Ποιες είναι οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει ένα “μαγκωμένο / συμπιεσμένο” νεύρο στον πόνο, αλλά και στην λειτουργικότητα της περιοχής που νευρώνει;

Το «αίνιγμα» του μαγκωμένου / συμπιεσμένου νεύρου έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματα: α) μέσω ποιου μηχανισμού γίνεται το μάγκωμα του νεύρου; β) συντελούν πράγματι τα μαγκωμένα νεύρα στα συνηθισμένα περιστατικά πόνου που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στο εργαστήριό μας; 

Μια θεωρία που έρχεται από παλιά υποστηρίζει την άποψη ότι: όταν μια λειτουργική μονάδα τής σπονδυλικής στήλης -δηλαδή δυο σπονδυλικά σώματα-, ο μεσοσπονδύλιος δίσκος και ό,τι άλλο σχετίζεται με αυτά δεν βρίσκεται σε σωστή ανατομική διάταξη, τότε στενεύει το μονοπάτι -δηλαδή το ενδοσπονδυλικό ή μεσοσπονδύλιο τρήμα- από όπου διέρχεται το νεύρο, με αποτέλεσμα το στρίμωγμά του. Καθώς η νευρική ρίζα βρίσκεται υπό πίεση, οι μαλακοί ιστοί και τα όργανα που τροφοδοτούνται από αυτό υποφέρουν,λόγω της μειωμένης ροής τής νευρικής ενέργειας. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, προκύπτουν διαφοροποιήσεις στη δομή των αρθρώσεων και στη λειτουργικότητα, με αποτέλεσμα όχι μόνο τον πόνο αλλά και μια αυξημένη ευπάθεια σε ασθένειες.

Οι επικριτές τής προηγούμενης θεωρίας αντιτείνουν ότι τα νεύρα δεν εκπέμπουν ροή ενέργειας. Ισχυρίζονται ότι τα νευρικά νεύρα είναι ουσιαστικά αδενικά κύτταρα, καθώς η βασική τους λειτουργία είναι η παραγωγή και απελευθέρωση ορμόνης που προκαλεί την αναστολή, ή την συστολή των μυϊκών κυττάρων. Στη ουσία αυτό είναι το μόνο που κάνουν -ούτε κάτι περισσότερο, ούτε κάτι λιγότερο. Επομένως, όσοι υποστηρίζουν αυτή την εκδοχή πιστεύουν ότι τα νεύρα δεν διοχετεύουν ηλεκτρική ενέργεια ή οποιαδήποτε άλλη μορφή ενέργειας. Όταν ένα νευρικό κύτταρο ενεργοποιείται από την ορμονική έκκριση, προκύπτουν αλλαγές στην εξωτερική κυτταρική μεμβράνη, επιτρέποντας ηλεκτρικά φορτισμένα ιόντα να κινούνται μέσα και έξω από το κύτταρο με μια συγκεκριμένη μεθοδολογία "βήμα - βήμα" κατά μήκος του νεύρου. Αυτό αναφέρεται ως “ώθηση ερεθίσματος”, ή ”ανάφλεξη”. Ένα νωτιαίο νεύρο, καθώς εξέρχεται από το άνοιγμα του ενδοσπονδυλικού τρήματος, είναι στηn πραγματικότητα ένας λεπτός σωλήνας συνδετικού ιστού που περιέχει προεκτάσεις εκατομμυρίων νευρικών κυττάρων. Αυτές οι προεκτάσεις είναι οι νευράξονες ή ίνες. Ο όρος “ίνες” είναι παραπλανητικός, γιατί παραπέμπει σε κάτι σταθερό, όπως για παράδειγμα ηλεκτρικά καλώδια, κάτι που απέχει από την πραγματικότητα. Οι νευράξονες είναι «αραχνοΰφαντες», περίτεχνες κατασκευές. Δεδομένου ότι αποτελούν προέκταση, ή επιμηκυμένο τμήμα των κυττάρων, απαιτείται θρέψη από κοινού με τα μητρικά κύτταρα. Τα ζωτικά θρεπτικά συστατικά παρέχονται σε αυτά από ενσωματωμένα αιμοφόρα αγγεία. Αν η οξεία συμπίεση των νεύρων δεν «σκοτώσει» άμεσα τους άξονες, αυτό μπορεί να συμβεί όταν οι συμπιεστικές δυνάμεις εμποδίζουν τη ροή τού αίματος στα αγγεία του νεύρου. Η νευρική έμφραξη αποτρέπει την αξοπλασματική ροή των θρεπτικών συστατικών σε όλο το μήκος τού νεύρου.

