ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ  - ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Όλοι γνωρίζουμε ότι η κακή στάση επηρεάζει αρνητικά τη δομή του σώματος, είμαστε όμως ενήμεροι για τις ευρύτερες επιπτώσεις της καταπόνησης λόγω κακής στάσης, στην συνολική οικονομία του σώματος, και στη λειτουργία των οργάνων του;

Αρχικά ας δώσουμε μια απάντηση στο ερώτημα: Τι είναι η Υγεία;

• Η κατάσταση της βέλτιστης φυσικής, διανοητικής, και κοινωνικής ευεξίας. Η δημοφιλής ιδέα ότι πρόκειται μόνο για την απουσία ασθένειας και αδυναμίας δεν είναι πλήρης. (Dorland’s Illustrated Medical Dictionary, 30th edition)
• Μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας κατά την οποία η ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει όλες τις περιστάσεις της διαβίωσης είναι στο βέλτιστο επίπεδο.(Stedman’s Electronic Medical Dictionary 7.0)
• Μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ανατομική, φυσιολογική, και ψυχολογική ακεραιότητα, δυνατότητα δημιουργίας οικογένειας, εργασίας, και ρόλου στη κοινωνία, δυνατότητα να αντιμετωπίζει φυσικές, βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές πιέσεις, το συναίσθημα της ευημερίας, και απαλλαγή από τον κίνδυνο της ασθένειας και πρόωρου θανάτου. (Stedman’s Electronic Medical Dictionary 7.0).

Οι ορισμοί αυτοί αναφέρονται σε έγκυρα λεξικά, υπάρχει κάτι άλλο;

Ένα άλλο ερώτημα είναι: Τι είναι η στάση του σώματος;

Η θέση κάθε τμήματος του σώματος σε σχέση με τα υπόλοιπα καθορίζει την στάση του. Ανάλογα με τις δραστηριότητες του ατόμου η στάση αλλάζει συνεχώς. Τα οστά πηγαίνουν εκεί όπου οι μύες τα πηγαίνουν, ενώ παραμένουν σε θέσεις που οι μύες τα στηρίζουν. Αυτό επιτυγχάνεται με ακούσιες κινήσεις μέσω πολύπλοκων μηχανισμών του Νευρικού Συστήματος. Η αποτελεσματικότητα αυτών των λειτουργιών προστατεύει το σώμα από τυχόν τραυματισμούς, κατά την διάρκεια δραστηριοτήτων, ή κατά την ξεκούραση.

Σωστή στάση σημαίνει οι αρθρώσεις να διατηρούνται σε τέτοια θέση ώστε η επιβάρυνση που δέχονται να είναι ελάχιστη. Αντίθετα η λανθασμένη στάση προκαλεί επιβάρυνση αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης παθολογίας, όχι μόνο στην συγκεκριμένη περιοχή αλλά ακόμα σε άλλες γειτονικές, λίγο πιο πάνω ή λίγο πιο κάτω από αυτήν. Η πρόκληση ενός πρότυπου δυσλειτουργίας είναι πιθανό, που με τη σειρά του οδηγεί σε πόνο ή παθολογία. Ο πόνος με την σειρά του προκαλεί αλλαγές συνολικά στη στάση του σώματος υιοθετώντας μια αναλγητική στάση, ως μέρος του αμυντικού μηχανισμού του οργανισμού. Η διατήρηση αυτής της στάσης μετά την οξεία φάση οδηγεί σε νέο πρότυπο δυσλειτουργίας, έτσι ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Πρόκειται δηλαδή για την ύπαρξη ένας αυτοτροφοδοτουμένου μηχανισμού.

