχανικές μεταβολές, καθώς και την κίνηση της γραμμής της βαρύτητας κατά την διάρκεια της βάδισης. Ανάλογα με τα ευρήματα, ο ασθενής εφαρμόζει ειδικά κατασκευασμένα (για αυτόν και μόνον αυτόν) πέλματα στα υποδήματα του.

ΠΗΓΕΣ:

Knee Pain - Mayo Clinic (www.mayoclinic.org)

The Human Extremities - Mechanical Diagnosis & Therapy, Robin Mckenzie