Ο πονοκέφαλος και η ημικρανία αποτελούν δύο συηθισμένα προβλήματα υγείας που επηρεάζουν ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων καθημερινά. Παρά τις ομοιότητες τους, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην κλινική τους παρουσία και στην επιστημονική τους κατανόηση.

Πονοκέφαλος

Ο πονοκέφαλος σαν σύμπτωμα είναι τόσο συνηθισμένο, ώστε μερικοί άνθρωποι να το θεωρούν σαν κάτι φυσιολογικό για την ζωή τους ή αφού έχουν εξαντλήσει αρκετές θεραπευτικές προσπάθειες, χωρίς αποτέλεσμα, να το έχουν αποδεχθεί. Είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από πόνο στην περιοχή του κεφαλιού. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα ποικίλων παραγόντων όπως έλλειψη ύπνου, άγχος, καιρικές αλλαγές ή ακόμα και κατανάλωση ορισμένων τροφών. Στις Η.Π.Α. το 18% των γυναικών και το 6% των ανδρών πάσχουν από πονοκέφαλο, αλλά μόνον οι μισοί ακολουθούν κάποια θεραπευτική αγωγή. Επίσης, περίπου το 90% των ανδρών και το 95% των γυναικών έχουν τουλάχιστον μια κρίση πονοκεφάλου ετησίως. Υπάρχουν δυο βασικοί τύποι πονοκέφαλου: ο πρωτοπαθής πονοκέφαλος, που αφορά ποσοστό μεγαλύτερο από το 90% των περιπτώσεων, και ο δευτεροπαθής πονοκέφαλος. Αναλυτικά:

Α) Πρωτοπαθής Πονοκέφαλος

Ο πιο κοινός τύπος πρωτοπαθούς πονοκεφάλου είναι ο Πονοκέφαλος Τάσης (75%). Αναπτύσσεται προοδευτικά, ο πόνος καλύπτει συνήθως ολόκληρο το κεφάλι, τον λαιμό και τους ώμους, ενώ παρατηρείται έντονος μυϊκός σπασμός στην περιοχή. Αυτή η μορφή πονοκέφαλου είναι συνήθως αποτέλεσμα stress, ή μιας επιβαρυμένης ημέρας. Επίσης, για την εμφάνιση του έχουν ενοχοποιηθεί ψυχολογικοί παράγοντες. Άλλος τύπος πονοκεφάλου είναι εκείνος που οφείλεται σε Αυχενικό Σύνδρομο, Αυχενογενής Πονοκέφαλος. Προκαλείται συνήθως από επαναλαμβανόμενη κακή στάση κατά την διάρκεια της εργασίας ή της ξεκούρασης, όπως είναι η πρόσθια ολίσθηση της κεφαλής. Ο αθροιστικός πονοκέφαλος (Cluster headaches), είναι σπάνιος (αφορά στο 1% του πληθυσμού). Οι άνδρες υποφέρουν σε ποσοστό 85%, ο πόνος είναι πολύ δυνατός, αλλά με διάρκεια όχι μεγαλύτερης της μιας ή δύο ωρών. Το επίκεντρο του πόνου εστιάζεται στο μάτι (ερεθισμένο και υγρό).  Επίσης, παρατηρείται ρινική συμφόρεση στην προσβεβλημένη πλευρά, συνήθως εμφανίζεται στη μέση της νύκτας την ίδια ώρα. Τις περισσότερες φορές υπάρχει ιστορικό αλκοολισμού, ενώ ο ασθενής είναι βαρύς καπνιστής. Πονοκέφαλος αναπήδησης (Rebound headache) προκαλείται σε ασθενείς με πονοκέφαλο τάσης ή ημικρανίες. Εμφανίζεται ως το αποτέλεσμα συστηματικής κατανάλωσης παυσίπονων φαρμάκων σε καθημερινή ή σχεδον καθημερινή βάση, αντίθετα με τις οδηγίες.

Β) Δευτεροπαθής Πονοκέφαλος

Ο πονοκέφαλος είναι σύμπτωμα άλλης πάθησης, όπως για παράδειγμα στην υπερτάση. Πιο σπάνια ο πονοκέφαλος είναι σύμπτωμα μιας επικίνδυνης για την ζωή του ασθενή πάθησης, όπως το εγκεφαλικό ανεύρυσμα, ο όγκος εγκεφάλου, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα ή υψηλή αρτηριακή πίεση.