Χαρακτηριστικά του 'μαγκωμένου' νεύρου

Από τους περισσότερους ερευνητές έχει απορριφθεί η ιδέα ότι η ίδια η νευρική ρίζα είναι μια δομή ευαίσθητη στον πόνο. Παρόλα αυτά οι περισσότεροι κλινικοί ιατροί ενοχοποιούν μια συμπιεσμένη νευρική ρίζα εξαιτίας δισκοκήλης, σπονδυλικής στένωσης, ή σπονδυλολίσθησης για ριζοπάθεια, όπως είναι για παράδειγμα η ισχιαλγία. Οξεία συμπίεση ενός υγιούς νεύρου οδηγεί σε παραισθησία, κινητική απώλεια, διαταραχή των αντανακλαστικών, αλλά όχι σε πόνο. Ωστόσο, η συμπίεση από ενδονευρικό οίδημα, λόγω φλεγμονής στο νεύρο, προκαλεί πόνο. Αυτό το “σιωπηλό σύνδρομο συμπίεσης της νευρικής ρίζας” προϋποθέτει χρόνο ώστε να προκληθούν λειτουργικές μεταβολές, όπως είναι το όριο αντοχής τού νεύρου και η μηχανική παραμόρφωσή του. Η πρόκληση πόνου είναι αποτέλεσμα ενός μηχανισμού που ονομάζεται "αλγαισθησία / αλγοδεκτικότητα", που κατά κυριολεξία σημαίνει "υποδοχή κινδύνου". Η συμπίεση ενός κινητικού νεύρου προκαλεί μυϊκό σπασμό.

Αντίθετα, όταν το νεύρο «πεθάνει» λόγω της πίεσης που δέχεται, τότε προκαλείται παράλυση του μυ. Γι' αυτό τα πρώτα συμπτώματα σε μια τέτοια περίπτωση είναι η μυϊκή ατροφία που ακολουθείται από απώλεια των φυσιολογικών αντανακλαστικών.

Αλγαισθησία... ή μαγκωμένο νεύρο;

Την τελευταία δεκαετία οι ερευνητές που χρησιμοποιούν την μαγνητική τομογραφία έχουν αποδείξει ότι, ανεξάρτητα από τον βαθμό στένωσης του ενδοσπονδυλικού τρήματος στη σπονδυλική στήλη, υπάρχει άφθονος χώρος ώστε να διέρχονται ελεύθερα τα νωτιαία νεύρα. Είναι δεδομένο, επίσης, ότι σε μια υγιή σπονδυλική στήλη δεν μπορεί να υφίσταται συμπίεση νευρικής ρίζας ακόμη και αν αφαιρεθεί το σύνολο των μεσοσπονδυλίων δίσκων. Αν και είναι δυνατόν σε συγκεκριμένες συνθήκες, όπως σε ενδονευρικό οίδημα και ισχαιμία από παρατεταμένη κακοποίηση της νευρικής ρίζας, να προκαλείται πόνος σε ένα ορισμένο ποσοστό τού πληθυσμού, είναι, επίσης, δυνατόν ένα μεγάλο ποσοστό αναφερόμενου πόνου να οφείλεται σε υπερδιέγερση των αισθητικών υποδοχέων από δομική ασυμμετρία τού σώματος. Για παράδειγμα ας αναλύσουμε τι συμβαίνει σε ένα τυπικό τραυματισμό τής μέσης. Καθώς η σπονδυλική στήλη υποβάλλεται σε ξαφνική ασύμμετρη φόρτιση, το μεγαλύτερο βάρος επικεντρώνεται στις αρθρικές επιφάνειες οι οποίες σπρώχνονται πέρα από το φυσιολογικό εύρος κίνησης. Η απότομη διάταση που προκαλείται στο θύλακο και τους συνδέσμους των αρθρώσεων προκαλεί με τη σειρά της διέγερση στους μηχανοϋποδοχείς, με άμεση συνέπεια τον προστατευτικό μυϊκό σπασμό. Καθώς οι εν τω βάθει εσωτερικοί μύες βρίσκονται σε παρατεταμένο προστατευτικό μυϊκό σπασμό, αλγαισθητικά ερεθίσματα προειδοποιούν τον εγκέφαλο για πιθανή βλάβη ιστού. Όταν αλγαισθητικά ερεθίσματα ενεργοποιούνται σε απάντηση μίκρο- ή μακρο-τραυματισμών κατά τη διάρκεια των συνήθων καθημερινών δραστηριοτήτων, μπορεί σε σύντομο χρονικό διάστημα να οδηγήσουν σε σημαντικό μυοπεριτονιακό πόνο, ή να αποτελέσουν "γεννήτρια" σπονδυλικού πόνου. Είναι γνωστό ότι όταν ένας πόνος έχει μεγάλη διάρκεια, τότε το σύστημα αντίληψης πόνου (αλγαισθησία) γίνεται πιο ευαίσθητο. Αυτό σημαίνει ότι ο νωτιαίος μυελός στέλνει σήματα κινδύνου στον εγκέφαλο σε μια συχνότητα που υπερεκτιμά το πραγματικό επίπεδο του κινδύνου. Πρόκειται για μια φυσιολογική προσαρμογή στον συνεχή βομβαρδισμό με ερεθίσματα. Επιπλέον, επειδή ο πόνος ερμηνεύεται -λανθασμένα- ως μέτρο τής βλάβης τού ιστού, ο εγκέφαλος δεν έχει άλλη επιλογή παρά να υποθέσει ότι οι ιστοί έχουν υποστεί μεγαλύτερο τραυματισμό. Οπότε, όταν ο πόνος επιμένει, αυτόματα υποθέτουμε την ύπαρξη μεγαλύτερης βλάβης ιστών. Αυτό το φαινόμενο οδηγεί τον εγκέφαλο σε προσαρμοστικές μυοσκελετικές αλλαγές, σε μια προσπάθεια να ελαχιστοποιήσει τον πόνο. Οι δομικές αυτές αλλαγές επηρεάζουν την λειτουργικότητα της σπονδυλικής στήλης και την κάνουν επιρρεπή σε νέους μίκρο- ή μακρο-τραυματισμούς, ανατροφοδοτώντας έναν φαύλο κύκλο.