Το σώμα μας χαρακτηρίζεται από μία “αρμονία” κινήσεων. H μεγαλύτερη πρόκληση που είναι η υγεία, επιτυγχάνεται όταν όλα τα τμήματα του σώματος, είναι ελεύθερα να κινούνται σε αρμονική σχέση το ένα με το άλλο. Ο περιορισμός αυτής της συνεχούς εναλλαγής της κίνησης είναι υπεύθυνος για πολλές παθολογικές καταστάσεις. Για παράδειγμα η Σπονδυλική Στήλη πρέπει να είναι ισχυρή αλλά και λειτουργική, όχι μόνον γιατί προσφέρει στήριξη σε ολόκληρο το σώμα, αλλά γιατί προστατεύει τον Νωτιαίο Μυελό μέσω του οποίου επικοινωνεί και ελέγχει ο Εγκέφαλος όλες μας τις δραστηριότητες. Οποιαδήποτε δυσλειτουργία στην σπονδυλική στήλη, μπορεί να επηρεάσει ολόκληρο το σώμα.

Η στάση του σώματος επηρεάζεται από την δύναμη της βαρύτητας. Επίσης η ένταση των καθημερινών δραστηριοτήτων προκαλεί σημαντική επιβάρυνση, που συχνά επιδεινώνεται από τις λανθασμένες θέσεις του σώματος, το αδύνατο μυϊκό σύστημα και μικρό - τραυματισμούς. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι αλλαγή στην διάταξη του σκελετού, με αποτέλεσμα φθορά στους μύες και τους συνδέσμους που τον στηρίζουν. Τα βασικά συμπτώματα είναι πόνος, περιορισμός της κίνησης και μυϊκή αδυναμία. Στην συνέχεια αν δεν αποκατασταθούν οι αλλαγές, επηρεάζονται με την σειρά τους τα νεύρα της περιοχής, με αποτέλεσμα φλεγμονές που προκαλούν ανάλογα με την περιοχή της επιβάρυνσης ισχιαλγία, οσφυαλγία, αυχενικό σύνδρομο, πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη κ.α. Ενώ η επιπλέον επιβάρυνση οδηγεί σε μη αναστρέψιμες βλάβες όπως είναι οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις.
Πέρα από τις επιπτώσεις στις επιβαρυμένες περιοχές, οι επιπτώσεις και στο υπόλοιπο σώμα είναι σημαντικές. Για παράδειγμα η σκολίωση στην θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, εκτός από τις επιπτώσεις στην περιοχή, επηρεάζει την αναπνευστική λειτουργία, περιορίζοντας την κινητικότητα του θώρακα, το πεπτικό και το κυκλοφορικό σύστημα.

Σε τελική ανάλυση διαταράσσεται η υγεία του ανθρώπου.

Γενικά οι αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχή στην στάση, είτε μόνες τους, είτε σε συνδυασμό είναι:

• Επαναλαμβανόμενη κακή στάση στην επαγγελματική ενασχόληση.
• Λανθασμένη στάση κατά την διάρκεια της ξεκούρασης.
• Ψυχολογικά ή συναισθηματικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη.
• Προβλήματα όρασης.
• Παχυσαρκία.
• Ακατάλληλα παπούτσια – διαταραχή της βάδισης.
• Αδύνατο μυϊκό σύστημα – διαταραχή της ισορροπίας στην βάδιση.
• Κακή διατροφή.
• Αναπνευστικά προβλήματα.
• Τραυματισμός μυών, τενόντων, συνδέσμων ή αρθρώσεων.
• Μορφολογικές αλλαγές στη σπονδυλική στήλη (κύφωση, σκολίωση, λόρδωση).
• Μορφολογικές αλλαγές στην πατούσα (πλατυποδία, κοιλοποδία κ.α.) 
• Χειρουργικές επεμβάσεις.

Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΠΛΑΧΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Ένα άλλο σημαντικό ερώτημα είναι αν μπορεί η στάση να επηρεάσει συνολικά τη σωματική λειτουργία και ειδικότερα τη σπλαχνική;

Παραθέτω παρακάτω τις απόψεις και σκέψεις πάνω σε αυτόν τον προβληματισμό μερικών σημαντικών επιστημόνων:

Ο Ορθοπεδικός χειρουργός Joel E. Goldthwaite το 1930 στο κλασσικό πλέον βιβλίο “Essentials of Body Mechanics” έγραψε:

«Οι κύριοι παράγοντες που καθορίζουν την διατήρηση των σπλάχνων στη θέση τους είναι το διάφραγμα και οι κοιλιακοί μύες, αμφότεροι, σε περίπτωση λανθασμένης στάσης, είναι χαλαροί και παύουν να παρέχουν στήριξη. Οι διαταραχές στην κυκλοφορία των υγρών, ως αποτέλεσμα της πτώσης του διαφράγματος και του σακουλιάσματος στην κοιλιά «κρέμασμα», μπορούν να δώσουν αφορμή για χρόνια παθητική συμφόρεση σε ένα ή ακόμα και σε όλα τα όργανα της κοιλιάς και της λεκάνης, καθώς τόσο η τοπική, όσο και η γενική φλεβική παροχέτευση, μπορεί να εμποδιστεί από την αδυναμία της διαφραγματικής αντλίας να εκτελέσει πλήρως την εργασία της στο γερμένο σώμα. Επιπλέον το κώλυμα, σε αυτά τα ευρισκόμενα σε συμφόρεση όργανα, στη νευρική τροφοδοσία, καθώς και η πίεση που ασκείται στα συμπαθητικά γάγγλια και πλέγματα, πιθανά μπορεί να προκαλέσει αρκετές παρατυπίες στη λειτουργία τους, που ποικίλουν από μερική παράλυση έως υπερδιέγερση. Όλα αυτά τα όργανα δέχονται νευρικές ίνες τόσο από το σπλαχνικό νεύρο, όσο και από το συμπαθητικό σύστημα, κάποιο από τα οποία μπορεί να δυσλειτουργεί. Είναι πιθανόν ότι ένας ή όλοι αυτοί οι παράγοντες, να είναι σε διάφορες χρονικές περιόδους ενεργοί (είτε σε παχύσαρκους, είτε σε αδύνατους ανατομικούς τύπους), και ευθύνονται για πολλές λειτουργικές διαταραχές στα σπλάχνα. Αυτές οι διαταραχές εάν συνεχιστούν για μακρά χρονική περίοδο, μπορεί να οδηγήσουν σε ασθένειες. Λανθασμένη μηχανική στήριξη του σώματος, σε νεαρή ηλικία, αποτελεί ζωτικό παράγοντα στη συνέχεια στην δημιουργία του φαύλου κύκλου των χρόνιων παθήσεων, ενώ αποτελεί και βασικό παράγοντα στην προσπάθεια πρόληψης και αποκατάστασης. …Στην όρθια στάση, με την πάροδο της ηλικίας, η κυρίαρχη τάση για τους κοιλιακούς μύες είναι να χαλαρώσουν και να κρεμάσουν όλο και περισσότερο, επιτρέποντας μια πτωτική κατάσταση για τα όργανα που βρίσκονται στην κοιλιά και τη λεκάνη, εκτός εάν ισχυροποιηθούν οι κατώτεροι κοιλιακοί μύες και βελτιωθεί ο μυϊκός τόνος. Καθώς οι κοιλιακοί χαλαρώνουν, υπάρχει μια ισχυρή τάση για πτώση του θώρακα, στενεύοντας τον θωρακικό κλωβό, την γωνία μεταξύ των πλευρών, οι ώμοι γέρνουν και προεξέχουν προς τα εμπρός, το κεφάλι ολισθαίνει και αυτό προς τα εμπρός (ευθειασμός), και πιθανόν να υπάρχει πρηνισμός στην ποδοκνημική άρθρωση. Όταν η «ανθρώπινη μηχανή» είναι εκτός ισορροπίας, η φυσιολογική λειτουργία της δεν μπορεί να είναι τέλεια, οι μύες και οι σύνδεσμοι βρίσκονται σε μια κατάσταση μη φυσιολογικής έντασης και πίεσης. Ένα καλά ισορροπημένο σώμα σημαίνει μια μηχανή που δουλεύει τέλεια, με τη λιγότερη μυϊκή προσπάθεια, και ως εκ τούτου καλύτερη υγεία και δύναμη για τη καθημερινή ζωή.»