Ημικρανία

Η ημικρανία, από την άλλη πλευρά, είναι ένα πιο σύνθετο και ενοχλητικό πρόβλημα, αποτελεί σαφώς μια πιο δυσάρεστη κατάσταση. Ο πόνος γίνεται συνήθως αντιληπτός στην μία πλευρά του κεφαλιού (60%). Ο πόνος στην ημικρανία συνοδεύεται συχνά από άλλα συμπτώματα όπως αυξημένη ευαισθησία στο φως, τον ήχο και την κίνηση, επίσης, ο ασθενής έχει διαταραχές στην όραση (θολούρα, οπτικά φαινόμενα όπως σκοτεινά ή φωτεινά σημεία, ραβδώσεις κ.α.), ναυτία κ.ά. Περίπου οι τρεις στους τέσσερεις που πάσχουν από ημικρανίες είναι γυναίκες. Ο πόνος ενδέχεται να διαρκεί από λίγες ώρες έως και μερικές ημέρες, επηρεάζοντας σημαντικά την καθημερινότητα του ατόμου.

Διαφορές μεταξύ Πονοκεφάλου και Ημικρανίας

Παρά τις κοινές ενδείξεις πόνου στο κεφάλι, υπάρχουν κάποιες σημαντικές διαφορές μεταξύ πονοκεφάλου και ημικρανίας. Η ημικρανία συνήθως περιλαμβάνει έντονο και παλλόμενο πόνο, ενώ ο πονοκέφαλος μπορεί να είναι πιο συνεχής και ευρύτερος. Επίσης, η ημικρανία συνδέεται συχνά με αύξηση της νευροευαισθησίας, ενώ ο πονοκέφαλος μπορεί να είναι αποτέλεσμα πιο συγκεκριμένων παραγόντων όπως η έλλειψη ύπνου. 

Αιτιολογία

Η επιστημονική κατανόηση του πονοκεφάλου και της ημικρανίας εξελίσσεται συνεχώς. Οι μελέτες έχουν δείξει ποικιλία αιτιών που μπορεί να προκαλούν κάποια μορφή πονοκεφάλου. Τέτοιες μπορεί να είναι: το άγχος, οι διατροφικές συνήθειες, το κάπνισμα, το αλκοόλ  -ιδιαίτερα το κόκκινο κρασί και η μπύρα-, ορμονικές διαταραχές, η θεραπεία με οιστρογόνα, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η προσωπικότητα του ανθρώπου (υπέρμετρες φιλοδοξίες), οι αλλαγές στις συνήθειες (ύπνου, ωρών φαγητού κ.ά.), η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, τα προσβλητικά λεκτικά ερεθίσματα, η αλλαγή του καιρού, η κατάθλιψη, μυϊκός σπασμός στη περιοχή του αυχένα κ.ά. Ένα εύλογο ερώτημα είναι "πότε κάποιος που πάσχει από πονοκεφάλους πρέπει να επισκεφθεί έναν ειδικό", αλλά και πώς να του περιγράψει την σοβαρότητα της κατάστασής του. Θα πρέπει να αναζητήσει βοήθεια όταν:

• Έχει τρεις ή περισσότερες κρίσεις πονοκεφάλου την εβδομάδα.
• Έχει ανάγκη παυσίπονου φάρμακου καθημερινά, ή σχεδόν καθημερινά.
• Μαζί με τον πονοκέφαλο παρουσιάζει δύσκαμπτο αυχένα, ή πυρετό.
• Ο πονοκέφαλος συνοδεύεται από διαταραχή της αναπνοής, πυρετό ή συμπτώματα στα μάτια, τα αυτιά, την μύτη, ή τον λάρυγγα.
• Ζαλίζεται, είναι ασταθής, υπάρχει διαταραχή της ομιλίας, γενικευμένη αδυναμία, αισθητικές διαταραχές.
• Συνυπάρχει σύγχυση.
• Ο πονοκέφαλος παρουσιάζεται μετά από κτύπημα στο κεφάλι.
• Ο πονοκέφαλος πυροδοτείται από έντονη προσπάθεια, βήχα, σκύψιμο, ή σεξουαλική δραστηριότητα.
• Παρατηρείται συνεχής επιδείνωση των συμπτωμάτων.
• Αλλάζει μορφή.
• Συνοδεύεται από εμετούς.
• Πονοκεφάλους μετά την ηλικία των 50 ετών.

Πολλές φορές υπάρχει η δυσκολία της περιγραφής των συμπτωμάτων και της αξιολόγησης της σοβαρότητας του προβλήματος. Για τον σκοπό αυτό, μια ομάδα ερευνητών έχει σχεδιάσει ερωτηματολόγιο, όπου με βάση την βαθμολογία που συγκεντρώνει ο κάθε ασθενής μπορεί να αξιολογηθεί η βαρύτητα της κατάστασής του, αλλά και αποτελεί το μέτρο σύγκρισης για την εξέλιξη της θεραπευτικής προσέγγισης.