Κατανόηση και αποκατάσταση της δυσλειτουργίας

Από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει ότι η δράση των μηχανοϋποδοχέων επιχειρεί να υπερκεράσει την αντίληψη ότι ο πόνος είναι πρωτίστως αποτέλεσμα "μαγκωμένου" νεύρου, που αντιμετωπίζεται με την εξάλειψη της οστικής ή μυϊκής αιτίας πίεσης. Πολλοί νευροφυσιολόγοι τώρα πλέον πιστεύουν ότι η αποκατάσταση, όσο το δυνατόν περισσότερο, της φυσιολογικής μορφολογίας (ευθυγράμμισης) τού σώματος, της βελτίωσης του εύρους κίνησης των αρθρώσεων, και κατ' επέκταση της συνολικής λειτουργικότητας της σπονδυλικής στήλης αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τον πόνο. Αυτό επιτυγχάνεται με την απενεργοποίηση των μηχανοϋποδοχέων τάσης που βρίσκονται στο θύλακο των αρθρώσεων, στους συνδέσμους και στους εν τω βάθει μύες τής περιοχής. Για να επιτευχθεί αξιοσημείωτη μείωση της διεγερσιμότητας των μηχανοϋποδοχέων, τα επώδυνα ερεθίσματα πρέπει να διακοπούν μέχρι να «ξεχαστούν» από την μνήμη των νευρικών κυττάρων. Ιδιαίτερη φροντίδα απαιτείται για τον χρόνιο πόνο.

Τι είναι, όμως, αυτό που έκανε την θεωρία του “μαγκωμένου νεύρου” τόσο δημοφιλή ανάμεσα στους ιατρούς, ή τους θεραπευτές; Στα πανεπιστημιακά βιβλία ανατομίας, ή στα μαθήματα ανατομίας οι φοιτητές μπορούν να δουν με ευκολία πώς τα νεύρα θα μπορούσαν να παγιδευτούν στην πορεία τους μέσα από τις μικρές οπές που σχηματίζονται ανάμεσα στους σπονδύλους. Δυστυχώς, δεν μπορούν να δουν ούτε το αλγαισθητικό μηχανισμό, ούτε τους μηχανουποδοχείς. Για τους περισσοτέρους από εμάς είναι πιο εύκολο να πιστέψουμε κάτι που μπορούμε να δούμε, παρά κάτι που είναι αόρατο στο γυμνό μάτι. Σε αντίθεση με αυτή τη τάση, οι θεραπευτές πρέπει να αντιληφθούν την τεράστια σημασία τής αλγαισθητικής νεύρωσης στις σπονδυλικές αρθρώσεις και στους μύες της περιοχής που επηρεάζεται βαθύτατα από συνεχή και επίμονα συμπιεστικά φορτία, τραυματισμούς και κακή στάση. Το φαινόμενο αυτό, παρότι δεν είναι εμφανές, ίσως να είναι η βασική αιτία αναζήτησης βοήθειας από τον ασθενή. Η θεραπεία "Λειτουργικής Αποκατάστασης" μέσω χειρισμών Manual Therapy μπορεί να προσφέρει αποτελεσματική και μακροχρόνια λύση στα προβλήματα των ασθενών, ακριβώς γιατί κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.

Συμπέρασμα

Παρότι τα νωτιαία νεύρα διέρχονται μέσω μικρών ανοιγμάτων (μεσοσπονδύλια τρήματα), σπάνια μπορεί να παγιδευτούν από οστική αιτία. Σημαντική υπερτροφία των αρθρικών επιφανειών, εκφυλισμός δίσκου, ή ενδονευρικό οίδημα πρέπει να συνοδεύουν την κακή ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης πριν ο ασθενής βιώσει τον πόνο. Είναι σπάνιο φαινόμενο το πραγματικά "μαγκωμένο νεύρο" στην σπονδυλική στήλη.

Πηγές