Ο καθηγητής Wolf Schamberger, στο βιβλίο του The Malalignment Syndrome υποστηρίζει τις απόψεις του Goldthwaite όπως αυτές διατυπώθηκαν το 1930.

«Η διαφοροποίηση στη στάση της λεκάνης, της σπονδυλικής στήλης και των άκρων, παραμένει στα σύνορα της ιατρικής… οι σχετικές βιομηχανικές αλλαγές – ειδικά η μετατόπιση του βάρους –  η πίεση και οι ασυμμετρίες στη τάση των μυών, στην δύναμη και το εύρος κίνησης των αρθρώσεων, επηρεάζουν τους μαλακούς ιστούς, τις αρθρώσεις, και συστήματα οργάνων σε όλο το σώμα, και ως εκ τούτου έχουν επιπτώσεις που αφορούν την γενική ιατρική αλλά και εξειδικευμένες ιατρικές ειδικότητες.»

Ο Schamberger προσφέρει για παραδείγματα σπλαχνικά προβλήματα, που προκύπτουν από τη διαφοροποίηση της στάσης της λεκάνης, όπως είναι η δυσλειτουργία της πυελικής βάσης (pelvic floor):

 «Τα χαρακτηριστικά σπλαχνικά προβλήματα που έχουν αποδοθεί στην δυσλειτουργία της πυελικής βάσης περιλαμβάνουν: 

• Ακράτεια του εντέρου και της κύστης που αποδίδονται σε μια χαλαρή βάση.
• Δυσκοιλιότητα και ελλιπή αποβολή όταν υπάρχει υπερβολική ένταση.
• Διαταραχές και πόνος στη περίοδο, πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, ανικανότητα και σεξουαλική δυσλειτουργία.
• Επαναλαμβανόμενες μολύνσεις στη κύστη και την ουρική οδό.»

Ο Οστεοπαθητικός κλινικός ερευνητής Kuchera, έχει εξετάσει τα αποτελέσματα της βαρύτητας στη στάση.

«Η δύναμη της βαρύτητας είναι συνεχής και ιδιαίτερα υποτιμημένη ως σημαντικός παράγοντας τάσης. Από τις πολλές αναφορές στην παθοφυσιολογία της πίεσης της βαρύτητας, η περισσότερο προβεβλημένη είναι η διαφοροποίηση στην ευθυγράμμιση της στάσης και η επαναλαμβανόμενη σωματική δυσλειτουργία… Αντιλαμβανόμενοι την παθοφυσιολογία από τη πίεση της βαρύτητας, μας διευκολύνει στην επιλογή νέων και διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων για συνηθισμένα προβλήματα. Η ακριβής προσέγγιση που επιλέγεται για κάθε ασθενή, και η προβλεφθείσα έκβαση της, επηρεάζονται έντονα από τον βαθμό της λειτουργικής διαταραχής λόγω των δομικών αλλαγών.»

Ο Kuchera προσθέτει μια άποψη που δίνει έμφαση σε μερικές από τις άλλες βασικές επιρροές σε αυτό που χαρακτηρίζουν «αποσύνθεση της στάσης»:

«Η στάση είναι η διανομή της μάζας του σώματος, σε σχέση με τη βαρύτητα, πάνω σε μια βάση στήριξης. Η αποδοτικότητα με την οποία το βάρος κατανέμεται στη βάση στήριξης, εξαρτάται από τα επίπεδα ενέργειας που απαιτούνται για να διατηρήσουν την ισορροπία (ομοιόστασης), καθώς επίσης και από τη κατάσταση των μυών και των συνδέσμων του σώματος. Αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδρούν με τις συνήθως πολλαπλές προσαρμογές και αντισταθμίσεις που λαμβάνουν χώρα κάτω από τη βάση του κρανίου, και όλοι μαζί μπορούν να επηρεάσουν την οπτική και λειτουργική ισορροπία του σώματος.»