Θεραπεία

Υπάρχουν πολλά και καλά φάρμακα για να προλάβουν ή να σταματήσουν τον πονοκέφαλο. Είναι, όμως, αυτός ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης; Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης ενός προβλήματος είναι να γνωρίσεις το πρόβλημα. Ο ασθενής πρέπει να ενημερωθεί για το πρόβλημα του και να καταλάβει τον μηχανισμό που τον προκαλεί, ώστε να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του, αντί να βρίσκει υποκατάστατα, που ενδεχομένως προσωρινά να του προσφέρουν ανακούφιση. Το πρώτο βήμα για να γνωρίσει ο ασθενής το πρόβλημά του είναι το "Ημερολόγιο του Πονοκεφάλου". Κάθε φορά που εμφανίζεται πονοκέφαλος θα πρέπει να καταγράφονται πληροφορίες, χρήσιμες τόσο για τον ίδιο τον ασθενή, όσο και για τον θεραπευτή που έχει την ευθύνη της θεραπευτικής προσέγγισης. Οι πληροφορίες που καταγράφονται είναι:

• Ημερομηνία και ώρα.
• Δραστηριότητες προ της εμφάνισης, όπως τι έφαγε, συναισθηματική φόρτιση, συνθήκες ύπνου και οτιδήποτε άλλο χρήσιμο.
• Εντοπισμός του πόνου.
• Περιγραφή του πόνου (πιεστικός, καυστικός κ.α.).
• Ένταση του πόνου, με τη χρησιμοποίηση της κλίμακας του πόνου 1 έως 10. Αυτό σημαίνει: 1-3 ελαφρός, 4-5 μέτριος, 6-8 έντονος, 9-10 ανυπόφορος.
• Διάρκεια.
• Συνοδά συμπτώματα, ναυτία, ζάλη κ.ά.
• Προσπάθεια αντιμετώπισης, φάρμακα ή άλλα.
• Αποτέλεσμα της προσπάθειας αντιμετώπισης ή άλλες παρενέργειες.

Άλλο σημαντικό βήμα που πρέπει να κάνει ο ασθενής για την αντιμετώπιση του πονοκεφάλου είναι η ενίσχυση του φυσικού αμυντικού μηχανισμού του σώματος, που αποτελεί ίσως το περισσότερο αξιόπιστο σύμμαχο που διαθέτει. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω διαφόρων θεραπευτικών προσεγγίσεων -διαλογισμός, γίογκα-, καθώς και συμπληρωματικών ή εναλλακτικών θεραπειών, όπως είναι η Κρανιοϊερή Θεραπεία του Dr John Upledger. Η φιλοσοφία της συγκεκριμένης τεχνικής βασίζεται στην εκτίμηση της λειτουργικότητας του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και στην εν συνεχεία αποκατάσταση περιοχών με δυσλειτουργία, ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία της αυτοδιόρθωσης ή αυτορύθμισης του συστήματος, και η αποκατάσταση της ομοιόστασης, δηλαδή της δυναμικής ισορροπίας του οργανισμού. Ο αριθμός των συνεδριών ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο και από περιστατικό σε περιστατικό. Ενδεχομένως να χρειαστούν από μία έως τρεις θεραπείες την εβδομάδα, για μια ή περισσότερες εβδομάδες. Τέλος ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθεί ένα πρόγραμμα αεροβικής άσκησης, δηλαδή δραστηριότητες μικρής έντασης αλλά μεγάλης αξίας. Στατικό ποδήλατο, περπάτημα, κολύμπι, κ.α. είναι δραστηριότητες που δεν καταπονούν τον οργανισμό, αλλά προκαλούν την παραγωγή ενδορφίνης· μιας χημικής ουσίας του σώματος που ελαττώνει τον πόνο και βελτιώνει την διάθεση.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας, ο πονοκέφαλος και η ημικρανία αποτελούν δύο σύνθετα φαινόμενα που απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις στη διάγνωση και τη θεραπεία. Η σωστή κατανόηση των εν λόγω παθήσεων μπορεί να οδηγήσει σε βελτιωμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από αυτές.

Πηγές

• https://www.medicalnewstoday.com/articles/324890?c=1042804035941
• https://www.pennmedicine.org/updates/blogs/health-and-wellness/2019/november/migraines-vs-headaches
• https://www.webmd.com/migraines-headaches/migraine-vs-other-headaches
• Headache and migraine: a leading cause of absenteeism, Khosrow Baigi, Walter Francis Stewart