Με τη πάροδο του χρόνου, οι προσαρμογή στις αλλαγές, όπως απαριθμούνται από Goldhwaite, Kuchera, Schamberger, είναι πιθανόν να εξελιχθούν από την δημιουργία δυσλειτουργίας (όπως είναι η οσφυαλγία), στην εξέλιξη πραγματικών παθολογικών αλλαγών. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν πως τα δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα επηρεάζουν έντονα το ένα το άλλο, και πως άλλοι παράγοντες, που κυμαίνονται από την ηλικία έως την διαθέσιμη ενέργεια, από την κατάσταση των μυών - των συνδέσμων, και τη βαρύτητα, βοηθούν στον καθορισμό των αλλαγών που εξελίσσονται.

Ένας άλλος μηχανισμός που μπορεί να επηρεάσει τις δομικές κατασκευές και τη λειτουργικότητα των οργάνων είναι η διαταραχή της αναπνευστικής λειτουργίας. Ο Garland έχει συνοψίσει μια σειρά αλλαγών που προκύπτουν από την διαφοροποίηση του τρόπου τής αναπνευστικής λειτουργίας, που περιλαμβάνει: «σπλαχνική στάση/αδυναμία της πυελικής βάσης, ανισορροπία μεταξύ των κοιλιακών μυών και των ραχιαίων μυών, περιορισμοί στην περιτονία οπουδήποτε στο σώμα από το περικάρδιο, στην βάση του κρανίου κ.α., ανύψωση πλευρών, που αυξάνει την τάση στους πλευρικούς χόνδρους, δυσλειτουργία στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, με πιθανή διαταραχή του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, επιπλέον μυϊκή υπερτονία των αναπνευστικών μυών και ίνωση, πρόκληση δυσκαμψίας στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, συνοδευμένη από λόρδωση, μείωση της κινητικότητας του 2ου αυχενικού σπονδυλικού τμήματος με διαταραχή του σπλαχνικού νεύρου…και περισσότερα.»

Η στάση αρχικά αξιολογείτε με τη παρατήρηση, και τον ασθενή σε διάφορες θέσεις. Παρατηρούμε ασυμμετρίες όπως για παράδειγμα στη νοητή γραμμή που ενώνει τους ώμους ή τα οστά της λεκάνης, αν προεξέχει η μια ωμοπλάτη σε σχέση με την άλλη, αν υπάρχει ανισοσκέλια, κ.α. Ακόμα χρησιμοποιούμε ειδικές δοκιμασίες όπως είναι η Τηλεμετρία και η ανάλυση της βάδισης (Πελματογράφημα). Διαγνωστικές μέθοδοι όπως είναι η ακτινογραφία, η μαγνητική τομογραφία, η αξονική τομογραφία, κ.α., συνήθως δεν μπορούν να διαχωρίσουν τους ασθενείς με συμπτώματα, από εκείνους χωρίς συμπτώματα.

Η θεραπευτική προσέγγιση έχει τρεις βασικούς στόχους:

1. Μέσω της τεχνικής Manual Therapy προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε την ισορροπία, αποκαθιστώντας όσο το δυνατόν την ευθυγράμμιση του σκελετού σε λειτουργική θέση.
2. Επανεκπαιδεύουμε νεύρο-μυϊκά τον ασθενή, ώστε να διατηρεί αυτή τη στάση «αυτόματα», δηλαδή χωρίς σκέψη.
3. Βελτιώνουμε το μυϊκό σύστημα, ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τις αλλαγές που προκλήθηκαν.

Έτσι μπορούμε σε ποσοστό περίπου 85% να επιτύχουμε μακροχρόνιο θετικό αποτέλεσμα για τους ασθενείς.